Ủng hộ VCV
Số tác phẩm
28.318 tác phẩm
2.746 tác giả
472
115.868.234
 
Viết ngắn 41. Thiếu và thừa chữ trong thơ hiện đại
Inrasara

Có thể nói, Thơ Mới là loại thơ nói, rất gần với văn xuôi. Một văn xuôi đẹp. Người đọc chỉ cần ghép các câu thơ lại là thành một đoạn văn xuôi có vần điệu.

 

Xuân Diệu: “Khách ngồi lại cùng em trong chốc lát. Vội vàng chi, trăng sáng quá khách ơi. Đêm nay rằm, yến tiệc sáng trên trời. Khách không ở, lòng em cô độc quá. Khách ngồi lại cùng em, đây gối lả. Tay em đây, mời khách ngả đầu say…”. Hay Chế Lan Viên: “Một ngày biếc, thị thành ta rời bỏ, quay về xem non nước giống dân Chàm…”

 

Còn thơ hiện đại thì khác. Thanh Tâm Tuyền:

 

Ở cuối đêm

em rũ tóc nói những lời mê sảng

những ám hiệu

của mặt biển đen không tình yêu tuyệt vọng

anh xé tóc em cùng những cánh lá chết

mùa thu

gây thương tích nơi cườm tay

anh xô ngã em tờ chóp đỉnh hạnh phúc

                        (“Đêm” trong Tôi không còn cô độc)

 

Nguyễn Bình Phương:

 

Nhìn thật kĩ hàng cây thành đỏ

Màu đỏ giăng trập trùng ngang trời

 

Sáng trong bóng tối

Một đôi mắt mèo

Một ngày không ai

Con đường vắng hồn hoa đi lảo đảo…

(“Đêm ngà ngà”, trong Nguyễn Việt Chiến, Thơ Việt Nam, tìm tòi & cách tân, NXB Hội Nhà văn & Công ty Văn hóa trí tuệ Việt, 2007)

 

Không thể ghép chúng thành một đoạn văn xuôi. Sự đứt quãng của ý nghĩ, hình ảnh, như thể chúng không ăn nhập gì với nhau. Chỉ còn lại nhịp điệu nội tại, hay nói khác đi, hơi thơ-hơi thở có mặt ở đó, tạo thành thể thống nhất để ta gọi: nó là thơ.

Đó là một trong những cái đẹp của thơ hiện đại. Một cái đẹp hơi… khó hiểu đôi chút. Khác hẳn với truyền thống thơ ca từng được biết đến trước đó.

 

Một cái đẹp khác, là sự thiếu và thừa chữ trong thơ hiện đại. Xét trường hợp của hai nhà thơ Thơ Mới trên, ta thấy không có từ thiếu hay thừa (có, nhưng rất ít, và không tiêu biểu) để làm chúng thành đoạn văn xuôi có nghĩa. Nhà thơ hiện đại thì khác. Có thể “thiếu từ” như Trúc Thông:

 

GỞI BẠN

 

buổi sáng nguyên

tâm hồn nguyên

bạn hiền in nét

 

lúc

 

không giọt cà phê đậm

làu khói thuốc

sáng – tâm hồn con gái sắp lên hai

 

xuyên bức tường vô tận nhất – thời gian

một mũi tên bay mãi

hôm qua nó xâu táo quả tim ba chúng ta

giữa ngày tôi gặp nạn

 

lẳng lặng mũi tên xuyên

ba chàng trai đã sống trên đời

nửa thế kỉ

ba phương trời

(trong Ma-ra-tông, NXB Văn học, H., 1993)

 

Muốn thành một đoạn văn xuôi, ta cần thêm vài hư từ với diễn giải cần thiết, để dễ nắm bắt. “Thiếu” này tạo nên chông chênh, dễ đổ của nhịp thơ Trúc Thông. Có thể nói, cái hay của thơ Trúc Thông là cái hay “thiếu”, Nguyễn Quang Thiều thì ngược lại, cái hay của sự “thừa”.

 

Những cái tên đều đều vang lên trên mặt đá hoa cương rồi đời đời im lặng

Tôi nhìn thấy hàng cây mới trồng trên bến bờ của thế gian

Một ngôi sao bay về đậu lên trên trán

Ánh sáng chan hoà chảy trong máu xương tôi.

 

Đêm rền vang tiếng thở hơi của những cây kèn

Tôi là nhạc công sót lại cuối cùng bước dần ra phía sáng

Trong nghi lễ của đất đai, của bầu trời, tôi nâng kèn, ngước mắt

Tất cả những cánh đồng loa kèn bùng nổ – Bình Minh.

(Trong Bài ca những con chim đêm, NXB Hội Nhà văn, H., 1999)

 

Khá nhiều từ có thể lược bớt cho tươm tất hơn, mà đoạn thơ vẫn trọn vẹn ý nghĩa. Nhưng sự thừa này góp sức không nhỏ tạo nên nhịp điệu của riêng Nguyễn Quang Thiều, không thể lẫn. Mà thơ hiện đại, nhịp điệu (rhythm) nội tại mang tính quyết định, chứ không phải vần. Bởi, nói như Charles Hartman: “Nhịp điệu đóng góp toàn bộ ý nghĩa của bài thơ, và phép làm thơ là chuyển nó trở thành ý nghĩa”.

 

Sài Gòn, mùa nắng 2008.

 

Inrasara
Số lần đọc: 3159
Ngày đăng: 31.08.2008
[ Trở lại ] [ Tiếp ]
In tác phẩm Góp ý Gửi cho bạn
Cùng thể loại
Tiểu thuyết với Châu Âu - M.Kundera
Lục bát và các dòng thơ lục bát - Inrasara
Phê bình thi tính tự do - Khổng Ðức
Viết ngắn 58. Văn học Đông nam Á trong tâm thế hậu thuộc địa 02. - Inrasara
Đọc Chu Cẩm Phong, dũng cảm, say sưa, quên mình như Chu Cẩm Phong - Bùi Minh Quốc
Chủ nghĩa nữ tính - Khổng Ðức
Dấu ấn hậu hiện đại trong Cánh đồng bất tận - Hoàng Đăng Khoa
Người đua diều của Khaled Hosseini - Lê Thu Trang
Viết ngắn 13. Thơ và diễn đàn - Inrasara
Thơ rất thiêng - Bùi Minh Quốc
Cùng một tác giả
Hành trình Katê (dân tộc học)
Muộn (thơ)
Tạ ơn (thơ)
La cà tết kinh (tạp văn)