Cuộc Hội thảo: “Nâng nghệ thuật biểu diễn xiếc thú trên sân khấu xiếc Việt Nam” đặt ra vào lúc nhiều đoàn, nghệ sỹ, diễn viên dạy động vật làm xiếc lên tiếng kêu cứu. Thực trạng các đoàn  gặp khó khăn kinh phí tạo nguồn:mua giống mới, nuôi dậy, xây dựng cơ sở hạ tầng…chưa đủ nguồn kinh phí quan tâm chuẩn hóa công nghệ xiếc động vật.                           

Liên đoàn xiếc Việt Nam, nơi cội nguồn xiếc động vật của các đoàn xiếc Việt nhiều thập niên, tạo ấn tượng sâu sắc trong lòng hàng triệu triệu người trên mọi miền đất nước và các châu lục. Xiếc động vật nơi đây,dù hạ tầng đất ở chưa đạt chuẩn, nhưng người nuôi dưỡng tận tình, chăm sóc chu đáo, có phương pháp, kinh nghiệm dào tạo những con vật làm xiếc điêu luyện bài bản. Xiếc động vật Liên đoàn Xiếc Việt Nam, khởi nguyên từ cố NSND Tạ Duy Hiển đến các thế hệ nối nghiệp tổ làm rạng danh trên sân khấu xiếc Việt như  Tạ Thúy Ngọc ,Tạ Duy Nhẫn,  Tạ Duy Hùng, Trọng Giang, Hải Đăng, Văn Hoàn, Thúy Hằng…Thành Phố Hồ Chí Minh: Xuân Dũng, Đình Nhật ,Phương Hòa…Mỗi nghệ sỹ ,diễn viên là sao ,siêu sao ngành công nghệ giải trí  xiếc Việt , dù không  kể hết tên mọi người ở mỗi đoàn xiếc thì sau hậu trường đâu đó, họ đang thầm lặng ăn, sống cùng bầy thú hoang, dạy chúng biết mua vui làm cháy show diễn nhiều đoàn xiếc. Những thành  tựu ấy, người diễn viên không kể hiểm nguy,tai nạn nghề nghiệp,  làm việc như cỗ máy,mỗi ngày hai  ba lần đều đặn đúng giờ ,mặc bão tố mưa tuôn phải có mặt để con vật quen hơi. Quen hơi đến mức có diễn viên không lấy được chồng,sống  trọn đời vì bầy thú thân yêu.Những nghệ sỹ,  diễn viên thế kỷ XXI,tiếp tục sống trong khốn khó:Đình Nhật tự bỏ tiền mua trăn 30.000.000đ, một show diễn thu 150.000đ,  đủ chi 4 người  ăn trong đêm diễn ,biết đến bao giờ thu lại vốn, nếu đầu tư việc khác lãi xuất cao chẳng hiểm nguy  bằng nghề nuôi dậy động vật hoang biết ý thức như con người. Nhiều diễn viên bị trăn cắn,gấu tát ,khỉ cào…vẫn tận tụy bên con vật ,không ít người dấn thân, ăn ,ngủ cùng sư  tử ,hổ ,voi,báo,gấu…Có thể mất mạng, các anh ,chị đâu thiết nghĩ về mình,chỉ tâm đắc một điều mong sao show diễn công chúng nhiệt tình vỗ tay,về nhà không đẫm lệ trắng đêm.Tai nạn mỗi show  diễn ngay con người  bước lên sàn còn tiềm ẩn hiểm họa bất ngờ,  nói gì loài  vật hoang dã thật không thể kiểm soát nổi. Tiết mục không hoàn thành ,động vật mắc lỗi… vì  sức khỏe,  ánh sáng lạ, công chúng quá hot,sự cố mất điện, trẻ em xô tới,bỗng dưng con vật trở lại bản năng…đều giáng họa  xuống người diễn viên.Dù mỗi con vật luyện tập thuần thục bài bản,đưa chúng ra sân khấu luôn còn những  bất ngờ như người làm  xiếc.Những khó khăn nghề nghiệp, thu nhập tài chính thấp,dũng cảm tiếp cận thú  giữ,  quá khổ luyện người mang hơi động vật…là chướng ngại vật cản đường lớp trẻ hôm nay không học nghề dạy động vật làm  xiếc. Ngành công nghệ xiếc hiện  đang chịu nhiều  áp lực toàn cầu hóa, các tổ chức  bảo vệ động vật hoang dã lên tiếng: “Nói không với động vật trong rạp xiếc !” Tại Anh đóng cửa rạp Chipperfiell, đâycòn là doanh nghiệp cung cấp sư tử,hổ,voi, báo, gấu…lớn nhất thế giới. Mỗi con sư tử,  hổ ,báo…đào tạo bán ra 25.000 -30.000bảng.Trước nhiều áp lực luật pháp , công luận, khan giả thưa vắng…  xiếc động vật suy giảm nghiêm trọng tại nhiều nước trên khắp hành tinh. Tại Mỹ hàng chục bang: Ohio, Wisconsin,California…Nói không với động vật  xiếc.Pháp, Đức,Úc,Hiệp hội Circus châu Âu, gọi tắt là (ECA) lên tiếng đòi mỗi nươc ban hành, thực thi  luật bảo vệ động vật hoang dã, đến tháng 5 – 2011 đã thu thập 17.500 chữ ký. Tại các nước Philipine,Bolivia, Singapore…ban hành luật cấm bắt động vật biểu diễn trong các đoàn xiếc. Khó khăn điệp khúc khó khăn,ngành công nghệ xiếc động vật các châu lục  tan vỡ từng mảng, nhưng ở nước ta,còn khả quan,tiếng nói mạnh nhất tại Liên đoàn Xiêc Việt Nam. Nơi đây đang phát triển thành Trung tâm xiếc động vật lớn nhất cả nước,hiện có khoảng 120 con: voi,gấu, hổ, ngựa,trăn, dê, cừu,khỉ, chó…với đội ngũ bác sỹ,kỹ thuật viên,cùng 40 nhân viên nuôi dạy động vật thật vững mạnh, nhưng các đoàn địa phương ,tư nhân lại què quặt ,teo tóp.Hiện nay,trên cả nước có khoảng 9 đoàn xiếc  động vật, chưa kể các tốp xiếc đường phố.Các đoàn địa phương :Xiếc Long An,Xiếc TPHCM, Xiếc Hải Dương,Đoàn xiếc tư nhân Hồng Lộc…thiếu cơ sở hạ tầng  chưa đủ quy chuẩn,muốn phát triển bị chặn lại bởi  nhiều lý do,nên ít chủng loại động vật. Đoàn Xiếc Hồng Lộc định mua hà mã ,sư tử,hổ, voi…bị hầu hết các đối tác nước ngoài từ chối vì hạ tầng kiến trúc không đạt yêu cầu.Thách thức từ nhiều phía, không ít nghệ sỹ trong cuộc nuôi dạy động vật kêu cứu ,dự báo: Xiếc động vật sẽ bị xoá sổ. Muốn tồn tại xiếc động vật  cần nâng cao mọi điều kiện:

-_Hoàn chỉnh giáo  trình quy mô, khoa học ,bài tập giáo án kỹ thuật, kĩ xảo, hiện đại, hậu hiện đại.

- Trẻ hóa, chuyên môn hóa lớp người nuôi dạy động vật theo dòng họ, hoặc tự do.

-Bằng doanh thu,hay tìm tài trợ,mỗi đoàn tự nâng cao thu nhập người dạy động vật,khuyến khích họ vào nghề nhiều hơn.

Hiện nay, xiếc cả nước đa phần suy giảm công chúng, doanh thu chưa đáp ứng nhu cầu,dù một số đoàn cháy show diễn không đủ vé vào cửa , nếu có tiết mục xiếc động vật nhưng bằng ấy còn chưa đáp ứng các khoản thu chi.Đất nước đang trên đà hội nhập kinh tế, văn hóa, nghệ thuật toàn cầu,ngành nào chẳng gặp đầy khó khăn bất ổn,xiếc động vật không nằm ngoài quy luật đổi mới.Mỗi Nhà quản lý, mỗi ngành cần tìm giải pháp khắc phục vươn dậy mạnh trước những thách thức mới trong thời đại xã hội công nghệ. Mỗi  nghệ sỹ, diễn viên xiếc động vật cần hoàn thiện mình dẫu khó trăm bề phải vượt lên hoàn chỉnh sự nghiệp nuôi dạy động vật làm xiếc. Qua nhiều giáo trình huấn luyện động vật, bằng kinh nghiệm  tri thức mới những người nuôi dạy động vật đã tìm phương pháp tối ưu huấn luyện chúng biết làm xiếc . Nhiều hành vi thao tác kỹ thuật, xảo thuật của động vật,  ngay người thường chưa  thể thực hiện nổi, kỳ vọng ấy là công phu, trí tuệ nhiều  nghệ sỹ, diễn viên khổ luyện mới thành công. Người dạy dộng vật hoang làm xiếc bằng nhiều phương pháp huấn luyện bài bản,  biến những con vật vô thức thành thông minh,ý thức, khác thường. Phương pháp chung là:

-          Làm quen động vật,dạy chúng  nhận biết tín hiệu ngữ âm( nghe hiểu mệnh lệnh).

-          Người huấn luyện động vật cần nhận biết tập tính từng loài, từng con vật.

-          Chăm nuôi động vật quen hơi, làm chúng thích thú và yêu quý người huấn luyện.

Muốn con thú nghe,hiểu mệnh lệnh ngôn ngữ, người huấn luyện cần dưa đến ký hiệu ngôn ngữ đơn âm riêng chúng nghe dễ nhớ, dễ hiểu bởi nó là mệnh lệnh thực hành từng động tác kỹ thuật, kỹ xảo xiếc. Tập tính mỗi con vật giống trẻ nhỏ,thích nịnh ,tặng quà…khi chúng hoàn thành mỗi thao tác cần khen, có thưởng, nhiều nghệ sỹ, diễn viên từng làm lúc đang biểu diễn như thế nó mới tiếp tục hoàn thành xuất sắc những kỹ xảo khó mang lại thành công cao. Nhận biết tập tính từng loài ,từng con vật, là diều khiện tiên quyết giúp người huấn luyện tránh nhiều hiểm  họa khi tiếp cận mỗi con thú, nhanh chóng bị thuyết phục. Tuy nhiên, người dạy thú luôn biết phải cảnh giác mỗi con vật, bất cứ lúc nào ,nó sẵn sang trở lại bản năng hoang dã, hung hãn bởi bị kích động, lúc có mồi ăn…Chăm nuôi động vật quen hơi, là điều kiện thuần phục bầy thú phục vụ lợi ích, ý muốn người huấn luyện đạt hiệu quả kỹ xảo siêu phàm.Xiếc động vật muốn tồn tại vững mạnh cần:

• Nâng cao cơ sở nuôi dậy đạt chuẩn quốc tế , mới được chấp nhận.
• Đầu tư tạo nguồn: nhân lực,chuyên nghiệp hóa.
• Mỗi đoàn, nghệ sỹ,diễn viên, đổi mới, nâng cao kỹ xảo, tiết mục xiếc động vật.

Thế kỷ XXI, thế kỷ công nghệ cao,nhân loại đổi mới tư duy từ định hướng biệt lập sang phức hợp đa tầng, nghệ thuật biểu hiện ký hiệu học tổng hợp thay vào mô tả đơn phương rời rạc, khô cứng…Lớp người thế kỷ mới, đòi hỏi nhu cầu thẩm mỹ nghệ thuật đa phương,xích lại gần nhau toàn cầu hóa đang là tương lai số đông giới trẻ. Đây là nhận thức luận có phần đối nghịch giữa các thế hệ, đang diễn ra khoảng cách-thời gian.Xiếc động vật cả hành tinh đang chuyển mình hòa vào dòng xoáy nghệ thuật ký hiệu học đa tầng,đòi hỏi người huấn luyện động vật,bỏ lại nhiều kỹ xảo thủ công đưa đến kỹ xảo công nghệ đa phương.Một số thử nghiệm nghệ thuật thành công như Du siêu nhân(xiếc người LĐXVN),Cuộc phiu liu của Gulliver,hoặc những hoạt cảnh xiếc động vật diễn với người,với Múa rối…Đoàn xiếc TPHCM thực hiện thành công cao. Xiếc  mười năm đầu thế kỷ đang vận động ,đổi mới hòa nhập nghệ thuật kỷ nguyên siêu trí tuệ,là thách thức các nghệ sỹ ,diễn viên chinh phục đỉnh cao xiếc động vật vì công chúng tương lai.

Hà Nội tháng 10-2011.