Ủng hộ VCV
Số tác phẩm
28.333 tác phẩm
2.747 tác giả
730
115.983.358
Chân dung cát_Inrasara

Lời giới thiệu tiểu thuyết CHÂN DUNG CÁT của Inrasara

 

Khánh Phương

 

 

Tiểu thuyết CHÂN DUNG CÁT của Inrasara, do Nhà xuất bản Hội Nhà văn và công ty cổ phần văn hoá Nhã Nam liên kết xuất bản, Hà Nội, 2006.

 

 

Câu hỏi thường đặt ra: Người đọc tìm điều gì ở một cuốn tiểu thuyết? có thể được trả lời: Tìm sự đồng cảm với những nỗi niềm của thân phận, chia sẻ một thái độ đối với đời sống và sự sống, thông qua việc đón nhận những tình tiết sống động quyến rũ, những xúc cảm tinh tế hay dữ dội của con người... Để từ đó nhìn ra nét đặc thù tinh thần của thời đại hay cảm quan độc đáo của người viết (lúc đó có thể đã là của cả người đọc) về những vấn đề "mãi mãi" của con người.

Như vậy, liệu chúng ta có tìm được điều đó trong cuốn sách này? Người viết đưa chúng ta tới cái đích đó bằng con đường nào? Và ta sẽ đi trên con đường ấy ra sao?

Sự thú vị của việc đọc nằm ở quá trình đó.

 

Tác giả Inrasara được biết tới như một nhà nghiên cứu văn hoá-xã hội Chăm, một nhà thơ quen biết giành giải thưởng văn học ASEAN 2005 (với các tập thơ Tháp nắng, Lễ tẩy trần tháng Tư...). Ông cũng vừa cho ra mắt bạn đọc tập phê bình-tiểu luận Chưa đủ cô đơn cho sáng tạo.

Dễ dàng nhận thấy trong thơ của Inrasara dòng xúc cảm chắt lọc, tiết chế, và chứng nghiệm minh bạch làm lộ diện tâm trạng của đời sống Chăm xáo trộn, xô lệch thời hiện tại; xa xôi hơn, hướng tới nỗi buồn Chăm, và sự bí ẩn Chăm. Với một ngôn ngữ đậm và sáng, nhiều sự chuyển đổi cảm giác, liên tưởng; không thiếu ngọt ngào bay bổng.

Ngòi bút phê bình Inrasara bước đầu đi vào những biến chuyển của cảm hứng và lối viết trong sáng tác trong nước đương đại, với con mắt của người trong cuộc. Ông tập trung phân tích những kỹ thuật sáng tác hậu hiện đại, xem đó như phương tiện thích hợp biểu hiện cảm quan nghệ thuật trong sắc thái mới mẻ.

 

Trong dòng sáng tạo đó, tiểu thuyết Chân dung Cát của Inrasara được chúng tôi trân trọng giới thiệu tới độc giả, là nỗ lực mới của ông trong việc khắc hoạ diện mạo Chăm và cố gắng chinh phục thể loại; để có một ý niệm "Tiểu thuyết" độc đáo của riêng mình.

Chân dung Cát hay Chân dung Chăm?

Nghèo khổ, phôi pha, lạc hậu, gần như bị thế giới văn minh bỏ quên, đó là hình dung của hầu hết mọi người về đời sống Chăm. Ngược lại, tháp Chàm, Katê, Baranưng, Ginang... lại gợi tò mò của nhiều người; nhưng là sự hiếu kỳ chốc lát về kỳ quan huy hoàng xưa, nay chỉ còn phế tích – một cảm giác tàn lụi.

Ngay từ chương đầu tiên, các nhân vật của Inrasara đã rõ hồi kết thân phận!

Không tập trung vào những biểu hiện cụ thể, theo tiến trình, của sự kiện đời sống, tính cách, thân phận..., Inrasara khắc hoạ chân dung Chăm bằng lát cắt bén ngọt: khắc hoạ tinh thần Chăm. Mỗi chân dung nhân vật hiện lên chủ yếu trên góc độ tinh thần; để làm nên diện mạo "lập thể" tinh thần Chăm. Cái nhìn hóm hỉnh, châm biếm thực sự đắc dụng trong trường hợp này.

Đó là chân dung một Thuman - "nông dân-thi sĩ", Jaklan - "nhà ngôn ngữ học cấp xã", Pathit, "nhà kinh tế học vĩ mô". Rồi một Chế Khan, Văn Khâm, hay Chăm kiều Đàng John Thak,…

Thông minh, nhiều phát kiến, đầy khát vọng và mạnh mẽ; nhưng cũng viển vông, ngớ ngẩn, phi thực tế tới mức rồ dại, bế tắc; xuôi tay bất lực, "buồn đến muốn tìm gò mối lủi đầu vào"... đó là tinh thần Chăm đương đại được khắc hoạ qua loạt chân dung hoạt kê; thông điệp ở tầng ngữ nghĩa thứ nhất của Chân dung Cát.

 

Tiểu thuyết trong tiểu thuyết?

Đó là việc nhà văn để xuất hiện trong tác phẩm một/một vài tiểu thuyết, nhân vật người viết và thuật lại việc tiến hành tiểu thuyết đó, nhằm mở rộng chủ đề tác phẩm, phát biểu gián tiếp quan điểm sáng tác văn chương của mình. Nếu được dùng như một kỹ thuật sáng tác hậu hiện đại; "tiểu thuyết trong tiểu thuyết" đối chiếu các câu chuyện và điểm nhìn với nhau, tạo hiệu quả cộng hưởng hay tương phản.

Inrasara đã viết tiểu thuyết này theo cách của một bài thơ.

Chân dung Cát có nhân vật nhà thơ J'Man, tự xưng "tôi", viết tiểu thuyết Chân dung Cát;  đồng thời là người kể chuyện chính của toàn tác phẩm.

Bên cạnh J'Man, có loại nhân vật chỉ hiện lên qua "hồ sơ", hoặc trí nhớ của J'Man, người kể chuyện; như hình bóng của quá khứ hay một hiện tại đã trở thành quá khứ.

Có loại nhân vật va chạm trực tiếp với người kể chuyện (J'Man), cùng tham dự các sự kiện đời sống, tranh biện về tư tưởng...

Câu chuyện khi thì do nhân vật "tôi" (J'Man) kể, khi thì được "cắt dán" bởi "hồ sơ bệnh án" (đồng thời là hồ sơ nhân thân, con người), những đoạn trích sổ ghi chép, lịch làm việc, một bài thơ ngẫu hứng hay những suy tưởng rời... của các nhân vật.

Bàn tay sắp xếp của nhà văn cố tình lộ liễu ở các thao tác này, nhằm khách quan hoá tới mức tối đa những điểm nhìn khác trong tác phẩm, nới rộng không-thời gian về nhiều chiều kích, đồng thời chia cắt nó ra từng mảnh nhỏ.

Không đơn thuần là trò chơi của lối sáng tác hậu hiện đại, với từng mảnh nhỏ bị cắt rời của "không-thời gian", nhà văn gắng sức truyền tải từng cảm nhận trọn vẹn, từng tâm trạng trọn vẹn, khi rã rời hoang mang, lúc can đảm ngậm ngùi hay sôi nổi vô nghĩa... chen chúc giữa muôn vàn hỗn độn những đứt vỡ, xáo trộn, xô lệch khác. Cũng bằng cách này Inrasara tạo không khí "Chẳng có gì nghiêm trọng cả": ngẫu hứng, không chủ đích, dung dị đời thường; viết văn để quên văn.

 

Chủ đề của tác phẩm không hề bí ẩn, nó được hiển thị ngay từ chương đầu tiên. Quan trọng hơn là những lối xúc cảm, nắm bắt khác nhau, nhiều chiều, vươn từ hiện tại tới quá khứ, tương lai, về hiện thực như một tổng thể đồ sộ. Với cái nhìn đó Inrasara đã tìm thấy điểm gặp nhau giữa tiểu thuyết và thơ. Đó là nói lên trực tiếp xúc cảm và chứng nghiệm hiện thực của mình trong một hình thức tổ chức tác phẩm đặc biệt.

Trong phạm vi cuốn sách này, cảm nghiệm thơ đã bao hàm, tiếp biến hiện thực tiểu thuyết tới đâu, xin để bạn đọc tuỳ quyền thưởng thức và đánh giá.

Một tiểu thuyết bao gồm hầu hết những chân dung hoạt kê, châm biến nhưng lại đượm nét đằm thắm, sâu lắng – đó là nét duyên riêng của Chân dung Cát. Ngay cả khi trào lộng không nương nhẹ, tác giả vẫn giữ được niềm cảm thông. Những cực đoan, huyễn tưởng, rồ dại... trong tác phẩm, vẫn được nhìn nhận như sự sẻ chia gánh nặng buồn thương định mệnh của con người. Và một vẻ đẹp Chăm đậm tính nữ, thuần khiết, phồn thực, ẩn hiện, quyến rũ trong tác phẩm, vừa như một sự cứu rỗi, vừa như một nỗi ngậm ngùi...

Nỗi buồn Chăm, bí ẩn Chăm, có lẽ đó là điều mỗi người đọc có thể hướng tới và sẻ chia với tác giả Chân dung Cát!

------------------------