Có hai người cầm bút trong  thập niên 60 ở Saigon cùng có bút danh và tên trùng nhau;

a -"Thế Nguyên-Trần Gia Thoại "( 1917-   ?) viết sách tiểu sứ nhân vật  như "Phan Bội Châu", " Nguyễn Thái Học",vv…Tân Việt  xuất bản - đến đỗi sau này Cornell  Univeristy Libraries  ( Volume 6 -G.K. Hall & Co,  Boston 1976). không thể phân biệt được Thế Nguyên -Trấn  Gia Thoại  đội tên ngoài thực tế là  2 người khác nhau .

b - Sau hiệp định  Genève 20/7/1954, nước Việtnam chia hai  giới tuyến, cuộc di cư hàng triệu người vào Nam, trong đó có gia đình bố mẹ " cậu quý tử độc nhất ( enfant unique) một gia đình " phú gia địch quốc Nam Định" , và mua nhà tại 291 Lý Thái Tổ ( Saigon 10) tới ngày ông bà qua đời tại đây, kể cả " nhà văn Thế Nguyên -Trần Gia Thoại ". Cậu quý tử học sinh trường  Trung học Trần Lục đã cầm bút rất sớm. Hết  thuê" manchette báo" ( tuần báo  Kỷ nguyên mới), rồi tự làm giai phẩm" Văn Mới" ( tạp chí xuất bản không định kỳ, xin phép kiểm duyệt như sách) - chủ một nhà in Bùi Trọng  Hựu ( 150 Võ Tánh, Phú Nhuận) rất yêu văn nghệ, bằng lòng cho in chịu - tới 1970 bắt đầu đứng tên chủ nhiệm tạp chí  văn nghệ-Trình bầy, địa chỉ tòa soạn vẫn đặt tại 291 Lý thái Tổ, ( Saigon 10). Đó  là  tờ tạp chí văn chương " độc lập tài chính" tầm cỡ ở Saigon khi ấy, khác  "Sáng tạo"," Thế kỷ 20", "Hiện đại" phải nhận viện trợ Mỹ hoặc quỹ văn hóa  Sở Nghiên cứu  chính trị, xã hội/giám đốc Trần Kim Tuyến ( mật thám, an ninh chìm thời tổng  thống  Ngô Điình Diệm ). Bạn bè vừa  là học trò vừa  làm  văn thơ khi ấy của Thoại là Tiệp ( chủ nxb "Tổ hợp  Gió"  in  khá nhiều tiểu thuyết nữ sĩ Lệ Hằng ( ban  đầu ký Cao Nguyên Ngọc ), Đinh Trần Nguyễn, Tạ Quang Trung, Pham Thiên Thư,  Phan Lạc Giang Đông, vv...nhưng kẻ phụ tá đắc lực nhất chỉ một Diễm Châu - thi sĩ rất không ưa mang  tên thật  trên giấy khai sinh là  Phạm Văn Rao -  bèn   rao  tin " thư ký hộ tịch dốt nát ở Hải Phòng viết  chính tả sai  ấy mà !". Lúc này Rao  đi học, ở nhà  với bố mẹ ở  161 Hồng thập Tự, có lối đi sau lên gác, tôi thường hay tới ngủ trọ  , khi chưa xoay ra tiền trọ trả chủ nhà.  Rao có chụp tôi, qua  vài "pô ảnh", một tấm  y hệt  " văn sĩ thực thụ đang hành nghề"- tấm này  sau được in nơi bìa 4 " Nhà văn hậu chiến 1950-1956 / Lược sử văn nghệ Việtnam: 1900- 1956  " ( bản tái bản - bìa nâu) - Rao khen: "  đúng là  một văn sĩ  nhà nghề, nào ai biết  cảnh  khổ sở này, trốn nợ  phải  xin ngủ lang   ở nhà bạn.?" Giai đoạn này tôi thường gặp Rao, kể cả lần " áp tải "  tới Trường Nữ Gia Long  thi  vấn đáp Tú tài 2 - gặp  giám khảo  X.. .(, anh ruột  người bạn khác,  tên  Nguyễn Hữu Hưng-)  tôi giới thiệu gián tiếp Rao. - cũng lả bạn   Hữu Hưng.  ( thật ra    Rao   không biết Nguyễn hữu Hưng ).  Đậu xong, Rao vào học Đại học Sư phạm, tốt nghiệp, rồi qua  Huê Kỳ du học, sau làm Giám đốc trung tâm ngoại ngữ thuộc Đại học Bách khoa  Saigon, thì phải ?( tôi không nhớ chính xác, giai đoạn này tôi không còn liên lạc thường xuyên  với  Phạm Văn Rao-Diễm Châu .

Khi Trần Gia Thoại trở thành công chức  làm ở Khu Tạo tác tại  Trại Đào Duy Từ ( Phú thọ) -  cùng tôi xúc tiến in sách rô nê ô với tư cách tổng thư ký Đại Nam văn hiến xuất bản cục, Khải Triều quản nhiệm (  công khai in phương danh ở  bìa 4 sách ô nê ô - hai vị này đều là tín hữu Thiên chúa giáo ). Tôi nhớ mang máng, khoảng  đầu 1963, đi làm về, anh ghé tôi, mang theo  những trang bản thảo Hồi chuông tắt lửa  đã  viết được trong ngày đưa đọc để góp ý.  Đâu đó vài  tháng sau, anh đưa  tập đánh máy stencil bản thảo để tôi đọc và tìm một nhà in rô nê ô tin  cậy ở Hai bà Trưng Tân Định in vào ban đêm cho an toàn - hình như tháng  8/ 1963 phát hành cùng   tập thơ " Miền lưu đầy" của Ninh Chữ in rô nê ô. Chủ nhà may CAN -  Tạ Văn Ân ( tên  khai sinh thi sĩ Ninh Chữ) - nhà may lớn  tầm cỡ  Chua  đường Huỳnh Thúc Kháng, Saigon 1 - chuyên may  com-lê tổng thống Diệm ) - nằm  trên  số nhà 10 đường Tự Do  - đem thơ  rô nê ô mới in tặng  chủ xị ban  Tao  Đàn-  Đinh Hùng ( nhân danh  CAN  , chủ  nhà may cắt  một bộ com-lê tặng  tác giả" Đường vào tình sử") . Còn  Thế Nguyên gửi  tôi H ồi chuông tắt lửa , nhắc  đưa  tặng Uyên Thao -  trưởng phòng Kiến thức phổ thông Đài -  thì đâu đó, chỉ một 2 ngày, ban Tao đàn / chủ xị Đinh Hùng ( nhiều thính giả mến mộ, không giống  Thằng phải gió hay phịa" tao đàn, nó hát , đếch ai nghe !"-  rồi  trên Đài  phát   bài điểm sách   Hồi chuông tắt lửa-  Uyên Thao  khen cuốn tiểu thuyết hay với cách viết độc đáo của tác giả.  Thế là các" cha xứ nhà thờ" thân chế độ họ Ngô ,đùng đùng phẫn nộ,  phản ứng  quyết liệt :"... sao Đài phát thanh quốc gia  lại  đọc bài viết khen  cuốn tiểu thuyết  của tên phản động nội ứng V.C. nào đó , dám  vu cáo linh mục  có con riêng ?!" Dư luận lùm xùm, gây tiếng vang ồn ào, như chưa từng xảy ra - tất nhiên Đại Nam văn hiến xuất bản cục không thể  không  dính chấu" ? Có thể vì vậy, ít ngày sau ,  nhận được  một  thư lạ- tên người đặc biệt - gửi tới địa chỉ ĐạiNam văn hiến xuất bản cục - thuê bao tại Hộp  thư 1123 Saigon. Đó là .Nguyễn văn Trung, 3... Duy Tân, Saigon 3. Thì ra,   ông Trung cậy nhờ tôi  sắp xếp cho " anh ta"  được gặp Thế Nguyên -  tác giả  một tiểu thuyết Hồi chuông tắt lửa  rất"  interesting" có một không hai - thời gian này, vì tôi và " anh ta " chưa  thể coi nhau  là bạn - nên  tặc lưỡi  : ".. thì cứ  đưa thư này cho tác giả, Thế Nguyên sẽ tự quyêt định lấy !".
Vài tháng sau, cuối 1963, chế độ Đệ nhất Cộng hòa  bị lật đổ - chứ  không - chẳng hiếu" hậu quả cuốn truyện nói về" cha xứ  có con  riêng  ' - từ  tác giả, nhà xuất bản, nhà in rô nê ô,  người viết bài khen Hồi chuông tắt lửa sẽ ra sao ? Còn một chuyện lạ nữa, dư luận  đặt chuyện Hồi chuông tắt lửa chưa chắc đúng  là tác giả Nuôi con nhơn tình - vì  văn phong khác  hẳn - luật sư -thi sĩ T.Q.Tr. ( xin được giấu tên)   có sách in trong Đại nam văn hiến hỏi :"... em hỏi điều này,  nếu anh biết thì phải trả lời thực" Hồi chuông tắt lửa"  do Diễm Châu viết, Thế Nguyên ký tên. Có đúng  hay  không? ". Trả lời:" Theo tôi biết, trước khi in, mỗi chiều đi làm về, Thế Nguyên mang đến đọc cho nghe từng đoạn trong" Hồi chuông tắt lửa" - tôi tin tác giả "Hồi chuông tắt lửa" và' Nuôi con nhơn tình" là một ".

Nhớ lại có 1 lần ( trước 1963),  Thế Nguyên tự lái xe hơi  Toyota 800 (  pick up)  về Mỹ Tho, ngủ tại nhà bố mẹ vợ anh.  Bố mẹ Tăng Hoàng Xinh ( vợ anh) gốc Hoa rất thương yêu rể, hình như  nguồn tài chính làm báo có một phần ông bà ấy bỏ ra. Tối đầu tiên ở Mỹ Tho, Thế Nguyên rủ tôi đi đò sang  mấy cồn ở Bến tre chơi -  tôi lắc đầu từ chối  ( mà trước đó đã  rất  thích)  - không nói ra cho anh hay,  thi sĩ Thế  Viên  ( thiếu úy Hồ thế Viên phụ trách An ninh quân đội tại đây)  và  Đỗ Kiến Mười ( trưởng ty cảnh sát Mỹ Tho) cho  biết "...  bạn sang  để  ở hẳn bên  đó thì hãy sang   thăm cồn   Bến  Tre - toàn VC không hà... ?" ( Thế Viên là bạn thân văn chương , còn Mười - bạn  ở Thư viện Quốc Gia xưa, thường  gặp tôi ăn "  cơm tây cầm" ( bánh mì ) buổi trưa, gọi đùa " Mít tờ  Xạc " - mà khi đó tôi đâu có đeo kính  cận và mặc" quần soọc" như ' trung sĩ quân dịch Jean-Paul Sartre "  đâu ?!).

Khi ấy, tôi không biết  vợ Thế Nguyên có một chị hai cùng làm ở Khu Tạo tác, trước ở  Mỹ Tho, rồi  Cần Thơ   với  Thế Nguyên . ( chị Hai nấu món" ra -gu" bò rất ngon - sau này  là" chị nuôi" -  đầu bếp  một vị  cán- bộ- lớn - cực- kỳ tại Cục R)- cứ theo tin thông tấn " Ba-bê-xu", thì Thế Nguyên đã  được móc nối theo Giải phóng miền Nam  từ  khi thành lập vào  cuối   1960.   Ngay từ đầu năm  1960 Thế Nguyên rủ tôi về Cần Thơ  chơi- tôi ở đây hàng tháng trời, ban ngày  rong chơi,  hẹn nhau ăn trưa, tối  ở quán, tối ngủ ở  nhà thuê  gần bờ sông, hướng đi Sóc Trăng  ( anh ta  xin đổi về Khu Tạo tác Cần Thơ để  làm việc cùng sở với  chị hai bên vợ ) .Đã có dư luận cho rằng : "... Giải phóng miền Nam cấp tiền xuất bản nhật báo"  Làm dân" - tin này  không phải  "vô căn cứ "- vậy ra chị Hai   bên vợ  Thế Nguyên  đã móc nối cậu em rể  đã từ  rất lâu sao  ?!  Sau đó, vây quanh anh ta có đủ thành phần: cựu linh mục Nguyễn Ngọc Lan,  Nguyễn Ngọc Lương, đại úy Quân đội nhân dân vào vai " địch hậu" di cư vào Nam, trở thành nhân viên làm Đài phát thanh Saigon ( bút danh  Nguyễn  Nguyên), Trần Tuấn Nhậm, Trần Quang Long ( tác giả" Bông cúc vàng" Nxb Trình bầy in)  vv... ( xem thêm ở cuối trang - Ban biên tập  Trình bầy.)

 30 / 4/ 1975 sau Saigon - Thế Nguyên nhân viên tờ tuần  báo Văn nghệ tp. HCM - hình như chỉ  được cấp  trên giao  trọng trách thầy cò sửa lỗi bài in, Ít lâu lâu, Thế Nguyên không tới sở làm, không l tới lĩnh lương -  "cán bộ biên chế "nằm lì  ở nhà" say như Vũ Hoàng  Chương, Đinh Hùng " trong khói nàng  phù dung ảo huyền"-  rồi bất ngờ qua  đời lãng xẹt   ở Bệnh viện Chợ Quán -  chính  nạn nhân chẳng  mấy vui   - mắt  mở không cần  ai vuốt- vậy là tác giả" Hồi chuông tắt lửa " ra đi, ngọn lửa hừng đã  tắt ngúm thật rồi!

Còn Phạm Văn Rao-Diễm Châu và  Phạm Thị  Sáng - được một nhà văn Pháp bảo lãnh, anh  chị" chôn chân"ở Strasbourg "-  và có một lần cuối, anh trở về thăm  Hà Nôi trước, Saigon sau.  Nhà báo Quốc Thái  gọi điện thoại mời gấp tới quán 27 Nguyễn thị Diệu gặp bạn cũ. Bắt tay trò chuyện, rồi tôi chở  anh ngồi sau xe gắn máy về nhà - tôi lấy 1 bản cuối cùng  Hồi ký ngoài văn chương- bản in ở Huê Kỳ- ký tặng. Anh nói nhiều hơn tôi, tiếc cho tôi " dù bơi giỏi,  con rái cả  vẫn sải cánh  trong ao tù". Tiễn ra cửa,  nhìn cánh cửa sắt" sao  cửa sắt  nhà bạn ta cao  thế nhỉ, hơn   4 mét  phải không  ?"Tôi  chỉ nói ít lời, hỏi thăm cô  Mận - cô em gái  duy nhất của anh hiện ở đâu? Và ông anh cả thì sao nhỉ?. " Trả lời nhát gừng: ".... nó ở Mỹ ông ạ!".
Khách sạn anh trọ  ở  Saigon ở đầu đườngTrần Kế Xương, thuộc Phường 7/ Phú Nhuận.  Một khách sạn không trưng bảng hiệu - biệt thự  ba bốn tấm chi đó - khách đến  do giới thiệu  truyền miệng  với chủ nhân có " gốc đạo  Thiên  chúa"- đối diện  là  quán cà phê NOIR . Nhìn dồng hồ quá 10 giờ đêm, quá trễ nên không thể  cụng ly" đen" lần 2 tại đây rồi. Nào đâu có biết đó là lần cuối gặp anh. ! Rõ tiếc !

Thi sĩ Diễm Châu qua đời do anh Lan báo tin-  cuối năm 2006- thì 27/2/ 2007 chẳng nhớ ai đã gọi điện thoại báo ": ... cựu  linh mục Nguyễn Ngọc Lan  đã  nghe tiếng  được Chúa gọi ,  giã từ cuộc  đời rồi ! "-" Thế  ra  hai tên bạn quí đã đóng tròn " tuồng tích cuộc đời " rồi sao ? ! tôi tự nhủ vậy "!

*

Giờ này - tôi còn giữ được  tờ Trình bầy duy nhất -  đề ngày    15/1  1-2-1971/  xuân tân hợi - và  trang cuối  có  mục lục :

TRẦN ĐỖ DŨNG:Tết, ngày hội lớn của dân tộc, 4  -  NGUYỄN KHẮC NGỮ " Tranh tết Việt-nam , 12 - HOÀNG NGỌC NGUYÊN:  Thé giới năm bẩy mươi, 23 - NGUYÊN SA : Công tử Nguyên Sa, thơ, 41- Mưa, thơ, 42 - Bài thơ cho tập thơ bị kiểm duyệt , 117 - DIỄM CHÂU : - Trong nguồn cơn đó, thơ, 44 -Một năm chống áp bức, 61 - NGUYỄN QUỐC THÁI -Tiếng đàn của người không với tới mùa Xuân , thơ, 46 -  THẾ NGUYÊN: Buổi chiều, trên  một quốc lộ, truyện, 49 - TRẦN TUẤN NHẬM : Việt- nam, năm tân-hợi, 54 - NGUYỄN ĐĂNG THƯỜNG: Tiểu thuyết, truyện, 67 - NGUYỄN NGUYÊN : Cái đầu lân , truyện, 72 - THẾ PHONG : Hãy tự hào là người Việt-nam, thơ, 79 - MAI TRUNG TĨNH : Cái chết vỗ về, thơ, 87 - Quê hương, thơ, 88 - NGUYỄN MAI : Những ngày quên ăặt trời trên đầu, truyện, 90 - HOÀNG NGỌC BIÊN:  Người đạp xe vào thành phố buổi sáng, truyện, 95 - Nhân vật năm 1970, 130 –

DU TỬ LÊ  : Khi ở biển với T. Ch., thơ, 103 -  CHU VƯƠNG MIỆN : Đông phương, thơ, 106 - 

CAO THANH TÙNG : Giọng kèn tiếng quyến rũ, 111 -  NGUYỄN ĐỒNG ; Tranh tết, 125.
 

TRÌNH BẦY

Tạp chí văn hóa chính trị xã-hội  - ra ngày 1 và 15 mỗi tháng.

logo TB   Chủ nhiệm kiêm chủ bút: Thế Nguyên.

(*) Tổng thư ký : Diễm  Châu .

Biên tập : Lý Chánh Trung , Thanh Lãng, Đỗ Long Vân, Phạm Cao Dương, Nguyên Sa, Nguyễn Văn Trung, Thảo Trường, Nguyễn Khắc Ngữ, Trần Tuấn  Nhậm, Nguyễn Quốc Thái, Tôn Thất Lập, Thế Nguyên, Hoàng Ngọc Biên , Nguyễn Đồng, Nguyễn  Nguyên ,  Trần Đỗ Dũng, Hoàng  Ngọc Nguyên, Du Tử Lê,  Cao Thanh Tùng .

Quản lý : Tăng Hoàng Xinh.

Tòa soạn :  291 Lý Thái Tổ - Saigon .

(* : logo tạp chí  Trình  bầy + nxb  Trình bầy -  Thế Nguyên cậy tôi  (T.P.) , nhờ họa sĩ Vị Ý vẽ
 " chùa "- không có nhuận bút ".

( khi  ấy họa sĩ  ở đường Nguyễn Tiểu La, Saigon 10). TP chú thích.