Một lần xuất bản mới của cuốn Huckleberry Finn đã xóa đi những từ “nigger” được dùng lặp lại nhiều lần vì một lý do có thể hiểu được, nhưng làm thế là phản bội một cuốn tiểu thuyết lớn chống phân biệt chủng tộc

Peter Messent, Guardian.uk, 5/1/2011, Hiếu Tân dịch.

Mark Twain vẫn còn là thời sự 100 năm sau khi ông chết. Trước hết, với nguyên bản của bộ Tự truyện, cuối cùng đã được xuất bản dưới dạng do tác giả hoạch định. Thứ hai, với cuộc tranh cãi khuấy lên bởi một lần xuất bản “mới” của Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer và Huckleberry Finn  trong đó những biệt danh xúc phạm chủng tộc như “injun” (mọi đỏ) và  “nigger” (mọi đen) được thay thế một cách tương ứng bằng “Anh điêng” và “nô lệ”.

Chắc chắn là việc dùng từ “nigger” - một từ khích động nhất trong ngôn ngữ Anh - làm cho Huckleberry Finn  thành một tiểu thuyết phải thật khéo léo tinh tế khi dạy học. Gần đây người ta nhắc đi nhắc lại rằng quyển sách này được coi là không thích hợp cho trẻ con học trong hệ thống giáo dục Hoa Kỳ - và khi một từ như thế được nhắc lại nhiều lần trong lớp học (từ này xuất hiện 229 lần trong sách của Mark Twain), ta có thể hiểu được trẻ em Mỹ gốc Phi và phụ huynh của chúng cảm thấy giận dữ và thù hận như thế nào.

Nhưng đó không nhất thiết là lý do để thay nó bằng một từ nhã hơn (đã bị lược bớt đi). Không nghi ngờ gì nữa Twain là một người chống phân biệt chủng tộc. Làm bạn với nhà giáo dục Mỹ gốc Phi Booker T Wahington, ông đồng chủ tọa một cuộc họp gây quỹ tại Tuskegee Institute - một trường học do Washington điều hành ở Alabama để xúc tiến “đời sống tri thức, đạo đức và tôn giáo của nhân dân [Mỹ gốc Phi].” Cá nhân ông cũng giúp đỡ tài chính cho những sinh viên Mỹ gốc Phi đầu tiên của Trường Đại học Luật Yale, ông giải thích rằng “chúng ta đã chà đạp lên nhân cách của họ [người Mỹ gốc Phi] và nhục nhã là chúng ta, chứ không phải họ. Chúng ta phải trả giá cho điều đó.” Và việc ông sử dụng lặp lại nhiều lần từ ngữ xúc phạm trong Huckleberry Finn, là hoàn toàn có dụng ý, nó vang lên một cách mỉa mai. Khi cha của Huck, một gã da trắng nghèo kiết và nghiện rượu, đồ cặn bã vô giá trị biết rằng “một thằng mọi đen (nigger) tự do …từ Ohio; một thằng con lai, trắng như một thằng da trắng …một dáo xư ở trường đại học” được quyền đi bầu, gã nói: “Được cứ để tao ra… tao bảo tao sẽ không bao dờ bầu nữa…Dồi cái đất lước lày sẽ mục dữa ra cho mà  xem.” Ta thấy rõ Twain đứng về bên nào . Tương tự, khi Dì Sally hỏi có ai bị thương trong vụ nổ trên thuyền mà bà được nghe kể lại không, và Huck tự trả lời “Không. Chỉ có một thằng nhọ bị toi” thì bà dì trả lời “Ôi thế là may. Vì đôi khi có người bị thương.” Toàn bộ sức mạnh của đoạn văn nằm trong sự thờ ơ thừa nhận cái thân phận không ra con người của người Mỹ gốc Phi, ngay cả ở Huck, cái ngôn ngữ học được ở ngoài đường của nó và và cái lối suy nghĩ của nó vẫn trơ lì như thế,  mặc dầu trong chuyến đi xuôi dòng sông nó đã được biết đến lòng nhân hậu và tình thương nồng ấm của người nô lệ [da đen] chạy trốn Jim - một người thật sự như một người cha đối với nó.

Ở đây ngôn ngữ là mấu chốt. Như Twain nói “Sự khác nhau giữa từ hầu như thích đáng với từ thích đáng là cả một vấn đề lớn - nó là sự khác nhau giữa ánh chớp (lightning) và con đom đóm (lightning bug).” Tôi tôn trọng động cơ của Alan Gribben, một nhà Twain-học thâm niên có trách nhiệm về lần xuất bản mới này, và là người muốn đưa cuốn sách về tình trạng dễ dàng sử dụng trong nhà trường khi tin rằng “một số lớn thầy giáo trung học, giảng viên đại học và bạn đọc phổ thông sẽ hoan nghênh ý kiến của ban biên tập.. các tiểu thuyết của Twain để tránh cho độc giả khỏi gặp nỗi ô nhục phân biệt chủng tộc là thứ chưa bao giờ mất đi cái độc địa của nó.” 

Nhưng chính cái độc địa ấy, và bản chất không thể chấp nhận được của nó là cái mà Twain muốn nắm bắt và giữ lại trong cuốn sách của ông như nó có đó. Có thể đây không phải là một cuốn sách dành cho bạn đọc nhỏ tuổi. Có lẽ nó là một cuốn sách cần được xử lý cẩn thận bởi các thầy giáo ở trường trung học và thậm chí ở cả trình độ đại học, khi họ đặt nó trong bối cảnh rộng lớn lan man hơn của nó, giải thích cái cách châm biếm thể hiện ra làm sao, và cái ngôn ngữ phân biệt chủng tộc tác hại ghê gớm như thế nào. Nhưng can thiệp vào ngôn từ của tác giả vì sự nhạy cảm của người đọc thời nay là điều không thể chấp nhận được. Vào cái giây phút bạn làm thế, thì quyển sách không còn là quyển sách do Twain viết ra nữa./.

Peter Messent là tác giả Giới thiệu Mark Twain của Cambridge.

Mark Twain:  “Sự  khác nhau giữa từ gần thích đáng và từ thích đáng thật sự là một vấn đề lớn” Ảnh: AP

Nguồn:

http://www.guardian.co.uk/books/booksblog/2011/jan/05/censoring-mark-twain-n-word-unacceptable