Ở làng nọ có hai bố con họ Khúc, người bố tên là Khúc Văn Tèo năm nay 49 tuổi, con trai cả là Khúc Văn Cò năm nay 18 tuổi.

- Nước mình cũng có họ Khúc sao?

- Trong trăm họ làm sao lại không có họ Khúc. Vả lại họ Khúc còn là một họ lớn, Khúc Thừa Dụ là người đặt cơ sở cho nền độc lập của dân tộc Việt sau gần 1000 năm bị các triều đại Trung Hoa đô hộ. Đầu thế kỷ thứ X nhà Đường suy yếu, các thế lực cát cứ đánh giết lẫn nhau tạo ra thế Ngũ đại Thập quốc (5 đời 10 nước), nhân lúc đó Hào trưởng Chu Diên là Khúc Thừa Dụ tiến chiếm phủ thành Đại La ( Tống Bình cũ-Hà Nội) tự xưng là Tĩnh Hải quân Tiết độ sứ, buộc vua nhà Đường phải công nhận và năm 906 phong tước Đồng bình chương sự. Nhưng đó là chuyện ngày xưa. Nay nhân buổi mát trời tôi muốn kể về Khúc Văn Tèo-Trưởng công an xã và Khúc Văn Cò-vừa mới lấy bằng tú tài tức là bằng tốt nghiệp PTTH. Bằng của nó là bằng xịn, bằng thật một trăm phần trăm. Từ ngày nó có bằng, ông Tèo nhìn nó bằng con mắt trọng vọng như thể ta nhìn một bậc trí thức uyên thâm, thiên hạ có bốn bồ chữ thì chí ít trong bụng nó chứa dễ có đến một bồ. Nó sẽ không dừng lại ở cái bằng ấy, ông còn cho nó học lên đại học để làm vẻ vang cho gia đình và họ tộc.

Ông Tèo giữ chức Trưởng Công an xã đã 15 năm, khi được tuyển dụng vào vị trí này ông mới 34 tuổi, có bằng tốt nghiệp PTTH hệ bổ túc, sau đó ông được bồi dưỡng lý luận chính trị trình độ sơ cấp và lý luận về quản lý nhà nước đồng thời được huấn luyện sử dụng các trang thiết bị thuộc ngành chuyên môn. Tuy nắm giữ cương vị giữ gìn trật tự trị an nhưng ông lấy chủ trương thêm bạn bớt thù làm lẽ sống. Nhiều năm liền ông được bầu làm chiến sĩ thi đua, đối với công việc ông rất tận tuỵ, đối với nhân dân ông rất kính trọng, lễ phép; những người đến trụ sở công an xã làm việc với ông đều ra về với sức khoẻ bình thường, các công cụ hỗ trợ như dùi cui roi điện chẳng mấy khi ông sử dụng. Vì vậy cuộc sống của ông cứ thế bằng phẳng trôi đi. Vậy mà đến kỳ Đại hội Đảng xã nhà năm nay khi trong danh sách đề cử vào Đảng uỷ xã có tên ông thì bức thư nặc danh của một kẻ thối mồm nào đó cứ như từ trên trời rơi xuống gửi đến bí thư Đảng uỷ tố cáo rằng bằng tốt nghiệp PTTH hệ bổ túc mà ông đang sử dụng là bằng giả. Từ tố cáo đến xác minh, người ta đã truy đến danh sách thí sinh kỳ thi của cái năm ghi trong bằng tốt nghiệp thì còn sai vào đâu được, mặc dù con dấu và chữ ký trong bằng đều là thật. Trong thâm tâm ông Tèo nghĩ rằng người ta phát hiện thế là đúng vì thực ra ông chỉ mới học dở dang lớp 8 hồi 15 tuổi rồi vì hoàn cảnh gia đình khó khăn mà phải bỏ học giữa chừng, sau đó cũng không có cơ hội học thêm. Ông buồn cho cái sự đời, trong đầu ông lần lượt hiện lên những khuôn mặt khả dĩ có thể làm cái chuyện đốn mạt gây ảnh hưởng đến uy tín và bước đường công danh của ông, vì đời còn dài mà ông đâu chỉ muốn dừng lại ở vị trí anh Trưởng Công an xã!

Ông buồn và đem nỗi buồn đó chia sẻ với thằng Cò. Hơn nữa ông cũng muốn tìm hiểu xem cái văn hoá lớp 12 có gì ghê gớm mà người ta xem trọng làm vậy. Trong lúc cân nhắc xem nên hỏi nó những câu gì ông cầm cái điếu thổi một hơi ngắn cho xái thuốc văng ra khỏi nõ điếu, thong thả vê tròn một viên thuốc mới nạp vào, châm lửa kéo một hơi thật dài, ngửa cổ mơ màng thả khói lên trần nhà rồi hắng giọng:

- Này Cò, thế môn Văn lớp 12 người ta dạy mày những thứ gì?

Thằng Cò ngồi ở bàn học đang chúi mũi vào quyển sách, nghe bố hỏi ngẩng đầu lên:

- À ừ, thì có hai phần, Văn học Việt Nam và Văn học nước ngoài. Hôm nhà trường tổ chức thi thử, thày giáo ra đề: “ Anh (chị) hãy phân tích giá trị nhân đạo sâu sắc trong tác phẩm Vợ nhặt của Kim Lân”.

- Ối giời cao đất dày ơi! Đến cưới xin tử tế như tao với mẹ mày nay đã ba mặt con với nhau mà còn chưa ra thể thống gì huống hồ là vợ nhặt. Thế đầu đuôi ra sao mà nhặt được vợ hở con?

- Vợ nhặt là tác phẩm của nhà văn Kim Lân viết về thời kỳ xảy ra nạn đói năm 1945.

- Năm ấy đến tao còn chưa sinh ra…

- Truyện kể về một anh tên Tràng, dân ngụ cư nhà nghèo nên không lấy được vợ. Năm ấy đói kém, người chết đói đầy đường, anh theo xe chở thóc lên tỉnh, một người con gái đã theo anh về nhà và họ trở thành vợ chồng. Ngày cưới của họ chỉ có cháo cám loãng nấu với rau chuối, đêm tân hôn văng vẳng tiếng những người sống ngắc ngoải khóc người đã chết. Chính trong cái đói cái khát bi thảm và tối tăm ấy con người vẫn hướng về sự sống, khao khát sống và thương yêu đùm bọc lẫn nhau.

- Thế thì tao hiểu rồi. Còn môn Toán?

- Toán lớp 12 có Giải tích, Hình học, Lượng giác.

- Giải tích là thế nào?

- Là môn học về hàm số, đạo hàm, nguyên hàm, tích phân.

- Lắm thứ quá, mày thử nói cái vụ hàm số xem đầu cua tai nheo ra sao.

- Hàm số có khi đồng biến, có lúc nghịch biến.

- Nói cụ thể hơn!

- Thì cũng như bố con mình ra đồng thả diều. Độ cao của diều là hàm số, sức gió là biến số. Lúc mình phóng diều lên hàm số đồng biến, diều ăn hết dây hàm số có giá trị cực đại. Khi mình thu diều về hàm số nghịch biến, diều về đến mặt đất hàm số có giá trị cực tiểu.

Thì ra cũng chẳng có gì ghê gớm lắm. Giá mà! Giá như mà hồi ấy ông cố dấn lên một tí thì bây giờ kê cao gối ngủ kỹ, chẳng sợ thằng nào chọc ngoáy. Mà thằng nào mới được? Sự nghi ngờ trong lòng ông cuối cùng thu về một mối, đó là anh Phó Công an xã dưới quyền. Anh này năm nay 36 tuổi, đường đời còn dài, hơn nữa lại cho rằng ông ngồi ở cái ghế Trưởng Công an xã quá lâu, đến năm nay đã 15 năm, ngồi lâu đến độ có người sốt ruột.

Người sốt ruột cuối cùng cũng ngồi vào ghế Trưởng Công an xã thay chỗ ông Tèo. Anh này có bằng tốt nghiệp PTTH chính quy hẳn hoi chứ không phải hệ bổ túc. Ngồi được ba tháng chưa kịp ấm chỗ thì người ta lại phát hiện tấm bằng mà anh sử dụng là bằng giả./.

Hà Nội 2010