Đang tháp tùng cùng nhóm họa sĩ Mê-Kông Art đi thực tế tại làng gốm đỏ Vĩnh Long .Bất ngờ,tôi nhận được tin nhắn của Mây trên mạng “ – Anh rảnh không ? Lên Sapa đi.Mùa thu nơi đây có hàng trăm thửa ruộng bậc thang đang vào mùa giáp hạt.Lúa chín vàng ươm, đẹp không thua gì Flowering Garden của Van Gogh “. Ôi! Cái tin nhắn có bấy nhiêu chữ, vậy mà nó thật sự lôi cuốn máu đi giang hồ vặt trong tôi, bởi từng chữ từng chữ hàm chứa biết bao sự lãng mạng trông chờ.

Ừ ! Thì lên Sapa – Lào Cai xem mùa thu của Mây dát vàng nương rẩy núi đồi và từng bước dẩn lên tới trời với ngàn thửa ruộng bậc thang, xem ra cũng thú vị,hơn là cứ ngồi ở Sàigòn hứng chịu cái nóng kinh người.

Cơ hội không đến với ai hai lần. Câu nói mang tính triết lý của ai đó đã giúp tôi quyết định cắt ngang chuyến đi “ vọoc “đất cùng với nhóm bạn hoạ sĩ.Bay một mạch về nhà sửa soạn cho chuyến đi liền kề ngay trong ngày hôm sau.

Hà Nội mùa thu đón tôi bằng lá cây sấu,cây cơm nguội,cây xà cừ rơi đầy trên hè phố cùng với mùi hoa sữa nồng nàn cuốn theo hương cốm vòng gói trong lá sen, làm nhớ quay quắc giọng nữ “ Có bóng mùa thu thức ta lòng son muộn.Một ngày về xuôi chân ghé Thăng Long buồn.Có phải em là mùa thu Hà Nội.Ngày sang thu anh lót lá em nằm.Bên trời xa suơng tóc bay “. (* )

Mây đón tôi ngay cửa ga Lào Cai.Trông cô đẹp hơn,thiếu nữ hơn so với lần gặp trước.Nhưng nụ cười thì chẳng lẫn vào đâu bởi hai chiếc răng vàng hé lộ nét duyên con gái H ‘ Mông, dễ làm cháy lòng bất kỳ chàng trai nào,trong đó có tôi.” – Anh đi tàu có mệt lắm không ? – Nếu mệt, em sẽ đền  cho anh được gì nào ? – Những ngày ở Sapa em dành tất cả thời gian đưa anh đi ngắm ruộng bậc thang – Không có gì hơn à ? – Mời ăn cơm “ lam “ với “ thắng cố “ – Còn chợ tình? – Eo ơi ! Anh tham lam quá.”

Hai má Mây tự dưng ửng hồng lên với vẽ thẹn thùng khi nghe điều tôi nói.Chẳng lẽ tới từng tuổi này Mây chưa lần ghé mắt qua chợ tình ? Tôi chợt nhớ Mây mới 16 tuổi. Cái tuổi ngày xưa các cụ ví von “ bẻ gảy sừng trâu “.Còn Mây thì có thể làm hơn gì trong cái dáng con cò bé bé ? Có lẽ do đóan được ý nghĩ trong tôi nên Mây bẻn lẻn hỏi : “ Con trai miền xuôi có dám lên đây ở rể không ? Của hồi môn chỉ vài con trâu và một ít thổ cẩm “.Tôi cười đáp lại : “ Con trai miền xuôi, dám yêu dám liều không ai bằng “.

Con đường 4 D  từ Lào Cai lên Sapa vào mùa thu mây màu biên biếc.Gió heo may bãng lãng, hôn nhẹ trên từng khóm hoa cúc dại mọc ven đường, đang dậy lên sắc vàng hoang dã.Mây ngồi nép sát người bên cửa xe.Mắt cô hướng nhìn lên dãy Hòang Liên Sơn trong veo màu núi. Vô tình,những sợi tóc mai lùa trong gió, hững hờ đậu trên cánh mũi tôi,để lại một mùi hương ngai ngái Sapa.Cái mùi thơm đặc trưng chỉ có ở người con gái miền cao Tây Bắc.Tôi vờ nhắm mắt,căn phồng lồng ngực hít hà thật sâu hương vị núi rừng. Tưởng tôi ngủ say bên cạnh.Mây lay gọi tôi thức tỉnh để chỉ cho thấy những mảng màu sắc ruộng bậc thang do bàn tay những “ nghệ sĩ nông dân “ sắp đặt.Cảm xúc thật sự òa vỡ khi tôi kịp nhìn thấy hình ảnh từng thửa ruộng  rực lên trong nắng .Những thửa ruộng đan xen với nhau giữa màu xanh lúa non,màu vàng lúa chín mọc ra từ khe đá, phủ lên các sườn đồi,để rồi thóang chốc mất hút trong làn mây. Hình ảnh ruộng bậc thang là hiện thực.Là những cung đường ngoằn ngòeo mơ màng ngái ngủ trong mây.Là đồi núi trong mùa lúa chín, ruộng nương cứ tròn đầy dâng mãi lên tận mây xanh những mâm xôi vàng hực.Là từng bậc chân thang  phối màu hình họa cho ruộng lúa thêm lung linh,kỳ ảo bước chân Từ Thức lên trời.Ôi ! Làm sao kể cho thật đủ đầy những đường nét đặc trưng phong phú khi nói về ruộng bậc thang. Không chỉ riêng ở Sapa – Lào Cai mà còn phải kể tới ruộng bậc thang Banaue – Philippines ,Yuangyang – Vân Nam , Ubad – Indonesia , Annapuma – Népal , Mea Rim – Chiang Mai, Long Ji – Quế Lâm . . . mà đọc giả tạp chí du lịch Travel and Leisure bình chon là đẹp nhất châu Á và thế giới.

Không thấy tôi có ý kiến gì. Mây thắc mắc hỏi :” Chắc,mới bao nhiêu đó hình ảnh chưa đủ chinh phục trọn vẹn tình cảm của anh đối với những thửa ruộng bậc thang nơi đây ? Điều này cũng dễ hiểu thôi.Rồi ngày một ngày hai,sau khi đã mục thị sở tại, hẳn anh sẽ kềm lòng không đậu trước vẽ đẹp vô cùng lộng lẩy do thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này mà xem. Tới lúc đó chưa biết ai phải lụy ai à nghe ? “. Tôi cười. Không vội trả lời Mây,bởi tôi đang muốn tự hỏi xem hình ảnh ruộng bậc thang Sapa – Lào Cai có gì đặc biệt so với hình ảnh ruộng bậc thang ở Banaue mà tôi đã xem trên Youtube ? Tôi hòan tòan thất vọng khi kịp nhận ra sự so sánh khập khiểng của mình.Bởi  không có sự so sánh nào giống với sự so sánh nào.May mà tôi chưa đem chuyện này ra nói với Mây,nếu không cô sẽ có được trận cười no bụng.Hơn nữa, ruộng bậc thang Banaue tuy có khỏang 2000 năm tuổi tại vùng núi Lflugao – Philippines, được tổ tiên người Batad tạo dựng.Nhưng xem ra đời sống cư dân lẫn cảnh quang thiên nhiên đã bị thời gian bào mòn ,làm mất đi ít nhiều vẽ đẹp hoang sơ vốn quyến rũ trước đó, dù có được Unesco công nhận.Và nếu chỉ cần bầu chọn giữa hai  ruộng bậc thang Banaue và Sapa – Lào Cai thôi ( trong số bảy cảnh quan thiên nhiên đẹp nhất được đề cử ) tôi sẽ không do dự chọn ruộng bậc thang Sapa – Lào Cai. Điều này không hẳn chỉ có riêng nơi tôi mà ,hầu như các nghệ sĩ nhiếp ảnh nào cũng say mê và tốn nhiều phim ảnh để mang về cho mình nhiều tấm huy chương giá trị khi chụp các thửa ruộng bậc thang quê hương

Tuy nhiên,ít ai hiểu được “ đằng sau vẻ đẹp “ của những dải lụa vắt lên trời.Những mảng màu không chủ đích do nông dân tạo nên.Thì ruộng bậc thang kia là cả một nền văn minh ruộng rẩy lúa nước.Là cả một triết lý nhân sinh mà bao đời nay bà con người Mông,người Dao,Tày,Giáy . . .khó khăn khai khẩn, canh tác trong điều kiện khắc nghiệt của khí hậu cùng với sự kiến tạo địa hình nhiều núi non, nên phải canh tác trên các sườn núi có dộ dốc cao,dễ gặp nhiều bất trắc.Hành vi đó không chỉ là sự ứng xử mà còn là thành tựu cả về mặt văn hóa lẫn tri thức dân gian.Qua đó đã phát huy tác dụng, tạo ra năng xuất lúa nước cao hơn sản xuất lúa nương rẩy. Và từ những thách thức của thiên nhiên. Muốn hạn chế những rủi ro cho con người và trong sản xuất người xưa hình thành ra các nghi thức tín ngưởng.Bởi họ quan niệm động thực vật xung quanh con người đều có phần hồn lẫn phần xác.Cho nên để ổn định tâm lý cũng cần tới sự cúng kiến như ; lễ cầu mưa,lễ mừng cơm mới,lễ cúng ma,lễ cúng các dụng cụ nông nghiệp . . .

Mây giải thích : “ đó không phải là hủ tục mà là nét văn hóa đặc trưng của dân tộc vùng cao Tây Bắc, cần được phát huy nhiều hơn nữa trong các buổi hội hè, nếu muốn lôi kéo du khách  đến với Sapa “.

Thực tế. Đến Sapa – Lào Cai đi du lịch. Ngoài việc được thưởng thức khí hậu trong lành,tham quan phong cảnh đẹp,leo núi,ăn các món ăn đặc sản;mà không biết chút gì về phong tục tập quán của người dân bản địa,quả thật thiếu xót .Mây nói đúng. Tiếc rằng tôi không có nhiều thời gian đi tham quan hết các điểm danh lam thắng cảnh trong cùng một dịp. Nhưng việc chia nhỏ mỗi chuyến đi cũng có cái hay của nó. Vì ít ra tôi còn được gặp lại sơn nữ “ thành phố trong mây thành phố trong sương “ của tôi nhiều lần. Mây cũng đồng tình với tôi về điều này .Cho dù cô một mực ta thán “ đàn ông con trai miền xuôi chỉ nói cho vui vậy thôi “.

Đến ki-lô-mét 24 xe dừng lại. Mây cho biết nơi đây thuộc xã Trung Chải, có ruộng bậc thang cao 121 bậc nằm ở thôn Vù Lùng Sung, được đọc giả báo du lich Mỹ đề cử là một trong bảy ruộng bậc thang đẹp nhất.Nghe giới thiệu không thôi chưa đủ.Phải thực tế tận nơi mới thấy hết sự vất vả,nhọc nhằn do sức người biến núi cao,đất dốc bạc màu thành những “ bồ thóc di động “; đồng thời cũng tạo ra cảnh quan xinh đẹp để mọi người thưởng lãm.

Từ đường 4D tôi theo Mây rẻ phải. Đi bộ trong khỏang thời gian khá lâu về hướng núi Fanxipăng. Dọc hai bên đường, ngoài dốc cao dựng đứng, là hàng ngàn cái thang lúa vàng đua chiều cao, vút lê tận trời. Phải thừa nhận nông dân ở đây hẳn phải là nghệ nhân đẽo ruộng,đẽo đá chuyên nghiệp, đã tạo ra hình thù ruộng bậc thang không thửa nào giống thửa nào.Cái hình chóp, cái hình mâm xôi,hình da hổ,hình cái thang . . .  trông thật quyến rũ. Có lẽ,do thấy tôi bị mê hoặc bởi màu sắc nửa vàng óng,nửa vàng sậm giữa mùa lúa đang vừa chín tới. Mây cười nói : “ ở trên này có hai mùa tuyệt đẹp để ngắm nhìn sự kỳ thú từ ruộng bậc thang – mùa nước đổ ( tháng 5-6 ) – và mùa thu. Mùa nước đổ là mùa nước từ trên trời rơi xuống. Lúc đó nước từ đỉnh núi hay đầu nguồn chảy đầy suối rồi dẩn qua hệ thống mương mán thô sơ, chia nước ra đều khắp các thửa ruộng.Sao cho nước ngập chân lúa không sâu để không bị úng khi mưa,không bị hạn khi nắng lớn. Điều đó gọi là gì nếu không phải là nghệ thuật ? Tiếc rằng anh không đến đây sau mùa gặt. Lúc đó đất ở sườn đồi, sườn núi được san ủi thành thửa ,có cùng độ dốc, hé lộ ra từng vạt đất đỏ chói chưa kịp bừa ngấu bên từng bậc, từng bậc thang đất xếp từ chân lên tận đỉnh núi trông đẹp đến mê hồn “.

Nghe Mây tả ruộng bậc thang vào mùa hè làm tôi nghe bắt thèm.Ừ ! Nếu muốn thì lần sau lại lên đây. Vừa được xem ruộng bậc thang trong mùa đổ nước cấy, vừa được ngắm Mây. Có mất mát gì đâu.

Mệt.Tôi ngồi xuống cạnh đường.Trên đầu mây di chuyển rất nhanh,mới đó đã phủ che cả bầu trời,che luôn cả những thửa ruộng thơm lừng hương lúa, khiến tôi có cảm giác như chỉ cần đưa tay ra là có thể tóm gọn được những phiến mây nhẹ như bông.

Thấy cũng vừa đủ cho một ngày đi ngắm các thửa ruộng bậc thang ở Trung Chải.Tôi đề nghị  Mây đón xe đi tiếp lên Sapa để còn ăn uống, nghỉ ngơi.Bởi lẽ từ sáng tới giờ tôi chưa có chút gì trong bụng;ngoại trừ ổ bánh mì ba-ghét và chai nước tinh khiết do nhà tàu cung cấp đêm qua.

Tội nghiệp,khi biết được điều này, Mây luôn miệng xin lỗi tôi về sự vô ý của mình. Mây hứa ngày mai sẽ bắt đền cho tôi một chuyến ghé xuống thung lũng Mường Hoa của người Giáy ở xã Tả Van. Xem các nghệ sĩ nông dân triển lãm sắp đặt ruộng bậc thang từ các sườn đồi một cách tài tình, lãng mạn ở hai bên bờ suối.Tới lúc đó tôi sẽ có cái nhìn chân thật hơn về sự kiên cường và phóng khóang của con người; thông qua việc cày cấy,gieo trồng lúa nước trên vùng đồi núi cao khắc nghiệt. Để có sự cảm thông,chia xẻ nỗi khó khăn vất vả trong việc dùng sức người để thắng  thiên nhiên,nhằm tạo ra của cải vật chất cho đời sống phong phú sau này.

Dĩ nhiên. Tôi không có gì phải bàn thêm về lời hứa hẹn xem ra khá quyến rũ của Mây, trước việc đi xem ruộng bậc thang ở thung lũng Mường Hoa. Một địa danh không chỉ nổi tiếng  đẹp nhất trên bản đồ du lịch Sapa; mà còn có nhiều thửa ruộng lung linh, huyền ảo không thua gi ruộng bậc thang ở Trung Chải./.

(*) Nhớ mùa thu Hà Nội – TQL.