Giữ lời hẹn với chú Tám Rô, tôi về Cai Lậy, qua bến phà Ngũ Hiệp sang thăm “đảo sầu riêng”. Tháng Sáu, mùa rộ trái, mùi thơm trái cây lan tỏa tận đến bến phà.

Người ta ví von cù lao Ngũ Hiệp là “vương quốc sầu riêng”, có người gọi là “đảo sầu riêng”. Cái tên “đảo sầu riêng” nghe hay hơn. Ở đảo mới “sầu riêng”, chứ cả một vương quốc mà sầu riêng nỗi gì? Trái sầu riêng còn cả một câu chuyện cổ tích oan tình éo le, nên buồn, nên sầu thì ra cù lao chơi với sông nước, buồn với trời với mây thì quả là hợp tình hợp cảnh!

Trên cù lao rộng hơn hai ngàn mẫu này, nhà nào cũng chỉ trồng toàn một thứ sầu riêng. Sầu riêng khổ qua vị hơi nhẫn, da xanh, trái nhỏ, hột to nhưng cho nhiều trái, lại dễ chăm sóc, bán nhanh, hiệu quả không thua gì sầu riêng hột lép Cái Mơn đắt tiền nhưng trái ít.

Theo lộ đất về vườn sầu riêng của người con đầu chú Tám. Ghe tam bản chất đầy sầu riêng thơm nức mũi đang đổ ra bến phà mau về chợ lẻ. Vài chiếc xe thồ ì ạch, len lỏi từ trong đường nhỏ ra lộ cái đưa về vựa. Nhờ có vựa mà người làm vườn cũng được khoẻ trong việc thu hoạch. Vựa đặt mua trái, cây vừa đơm bông là tiền cọc đã được đặt cho chủ vườn. Đến kỳ thu hoạch, có người vào vườn hái, cân và chở đi. Người làm vườn rảnh tay làm việc khác, như chăm sóc những cây cho ra trái vụ.

Sầu riêng mỗi năm một mùa. Nhưng người làm vườn vẫn có thể bắt cây hai năm cho ba vụ trái. Đây là cả kinh nghiệm làm vườn mà chú Tám bao năm đã làm trên vườn nhà mình. Nhiều người bảo làm vậy là vắt kiệt sức cây, năng suất sẽ giảm. Chú Tám không nghĩ như vậy, chú chăm sóc từng ly từng tí, kiểm tra từng nách lá, chân bông. Vài cây trong vườn nhóm bệnh thối trái, hay lá héo tàn vì nấm đen, nhện đỏ là chú đã lo chạy thuốc, thức hôm thức khuya chăm sóc muốn mờ con mắt.

Tôi mang về cho chú Tám tài liệu phân tích sử dụng hóa chất giữ tươi lâu trên một số trái cây nhập vào từ Trung Quốc, cái nào độc, cái nào hại. Hay những tài liệu còn lấn cấn ở một số quốc gia về việc có cho dùng carbendazim trong phòng bệnh thối trái đặc thù của cây sầu riêng. Cầm mớ tài liệu, chú Tám mừng như được mùa sầu riêng trúng vụ, vội bảo tôi đọc cho nghe. Chú nói chú thích nghe hơn, nghe để hiểu, để ngộ ra nên hay không nên mà lần.

Chú Tám dẫn tôi vào vườn đầy trái đeo cành thật thích. Chẳng biết trái nào sống trái nào chín. Nhìn cái trái gai tua tủa nhọn hoắt như con cá nóc phùng mang dễ làm người không sống ở vườn như tôi rụt rè tránh né. Sầu riêng trái vụ đơm bông trong mùa rộ trái để đến những tháng cuối năm bắt đầu cho trái. Sầu riêng ép trái vụ sẽ có trái ít hơn theo mùa vụ, nhưng giá cao gấp đôi. Hơn nữa có thể phục vụ nhu cầu tiêu dùng không để dội chợ rớt giá ở mùa chính. Bông sầu riêng đơm nụ từng chùm trên thân, nụ bông tựa trái dâu ta. Cánh hoa nở trắng nhẹ mùi hương ngây. Bông nhiều nhưng không phải vì thế mà ra nhiều trái. Lớp rụng, lớp người làm vườn ngắt bỏ những bông đậu trái èo uột chỉ giữ lại chừng vài ba trái non tròn trĩnh, mơn xanh. Giống sầu riêng khổ qua có thể kết hơn trăm trái mỗi mùa. Trái xum xuê đâu chỉ nhờ dinh dưỡng phân bón, nước ngọt phù sa, mà còn cả mồ hôi của người chăm sóc.

Nắng chiều đã héo trong đám mây mùa mưa hiu hắt. Cha con chú Tám bảo ở lại ngủ tối nghe sầu riêng rụng lịch bịch trong vườn cho vui. Đó là âm thanh của mùa trĩu quả, là sẻ chia niềm vui của người làm vườn trúng mùa. Nhưng biết sao được. cái bụng no nê, giờ lại thích về. Sợ chú buồn, nên mang một thùng sầu riêng về để nhớ./.

Bài đã rút gọn đăng trên tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn cuối tuần số 210  / 10.08.2007.Bản của tác giả