1-    Nguyễn Đăng Thường viết “...Chuyện công-tội đã được/bị bàn luận tứ tung rồi...THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU bây giờ thuộc về người đọc.”

 Nguyễn Đăng Thường khách quan.Ông có lý.Từ cái lý này,tôi thêm chút tụ tin để có vài thiển ý lạm bàn chuyện thơ ca thiêng liêng mà tôi là dân ngoại đạo.Chỉ với tư thế của người đọc.

Nhưng tôi là một người đọc may mắn.May mắn vì có quan hệ với tác giả,khá thân tình nữa,nên đã được đọc bản gốc THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU khi “nó” đang được sếp và biên tập viên nhà xuất bản Hội nhà văn tìm cách thức “vượt cạn” để cho được “mẹ tròn con vuông”.

2-    Trên VĂN CHƯƠNG VIỆT , nhà thơ Phạm Toàn nhận xét cách phê bình  của Nguyễn Đức Tùng trong THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU như sau:

... “ Anh mời các nhà thơ đang sống cùng tuyển chọn,cùng giảng giải,cùng thắc mắc,cùng gây rối,cùng chia rẽ,cùng xí xóa,cùng nhâm nhi,cùng hội nhập,cùng mê mải,cùng liều lĩnh,cùng tọc mạch,cùng xấu tốt,cùng tốt xấu...;nói chung lại là đã có một cung cách làm ăn HẾT SỨC KHÁC(tôi nhấn mạnh-TNV) và cách đó trở nên đáng yêu ở chỗ đã tạo ra cái cớ để các đồng tác giả luôn luôn cùng kề cà được với nhau-một sự kề cà dễ dàng đi tới chân lý hơn là thẳng băng logic,mặc dù trong lĩnh vực Thơ,trong một cuốn sách in năm 1991 tôi có nói rằng muốn nổ ra chiến tranh thế giới thì chỉ việc chê thơ của các nhà thơ!”.

Cách phê bình hóa thân-nhập cuộc không giống ai này,có vẻ không có “định hướng” rõ ràng này,ngay khi vừa đọc bản thảo gốc,tôi đã lờ mờ đoán sẽ bị không những “lưỡng đầu thọ địch” mà sẽ là “tứ phương thọ địch” khi xuất hiện trên văn đàn.

Nhưng văn chương đâu có khuyến dụ giống nhau như sản xuất hàng loạt hoặc như biết bao bài phê bình,phỏng vấn mới mở đầu người đọc đã đoán được kết thúc,hỏi câu đầu đã đoán biết câu thứ 2 thứ 3,mới hỏi đã biết sẽ trả lời thế nào...? Văn chương quá cần những phong cách và tư duy không rập khuôn,không như bản cửu chương. Cách làm mới và lạ này “chạm” tuốt,chạm với cả thói quen cũ kỹ(không chủ ý) ngay trong những người “đổi mới” và ủng hộ Tùng hết mình nữa!Vì vậy,chưa có một tác phẩm phê bình nào,trong mấy chục năm qua,mà in chưa ráo mực đã lập tức ào ào dấy lên bài vở công kích và bênh vực,tranh luận và cãi lộn dữ tợn như vậy.Nhưng,chính vì thế,tôi nghĩ lại là bình thường (có lẽ ngoại trừ sự phản ứng bài TRÒ CHUYỆN VỚI HOA THỦY TIÊN của Nguyễn Huy Thiệp vứt  tất cả các nhà thơ Viêt nam vào sọt rác,nhưng cũng chưa đến mức nổ ra chiến tranh thế giới mà ông Phạm Toàn dự báo).

 Cho nên,không được như ông Phạm Toàn đọc rất nhiều mà chỉ thích hai tác giả phê bình là Hoài Thanh và Nguyễn Đức Tùng (ông cũng nói hẳn là ông nghiêng về Nguyễn Đức Tùng hơn),tôi đọc phê bình ít nhưng chỉ biết là khi đọc THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU tôi thấy đây là cuốn sách có ích đối với tôi,trên nhiều mặt,cho dù nó “chưa thiệt “lý tưởng” như Nguyễn Đăng Thường nhận xét.

 3-Được đọc bản gốc và có bản mới do nhà Lao động ấn hành,tôi vừa đồng ý vừa không đồng ý đối với chuyện “biên tập”( mà phần lớn bạn bè trong nước thì cho rằng nên “thông cảm”, “nước mình nó vậy”;còn bạn bè ngoài nước phần lớn lại cho là “bị kiểm duyệt,bị cắt đục bỏ”).

  + Không đồng ý cắt bỏ :

 Nhiều đoạn bị cắt bỏ không nên tý nào,không cần thiết,kể cả lý do “an toàn chính trị”.Sức khỏe tinh thần của xã hội,của người đọc,của người viết,kể cả không ít của “cơ quan chức năng”, đã khác với những năm bảy mươi tám mươi thế kỷ trước.Người ta cao hơn mình vì mình cúi đầu,Pháp có một câu như vậy.Không phải sếp biên tập hay biên tập viên cúi đầu nhưng “kỹ” quá thành cóng tay?

  + Đồng ý phải cắt bỏ :

 Lần đầu đọc bản thảo THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU là khi tôi đang ở Boston (Hoa kỳ) được Nguyễn Đức Tùng từ Vancouver(Canada),qua meo,gửi cho tham khảo.Có anh chị trả lời khiến tôi phải meo cho Tùng “viết chi lạ rứa?” và hỏi lại có phải nguyên bản rứa không? Mà rứa thiệt.Không phải chuyện chính trị chính em chi hết.Mà chỉ chuỵên chữ nghĩa ăn nói,chuyện đời,chuyện người thôi.Viết răng mà lạ.Tôi tin rằng,nếu để anh chị đó coi lại trước lúc in,nhất là in trong nước, thì chính anh chị đó cũng tự chỉnh sửa thôi.Chứ chữ nghĩa bề bề mà hở ra là nói tục,chửi tục,nói văng mạng thì quá...chướng.Ngay lên án độc tài,mất dân chủ cũng không nên dùng chữ nghĩa bùn lầy nước đọng quá xá,thậm chí...có mùi nữa.Đó là chưa kể có những bài lê thê,quá sâu chuyên môn như trong một bài giảng 3 tiếng dồng hồ trên lớp cho sinh viên,càng đọc đầu óc càng...rối tung!Thì phải “ biên tập” chớ sao nữa.Tôn trọng tác giả,nhưng cũng phải tôn trọng người đọc,tôn trong chính người phỏng vấn chứ?

Khi đó tôi có nói với Nguyễn Đức Tùng là có những ý tưởng rất lớn,rất đáng gía cho sự đổi thay của cả một nền văn học,các tác giả đó phải là ƯU TIÊN SỐ MỘT của Tùng ,phải đề cao những bài đó lên,kể cả cách không nên vì lịch sự mà để những bàí it giá trị,thậm chí ăn nói thô tục mà giá trị thì còn mù mờ, bên cạnh những ưu tiên số một kia.Không nên cho “cua cá vô một giỏ”.Đó là tôi nói cảm nhận của mình khi đọc bản gốc.

Có nhiều phỏng vấn hay,có giá trị,nhưng không đều ,giá chắt lọc hơn thì tuyệt...hơn.

Cha ông mình nói “hợp lý”,cái “lý” phải “hợp” thì mới hợp lý.Vitamin B1 là thuốc bổ,nhưng ăn no xong uống 300 viên B1 thì...toi.

Nhưng,trên tất cả,THƠ ĐẾN TỪ ĐÂU là cuốn sách có ích với đời sống tinh thần của tôi.Cảm ơn người phỏng vấn và các anh chị đã trả lời phỏng vấn,cảm ơn nhà xuất bản,nhà xuất bản “hụt” cũng như nhà xuất bản “trúng”.

                                                                       Huế ngày cuối năm 2009