Roger Scruton, Lê Hải dịch
René Descartes (1596-1650), cha đẻ về lý thuyết cho triết học hiện đại, và cũng nổi tiếng là nhà toán học, xứng đáng được dành vị trí xuất sắc nhờ hai công lao. Thứ nhất là vì nỗ lực đơn độc tìm kiếm phương pháp trong tất cả các ngành nghiên cứu con người, và thứ hai là ông đã đưa vào triết học, đa phần là trong quá trình tìm kiếm đó, rất nhiều khái niệm và lập luận và từ sau đó đã trở thành nền tảng.
Cùng thời với Bacon và Galileo, và là người mở đường trước Newton (mà nhiều tư tưởng ông đã đi trước), Descartes là đại diện hoàn hảo cho tinh thần khoa học mới. Mặc dù ông sợ và tuân thủ hệ thống kiểm duyệt của Giáo hội (ví dụ như qua việc ngưng xuất bản tác phẩm [Bàn về vũ trụ] The Treaties on the Universe vào năm 1633, khi Galileo bị lên án), ông không tuân theo quyền lực khoa học nào khác hơn là “ánh sáng tự nhiên” của nguyên nhân. Điều này cũng tách ông ra khỏi cả thông lệ giáo dục lúc bấy giờ lẫn vòng ảnh hưởng của các nhà nhân văn thời Phục Hưng. Với Descartes, kết quả của tất cả những ước đoán trước đó phải được đặt sang bên cạnh hoặc ngưng lại, cho đến khi nào có được những định chuẩn rõ ràng và đáng tin để đo lường. Nếu không được các định chuẩn đó trợ giúp thì không có hệ thống nào, bất kể khoa học hay lý thuyết siêu hình, có thể bảo đảm tính thuyết phục. Descartes không tìm thấy định chuẩn nào như vậy trong các công trình ngihên cứu mà ông đã đọc. Vì vậy, ông bắt tay vào một công trình cải tổ tri thức triệt để, kéo theo sự thay đổi trong nhân sinh quan triết học, mạnh đến nỗi mà triết học kinh viện dễ dàng bị bỏ qua. Ngay cả bây giờ triết học thời trung cổ ít được nghiên cứu trong trường đại học và càng ít người nắm bắt hơn.
Công trình quan trọng đầu tiên của Descartes là [Bàn về phương pháp] Discourse on Method, xuất bản năm 1637 bằng tiếng Pháp, với văn phong vô cùng đẹp và xuất sắc. Trong tác phẩm này Descartes đặt mục tiêu cho cuộc đời của mình là hướng đến các khám phá mang tính hệ thống về sự thật và loại trừ lỗi. Tác phẩm này theo sau bằng công trình danh tiếng nhất của Descartes là [Thiền Triết tiên khởi] Meditations of First Philosophy bằng tiếng Latin vào năm 1641, nhanh chóng tiếp nối với một loạt phản đối và đáp trả của Descartes. Ngoài ra còn có các công trình triết học quan trọng như là [Các định chuẩn triết học] The Principles of Philosophy vào năm 1944 và [Nỗi niềm của Tinh thần] The Passions of the Soul vào năm 1649 mà cuốn trước là cố gắng đầy tham vọng nhằm hệ thống hóa phương pháp triết học của ông và tiếp theo đó là cơ sở cho sự ghi nhận về thế giới vật lý, còn cuốn sau là bước thám hiểm vào triết học tinh thần./.
