Trên tờ giới thiệu, là tấm ảnh chân dung họa sĩ Phan Ngọc Minh (PNM) đang … nhắm mắt. Nền của tấm ảnh là một thiếu nữ Chăm. Và đại loại là những gì khiến người xem có thể nghĩ: đó là quá khứ…
chân dung họa sĩ Phan Ngọc Minh
Tôi cười cười: Hình như ông đang nhắm mắt lại để nhìn cho rõ hơn? Minh rất vui: Cảm ơn anh đã chia sẻ. Đúng rồi, đôi khi, phải nhắm mắt, thì mới không… mù lòa.
Giấc mơ Bao Vinh, Huế, tổng hợp trên vải
*
Phan Ngọc Minh đã có nhiều chuyến “đi lùi” về những năm tháng không còn. Từ đó, anh lượm lặt những hạt rơi vãi của thời gian trong nỗi ngậm - ngùi - hân - hoan của một nghệ sĩ trước sự biến trôi mà tồn tại của Dòng Sống. Có lẽ, đấy là “cái sườn” tư tưởng trong những họa phẩm của anh: những Visnu, Shiva, Brahman trong tư tưởng Ấn giáo đã bắt gặp những kiếm tìm từ sâu thẳm trong Minh, gần 20 năm trước. Sờ tay lên mảng rêu xanh nơi một con hẻm ở phố cổ Hội An (Quảng Nam) hay nghe hơi thở của thời gian khi cầm trong tay mảnh ngói vỡ tại cung Diên Thọ (Huế)…, những khi ấy, xâm chiếm người họa sĩ này là cái cảm giác xa xăm chứa đựng những huyền thoại bí ẩn. Phan Ngọc Minh đã mang Di sản đến nhiều nơi, ngoài những lần đứng chung với đồng nghiệp, còn là những triển lãm cá nhân, ở Đà Nẵng, Mỹ Sơn, Huế, ở Pháp, ở Ireland (2009). Và lần này, là khóa sáng tác tại Vermont Studio Center (VSC), thuộc bang Vermont (Mỹ), từ ngày 3.7 đến ngày 29.8.2011. Đây là… món quà dành cho một họa sĩ Việt Nam được giải thưởng hạng nhất của Hiệp hội Họa sĩ châu Á (Freeman Foudation Asian Artist’ Fellowship Winners), qua sự tuyển chọn của một hội đồng giám khảo có uy tín. Không phải là… đi chơi, mà là đi làm việc, làm việc cật lực. Vì màu cờ sắc áo, vì sự ủng hộ tinh thần và vật chất từ Hội An, Huế, Đà Nẵng. Đấy là một gánh nặng, chắc chắn là nặng hơn cả hành lý với những bố vẽ, màu, cọ và lỉnh kỉnh nhiều vật liệu cần thiết khác cho sáng tác. Còn thêm cả cái “gánh” khác nữa, là… tình yêu. Tình yêu đối với một thế giới của dĩ vãng. Của Hội An, Huế, Mỹ Sơn. Của những ông tổng đánh trống, người thổi kèn, người bán “chí mà phù” và những khuôn mặt – đời người khác, những số phận đang vắng dần trong tiếng ầm vang của mặt trái xu thế toàn cầu hóa…
Kala Mỹ Sơn, tổng hợp trên vải
*
Đấy cũng chính là số phận của Phan Ngọc Minh, khi Di sản đã trở thành chọn lựa hội họa duy nhất của anh. Như thế, trong ý nghĩa của sáng tạo nghệ thuật, Di sản là Ngày Mai, thông qua cái nhìn của họa sĩ, với những thủ pháp biểu đạt hiện đại. Đấy chính là cái ý thức muốn đem thứ ánh sáng huyền ảo của dĩ vãng để soi chiếu vào một thực tại cao vời, trên cái nền thanh âm của hiện thực. Để làm gì? Giản dị, chỉ vì PNM đã từng hiểu sâu xa rằng: các nghệ nhân xưa là những nghệ sĩ - đạo sư; cũng có nghĩa là: sự tận hiến cho nghĩa Đạo - lẽ Đời, thông qua sáng tạo.
Tự hoạ với Shiva
*
Tôi làu bàu: Có phải không Minh, phải chăng, quá khứ sẽ giảm đi rất nhiều ý nghĩa, nếu chỉ là… quá khứ. Rằng, vân vân và vân vân… Minh cười, tất nhiên là có pha một chút ưu tư: Những sắc màu - đường nét sẽ dẫn Minh đi trên lối… vô định. Có thể bất hạnh, có thể bắt gặp niềm vui. Tôi mong, và tin rằng, mình sẽ gặp được những tiếng - đồng - cảm. Đúng rồi, giá trị của cái - đã - qua chính là lời nhắn gửi đến tương lai, rằng, cái - sẽ - đến luôn phải lưu giữ những thành tựu của hôm qua và hôm nay; rằng, sẽ nghèo nàn biết bao nhiêu, khi ngày mai chỉ còn những khuôn mặt không quá khứ (!?)
*
Sau chuyến đi làm việc này, PNM sẽ dành thời gian để hoàn tất bộ tranh về Di sản. Để trưng bày vài nơi trong nước mà trước hết, là tại bảo tàng điêu khắc Chămpa (Đà Nẵng).
Họa sĩ Phan Ngọc Minh sinh năm 1954 tại Quảng Nam. Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Tp.HCM năm 1991. Hội viên Hội Mỹ thuật Việt Nam. Ngoài nhiều triển lãm chung, PNM đã có những triển lãm cá nhân:
1994: Memories of the ancient town, tại Đà Nẵng
1998: My Son diary, tại Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn
2000: Phan Ngoc Minh and Champa, tại Galerie Impressions, Paris, France.
2004: My Son – Hoi An souvenirs de Paris, tại Galerie Dung Bui, Paris, France.
2005 : Union General des Vietnamiens de France, tại Paris, France
2008 : Vietnam / Kerry & Minh, tại Galerie Gregory, Ireland
2009: Minh &Heritage, tại Huế.
2010- 2011: Freeman Foudation Asian Artists’ Fellowship Winner, USA.
