Về lại New Orleans,
ngồi uống cà phê trong khu Pháp Cổ…
Sau New Year, Nguyễn lại được cùng gia đình trở lại New Orleans... Đây là vùng đất đã trở thành quen thuộc đối với Nguyễn, nhưng dường như vẫn còn nhiều điều ẩn giấu trong lớp sương mù của đầm lầy và gió biển. Nhớ ngày nào Nguyễn đã viết về một nơi gọi là "The House of the Rising Sun" trong ca khúc cùng tên .
There is a house in New Orleans
They call the Rising Sun
...
Có một ngôi nhà ở vùng New Orleans / Người ta gọi đó là / The House of the Rising Sun / Nơi tuổi nhỏ nghèo khổ của tôi bị hủy hoại / Mẹ tôi làm thợ may / Cha tôi là gã cờ bạc / Ở nơi đó, vùng New Orleans / Mẹ ơi, hãy nói với các con của mẹ / Đừng bao giờ làm những điều như con / trong tội lỗi và nghèo khó / Ở ngôi nhà mặt trời mọc The House of the Rising Sun...
A, New Orleans… Nguyễn cũng đã có lần viết về căn lều trên sóng của anh chàng da đen có tên là Larry và tiếng đàn guitar của Johnny bên bờ rào gỗ trong một buổi trưa vàng. Rồi cây cầu cao bắc ngang sông Mississippi ở Baton Rouge nơi một buổi chiều Nguyễn nhìn thấy trăng lên lồng lộng. Và cây cầu Pontchartrain dài mút mắt với cánh hải âu bay vút vào chân trời. Rồi ngôi chợ chồm hổm của đồng bào người Việt ly hương và cà phê Chiều Tím cùng quán rượu giang hồ của vợ chồng Việt Nguyễn trên đường Bourbon. Nhiều, nhiều nữa, trong đó có bức tượng di dân và tiếng kèn trumpet của người nhạc sĩ da màu trên quai de brumes...
Tất nhiên, với tâm hồn đam mê của Nguyễn, đậm đà và quyến rũ nhất vẫn là mùi hương cà phê New Orleans.
Bạn nhỏ ơi,
Hình như Nguyễn có nói với bạn nhỏ rằng đã có lần Nguyễn viết về cà phê New Orleans qua hình bóng người phụ nữ da đen tên Rose Gla ở đầu thế kỷ trước. Như bạn nhỏ đã biết, vùng đất New Orleans, với đầm lầy truông phá và những cầu tàu sương mù, là đất của cà phê. Và của nhạc blues cùng điệu Jazz cháy bỏng, tất nhiên. Họa sĩ Degas, thuộc trường phái ấn tượng Pháp, cũng đã có thời sống và vẽ ở New Orleans. Còn Nguyễn nữa chi, vâng, người thi sĩ lãng du bụi bặm ấy đã có lần ngồi làm thơ ngay dưới tượng đài di dân:
Ôi. New Orleans
và mùi cà phê trên bến cảng
em có nghe
sóng vẫn vỗ. dưới chân cầu tàu. quai de brumes
và trên dòng Mississippi
và những cuộc đời
bay đi như chim
này. em có biết
"A good cup of coffee
một ly cà phê ngon
can turn the worst day tolerable,
có thể biến một ngày xấu thành dễ chịu
and can rekindle a romance,"
và có thể nhen lại ngọn lửa tình lãng mạn
như chuyện tình của anh và em
đầy ảo hoặc
Vâng, trở lại New Orleans lần này, cả gia đình lại chất lên chiếc mini van đi uống cà phê ở Café Du Monde. Có bé Nguyệt Quỳnh giờ đã gần ba tuổi, cháu lên ba cháu vô mẫu giáo... Và có thêm bé Nguyệt Cầm mới tròn tháng tuổi. Lẽ dĩ nhiên, hai bé không uống cà phê mà chỉ ngồi chơi, đùa giỡn với cha mẹ và ông bà.
Nguyễn ghé thăm khu Pháp Cổ (French Quarter) vào chiều chủ nhật 6 tháng 1.2008. Quán Café Du Monde. Vẫn những người bồi bàn trang phục trắng đội mũ chào mào, vẫn những cái bánh beignets rắc bột đường và những ly cà phê sữa thơm lừng. Tuy nhiên, có điều đặc biệt là hôm nay thành phố có games, đội của Đại Học Ohio đấu với đội của Đại Học Louisiana vào tối thứ hai 7 tháng 1. Cổ động viên của hai đội, Ohio mặc áo đỏ và Louisiana mặc áo tím, tràn ngập đường phố, vừa đi vừa hô rân những khẩu hiệu. Rồi kèn trống, rồi nhạc Jazz và những xâu chuỗi ngũ sắc Jumbo Mardi Gras Beads tung lên trời. Tất cả thể hiện đúng không khí và tinh thần lễ hội của người Mỹ ở vùng này.
Ngồi uống cà phê ở Café Du Monde, Nguyễn được hưởng phong vị của nhiều nền văn hóa tụ lại. Vậy nhân dịp này, xin được chia sẻ với độc giả chút hương cà phê New Orleans.
... Rất lâu trước khi có cà phê ở Starbucks và Seattle, thành phố cảng nằm trên sông Mississippi này đã là một thành phố của mùi hương cà phê nồng đượm. Và New Orleans trở thành cảng xuất cà phê từ hồi giữa thế kỷ 17, và từ đó vẫn là cảng cà phê lớn nhất nước Mỹ. Vào năm 1850, đã có 500 quán cà phê được ghi vào danh bạ thành phố, phần lớn tập trung dọc những kè tàu và trong khu thương mại Exchange Alley, nơi các thương nhân trao đổi việc mua bán và chuyện làm ăn. Không có thành phố nào mang dáng vẻ nền văn hóa cà phê cho bằng The Big Easy nơi có những đường phố rào sắt với những ngôi nhà bằng gạch chói chang ánh nắng ban ngày và sáng trưng đèn màu đến tận khuya. Ở Seattle, do khí hậu ẩm và mưa, hương vị cà phê đem lại sự ấm áp dễ chịu, còn tại thành phố vành trăng khuyết Crescent City này nơi những tiệc vui rộn rã bốn mùa, ngày cũng như đêm, thì cà phê không thể nào thiếu được trong cuộc sống. Cà phê cần cho những cuộc chuyện trò họp mặt, bởi vì nó nóng, không thể uống nhanh được, cho nên người ta phải ngồi lại và những câu chuyện buồn vui mưa nắng nở ra như pháo bông.
Quán cà phê nổi tiếng nhất ở New Orleans, dĩ nhiên, là quán Café du Monde ở trong khu chợ French Market gần quảng trường Jackson Square. Mở cửa từ năm 1862 trong khu Pháp Cổ, Cafe du Monde lừng danh với những chiếc bánh beignets và mùi hương chicory (rau diếp) trong cà phê. Một chuyến đi chơi New Oeleans mà không ghé tới khung cảnh lịch sử và uống cà phê ở Cafe du Monde là cả một thiếu sót lớn (cũng như ngày xưa ta lên chơi Đà Lạt mà không ghé uống cà phê Tùng vậy). Cafe du Monde mở cửa suốt ngày đêm, chỉ trừ Lễ Giáng Sinh hoặc khi cơn bão từ biển thổi vào thành phố.
Tất nhiên, cư dân New Orleans ghi công người Pháp đã đem cà phê đến thành phố này. Thoạt tiên, khoảng năm 1720, người Pháp đã thành công trong việc trồng cà phê ở xứ thuộc địa Martinique của họ trong vùng biển Caribbean. Từ đó, họ mang cà phê theo tới những vùng định cư dọc theo con sông Mississippi. Và bởi vì cà phê vốn khan hiếm nên những lưu dân này mới trộn thêm chicory (một thứ rau diếp xoăn trồng trong vùng) vào. Đây là phát kiến của thời chiến, và rồi dần dần được chấp nhận thành truyền thống uống cà phê hương chicory ở vùng New Orleans.
Và này, bạn nhỏ ơi, hãy tưởng tượng nhé - theo lời kể của một ký giả vùng New Orleans thế kỷ trước- vâng, hãy tưởng tượng một buổi sáng sau một đêm mất ngủ, một ông Pháp cổ gọi là Creole gentleman đứng trước quầy cà phê của một cô gái da đen ở khu French Market. Ông hát nho nhỏ với cô gái: Pitti fille, pitti fille. Petite fille, pette fille. Ơi cô gái nhỏ, cô gái nhỏ. Và có thể ông bỏ mũ, nghiêng đầu ứng khẩu đọc một câu thơ ca ngợi sự khéo léo của cô gái nhỏ dùng nước pha cà phê, và dường như cô cũng biến thành hạt cà phê: Pitti fille qui couri dan dolo - Petite fille qui court dans l'eau - Little girl who ran in the water. Cô gái nhỏ chạy chơi trong nước.
Trong bài về văn hóa Louisiana “Louisiana Culture - Gambo Ya Ya” Lyle Dixon kể lại những mẩu chuyện vui vui như thế. Ông kể về những người đàn bà bán cà phê dọc theo đại lộ Canal, trước nhà thờ St Louis. Ta nghe tiếng rao hàng đầy âm nhạc của họ “café noir, café au lait…” ngân vang trên phố. Và đây, bạn nhỏ hãy nghe một ký giả của tờ Daily Picayune ca ngợi vẻ đẹp của nàng Rose Gla ở cuối thế kỷ 19: “Nàng là một trong những người duyên dáng tao nhã nhất của chủng tộc da đen. Da nàng đen như thần Erebus, nhưng Rose luôn luôn tươi cười và thân ái như bình minh. Ôi, cà phê của nàng thơm sao!” Và khi người đẹp tượng thần da đen bán cà phê qua đời, ký giả nói trên đã viết tang ca cho nàng: “Kể từ khi nàng chết đi, những người yêu hương cà phê của nàng cứ vào những sáng chủ nhật lại đi lang thang qua những quầy hàng cà phê với trái tim nhói đau trong lồng ngực mà than ôi có bao giờ được mãn nguyện đâu.”
Nói về cà phê New Orleans, có thể một số bạn bè của Nguyễn đã từng uống cà phê nguyên chất Việt Nam nửa thế kỷ nay, không thể nào mê cà phê hương chicory này được. Và đối với cư dân vùng New Orleans cũng vậy, nếu không sinh ra với mùi vị cà phê có chicory, thì cũng khó lòng thưởng thức hương vị của nó. Nhưng không sao. Khẩu vị của con người, cũng như mọi thứ khác, có thể thay đổi dần theo thời gian và thổ ngơi địa lý để dung nạp được chất hương exotic. Như Nguyễn chẳng hạn đã bắt đầu thích hương cà phê New Orleans từ ngày dạo chơi trên phố xá vùng này. Thêm một điều nữa để bạn yên tâm: Không phải tất cả cà phê ở thành phố cảng đều có hương chicory. Bạn vào Café du Monde chẳng hạn, có thể gọi cà phê nguyên chất với mùi hương đam mê quen thuộc của bạn.
Đúng, cà phê là một nét văn hóa trong đời sống ở thành phố New Orleans. Nó có mặt ở đây đã từ lâu lắm. T.J. Conroy viết rằng: "Cái nhiệt lượng kế để đo số mệnh của vùng New Orleans chính là cà phê". Và Ian McNulty cũng viết: "Người chép sử có thể tìm thấy nhiều kiến trúc và đài tưởng niệm về Cuộc Nội Chiến trên các công viên của New Orleans, nhưng để cảm nhận được di sản của tinh thần chịu đựng cuộc chiến của vùng đất này thì bạn phải gọi một tách cà phê New Orleans." Vâng, trong tách cà phê có chứa đủ mùi vị nhọc nhằn, hung hiểm, đắng cay ngọt bùi của cuộc nhân sinh qua nhiều trùng thử thách. Cho nên nó có chút gì đó bảo thủ, dị ứng với những thứ ngoại nhập, một chút gì đó có vẻ cao ngạo, mang vẻ chauvin. Người dân New Orleans rất tự hào về di sản cà phê của mình. Cho nên cà phê Starbucks và Seattle khó mà chen chân lấn lướt ở thành phố cảng này.
Nói về cà Phê New Orleans, ngoài quán Cafe du Monde đã đề cập trên, phải kể đến hai loại quán cà phê đặc biệt của thành phố vành trăng khuyết. Đó là CC's Coffee House và PJ's. Bà Jordan mở quán cà phê PJ's đầu tiên ở New Orleans vào năm 1978, từ đó PJ's mọc lên ở nhiều nơi khác. Gia đình ông Saurage cũng tha thiết với truyền thống văn hóa cà phê ở New Orleans. Ông cụ cố của Saurage đã mở một quán cà phê nhỏ ở thành phố Baton Rouge vào năm 1919, và chẳng bao lâu danh tiếng truyền lan. Ông Saurage mua cà phê tươi nguyên hột ở New Orleans, mang về sao rang theo công thức riêng, rồi xay và đóng gói cho xe ngựa chở đi giao bán trong vùng. Cà phê mang tên Community Coffee, gói trong cái bao màu đỏ nên được gọi là cà phê Red Bag. Gia đình Saurage lập quán cà phê CC's Coffee House đầu tiên ở Baton Rouge rồi sau đó phát triển qua New Orleans và sang tận thành phố Dallas.
Ới bằng hữu bốn phương, trong cuộc đời lưu lãng này, bạn và Nguyễn, và cả bạn nhỏ của Nguyễn nữa, hễ có dịp xin cùng nhau về chơi New Orleans và cùng ngồi uống cà phê ở Café Du Monde vào một sáng trời trong, một trưa vàng nào đó hay vào lúc đêm khuya trên phố cảng. Và cùng nghĩ về, nhớ lại những quán cà phê của chúng ta ngày nào ở Sài Gòn, Đà lạt... Thiết tưởng cũng là điều an ủi và là cái thú của cuộc đời nổi trôi./.
Tháng 1. 2008
