(The Third Kim)

Ban Biên tập SPIEGEL, Spiegel, 23/12/2011, Hiếu Tân dịch

http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,805540,00.html

AP

Với cái chết của nhà độc tài Kim Jong Il, con trai của ông ta thừa hưởng một đất nước đối mặt với một tương lai không chắc chắn - một tương lai trong đó nhiều người mơ về phồn vinh và xa hoa kiểu phương Tây. Việc lên ngôi của Kim Jong Un có ý nghĩa gì đối với các mối quan hệ tương lai với nước láng giềng Nam Triều Tiên và những nước ở các mặt trận xa hơn?

Đó là một đêm băng giá, nhiệt độ xuống dưới không, tuy vậy họ vẫn cởi bỏ áo khoác như không để bước đến trước bức tượng Kim Nhật Thành. Đó là điều họ đã được dạy dỗ, như một dấu hiệu tôn kính, và đó chính xác là những điều họ đã làm hôm thứ Hai, sau khi một phát thanh viên tin tức cố nén tiếng khóc, loan báo rằng "Lãnh tụ Kính yêu" đã chết.

Những người mẹ dắt con, những sinh viên, những nhân viên văn phòng, những đội xây dựng - hàng ngàn người leo lên  những bậc thang rộng tới pho tượng tràn ngập ánh sáng ở Bình Nhưỡng, nhiều người nắm trong tay những cành hoa cúc trắng. Một số người khóc lóc đã đi thẳng từ nơi họ làm việc tập thể, và họ vẫn còn đeo những ba lô nhỏ và mang túi xách khi bước lên các bậc thang.

Những người than khóc lặng lẽ hình thành một chuỗi lỏng lẻo dọc theo các bậc thang. Họ không cầm tay nhau, mà chỉ đơn giản đứng đó, một số bộ mặt đẫm nước mắt.

Cách đó một quãng ngắn, một người ngoại quốc đứng quan sát cảnh tượng này. Ông ta đã làm việc ở Bắc Triều Tiên nhiều năm, nhưng tối nay, ông nói, ông cảm thấy ông là người xa lạ hơn bao giờ hết.

Sự hỗn loạn mà các chuyên gia nước ngoài đã đoán trước nhiều năm đã không xảy ra. Dường như thể "Lãnh tụ Kính yêu" vẫn sống, và nhà cai trị như thần như thánh của Bắc Triều Tiên vẫn đang hướng dẫn hành động khóc than của quần chúng ở thủ đô Bình Nhưỡng, luôn luôn gống như một cảnh không thực của một phim tuyên truyền.

Chế độ giữ đất nước một cách vững vàng trong vòng kiểm soát, thậm chí đến cả những dòng nước mắt của các công dân. Bất cứ ai không khóc ở Bắc Triều Tiên đều có nguy cơ chịu cơn thịnh nộ của chính quyền. Hai nhà doanh nhân Trung Hoa đi du lịch viết trên Internet thuật rằng những người nước ngoài đã được bảo phải ra khỏi một đoàn tàu bởi vì họ không khóc lóc gì cả.

Những hình ảnh từ Bình Nhưỡng khớp đến những chi tiết cuối cùng với lễ tang mà "Lãnh tụ Kính yêu" đã tổ chức năm 1994 sau cái chết của bố ông, người sáng lập nhà nước Kim Nhật Thành. Tang lễ lớn cử hành thứ Tư sau (28/12) sẽ theo mẫu tương tự. Bình Nhưỡng đã tuyên bố không tiếp nhận các đoàn khách nước ngoài tham dự.

Một bước ngoặt mới vào một cuộc Chiến tranh Lạnh

Tuy nhiên, thế giới sẽ quan sát lễ tang này với chút lo lắng. Chiến tranh Lạnh tiếp tục từ vĩ tuyến 38 bắc, nơi chia cắt chế độ Kim với Nam Triều Tiên dân chủ và thành công về kinh tế. Một cuộc ngừng bắn mong manh đã có hiệu lực kể từ kết thúc Chiến tranh Triều Tiên (1950 đến 1953). Mọi cuộc thử tên lửa ở miền Bắc làm khiếp sợ thế giới, và mọi tai nạn trên Hoàng Hải, nơi biên giới lãnh hải vẫn đang tranh chấp, liên tục làm chết người của cả hai bên. Những vụ thử vũ khí hạt nhân được hoàn thành dưới sự lãnh đạo của Kim Jong Il biến ông ta thành kẻ hiếu chiến trước mắt thế giới, và ông ta được mệnh danh là "kẻ điên mang bom."

Từ khi Nam Triều Tiên, mệt mỏi vì những khiêu khích này, chấm dứt quan điểm hòa giải với miền Bắc, Chiến tranh Lạnh đã trở nên lạnh hơn. Chỉ mới cách đây một năm, vào tháng Mười năm 2010, miền Bắc đã bắn phá hòn đảo biên giới nam Triều Tiên Yeonpyeong. Trước đó, vào tháng Ba 2010, tàu phóng ngư lôi Bắc Triều Tiên bị cáo buộc đánh chìm tàu chiến Cheonan của Nam Triều Tiên, giết chết 46 thủy thủ Nam Triều Tiên.

Chỉ 90 phút sau khi tin Kim Jong Il chết loang ra, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã gọi điện cho đồng nhiệm Nam Triều Tiên của ông và thuyết phục ông này thận trọng đối phó với Bình Nhưỡng. Mỹ muốn khuyên ngăn đồng minh của nó chớ tiến hành bất kỳ bước đi hấp tấp nào.

Người Mỹ tin rằng lúc này khiêu khích quân sự từ miền Bắc là hoàn toàn có thể xảy ra, để biểu dương sức mạnh và quyết tâm của nó. Bắc Triều Tiên đã thử tên lửa tầm ngắn mới hôm thứ Hai. Cùng ngày, giá trên các thị trường chứng khoán Tokyo và Seoul tụt xuống do phản ứng với tin tức về cái chết của Kim.

Ít biết về "Người thừa kế vĩ đại"

Người hiện nay sẽ kế tục "Lãnh tụ Kính yêu" là người chưa bao giờ tuyên bố điều gì công khai cho đến thứ Hai vừa rồi. Phần còn lại của thế giới thậm chí không biết anh ta 27, 28 hay 29 tuổi.

Có nhiều suy đoán về liệu nhà lãnh đạo mới sẽ tiếp tục tiến trình của người cha và bảo vệ sự sùng bái cá nhân, hay anh ta sẽ cải cách đất nước, đưa nó đến gần hơn mô hình kinh tế Trung Hoa hay thậm chí theo đuổi một chính sách mềm mỏng mở cửa với phương Tây.

Những tháng gần đây, người con của Kim, Jong Un, người mà cường quốc hạt nhân trẻ nhất thế giới công bố là "Người Thừa kế Vĩ đại" hôm thứ Hai, được cẩn thận đẩy vào ý thức của công chúng, phần nào qua những lần xuất hiện trên truyền hình. Mạng truyền hình quốc doanh lúc nào cũng chiếu anh ta đi kèm với bố trong thời gian Kim Jong Il đích thân thanh tra các công ty. Trong mấy tuần gần đây, Kim Jong Un đôi lúc cũng được chiếu không có cha đi kèm.

Người con út của Kim, Jong Un, một sản phẩm của mối quan hệ của ông với người bạn đời thứ ba, một vũ công sinh ở Nhật Bản, có sống một thời gian ở phương Tây. Được biết anh ta theo học ở Thụy Sĩ, trong vùng ngoại ô thủ đô Bern. Mặc dầu đại sứ Bắc Triều Tiên phủ nhận điều này, các bạn học cũ của anh ta nói chắc rằng đã nhận ra anh ta trong các bức ảnh.

João Micaelo, 28 tuổi, nay là một đầu bếp ở Vienna, nói rằng anh ngồi cạnh Kim Jong Un trong lớp, chơi bóng rổ với anh ta, và là bạn anh ta. "Jong Un là một thanh niên lặng lẽ" anh ta đi giày tennis Nike, mặc bộ đồ thể thao Adidas, và được một tài xế chở đi đây đó, Micaelo nói với tạp chí Thụy Sĩ L'illustré.

Micaelo nói, một hôm Jong Un cho anh xem một bức ảnh và nói: "Đây là bố tớ. Ông ấy là tổng thống Bắc Triều Tiên." Nhưng Micaelo không tin. Nghe nói tiếng Anh của Jong Un rất tốt, và người con của nhà độc tài Bắc Triều Tiên cũng say mê văn hóa pop, vẽ truyện tranh và xem những phim võ thuật do Jean-Claude Van Damme đóng.

Chút thoáng đầu tiên về Nhà lãnh đạo Tương lai

Những chi tiết này vẫn được giữ kín đối với dân chúng tin tưởng ở Bắc Triều Tiên, họ chỉ biết về Jong Un khoảng ba năm lại đây. Học sinh các trường Bắc Triều Tiên dần dần bắt đầu hát một bài hát trước đây không ai biết "Stomp, stomp, stomp theo những bước chân của Tướng quân Kim" Kim Jong Il cho soạn bài nhạc này cho sinh nhật lần thứ chín của con trai ông, Kenji Fujimoto người đầu bếp cũ chuyên làm món sushi cho nhà độc tài nói. Theo Fujimoto, người cha đã nhận ra những nét tiêu biểu của chính ông ở Jong Un cứng cỏi này.

Bức tranh mà người đầu bếp vẽ ra về nhà lãnh đạo tương lai của Bắc Triều Tiên cũng rất Tây. Fujimoto nói rằng Jong Un thường xin ông thuốc lá (ông hút Yves Saint Laurent), uống rất nhiều vodka và quan tâm đến sự lạc hậu của Bắc Triều Tiên. "Nước ta đi sau các nước khác ở châu Á về công nghệ," người ta kể Jong Un đã nói thế trong chuyến đi chơi bằng tàu hỏa từ Wonsan ở đông nam đến Bình Nhưỡng. "Tất cả những gì chúng ta có thể tự hào là quặng uranium"

Năm ngoái, ngày càng trở nên rõ là Jong Un sẽ được chỉ định thừa kế người cha. Vào 8 tháng Giêng, 2010, sinh nhật của anh ta được tuyên bố là ngày quốc khánh, và trong tháng Mười hai, anh được phong tướng bốn sao và được vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động. Đó là lúc người Bắc Triều Tiên có những nét thoáng hiện đầu tiên về người cai trị tương lai của họ.

Người đàn ông mặt tròn ngồi đó ở hàng trước, mặc bộ Mao xẫm màu, trông giống ông nội, Kim Nhật Thành. Jong Un được bổ nhiệm phó thủ trưởng Ủy ban Quân sự, một chức vụ quan trọng. Đất nước nhỏ bé này có 1,2 triệu quân, một trong những quân đội lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, uy quyền chính trị của Jong Un vẫn còn hạn chế. Cô của anh ta, Kim Kyung Hee, 65 tuổi, và chồng bà ta Chang Song Taek, 65, đã trở thành cố vấn của Jong Un. Chang là phó chủ tịch Ủy ban Quốc phòng và giám đốc ngân hàng phát triển của chính phủ. Vợ ông ta Kim được phong tướng bốn sao vào tháng Chín. Cả hai là những nhân vật mạnh, có ý thức về quyền lực trong hệ thống này. Jong Un sẽ phụ thuộc sự cố vấn của họ, và có lẽ cả những quyết định của họ nữa.

Ri Yong Ho, đứng đầu bộ tổng tham mưu, bảo đảm rằng nhà lãnh đạo mới có thể tin cậy vào sự trung thành của quân đội. Là ủy biên bộ chính trị, Ri cũng có thể đóng một vai trò then chốt trong cấu trúc quyền lực mới.

Phần 2: Những dấu hiệu về tương lai của các nước có thể đến sớm

Còn chưa đến 30 tuổi, "người Thừa kế Vĩ đại" là lãnh đạo mới của một đất nước 24 triêụ dân và một số nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhưng là đất nước chỉ có thể sống sót về kinh tế với sự giúp đỡ của nước láng giềng mạnh, Trung Hoa. Nạn thiếu dinh dưỡng và đói ngự trị trên phần lớn Bắc Triều Tiên. Cung cấp lương thực trong tình trạng khủng khiếp và cung cấp năng lượng thậm chí còn thua năm ngoái. Ai đi bộ trên các đường phố thủ đô vào ban đêm sẽ thấy nhiều khu vực lớn chìm trong bóng tối hoàn toàn. Hệ thống sưởi ấm thường xuyên không hoạt động, bởi vì không đủ áp suất để bơm nước lên các tầng cao của các khu nhà.

Không nơi nào mà vẻ thê lương ảm đạm trong vương quốc của Kim ghê người hơn vùng dọc theo biên giới Trung Hoa ở phía bắc đất nước, trong thành phố biên giới Tumen, con sông phân chia hai thế giới. Cuộc sống bên bờ Trung Hoa thì rực rỡ náo nhiệt, tiếng còi ô tô inh ỏi, và tiếng nhạc vang lên từ những chiếc loa, trong khi du khách chụp ảnh cho nhau trên các đường phố. Khi đêm xuống, bên bờ Bắc Triều Tiên chìm vào bóng tối lạnh lẽo không một âm thanh nào lọt ra từ những chiếc lều dơ dáy.

Một nước đang chuyển biến

Nhưng Kim Jong Un cũng sẽ trị vì một đất nước đã thay đổi trong những năm gần đây. Mọi thứ đang được xây dựng, đã có ô tô chạy trên các con đường, và thậm chí phụ nữ ở Bình Nhưỡng bỗng nhiên trông đổi khác, đeo những bông tai và đi giầy cao gót. Hóa ra phụ nữ Triều Tiên cũng thích giầy cao gót và quần đen với những Rhinestone (đá quí) dọc theo các đường khâu nối túi.

Thanh niên thủ đô thường xuyên nói chuyện qua điện thoại di động. Một số đặt nhạc chuông theo bản dân ca "Arirang", trong khi những người khác dùng một bài hát nổi tiếng năm ngoái. Nó vang lên hơi giống nhạc pop và nói về những bà mẹ, những người vợ hiền. Đã không còn nhắc nhở gì đến chính trị trong bài hát đó.

Người Bắc Triều Tiên đã mở rộng thế giới quan của họ, vốn được hình thành từ tuyên truyền, bởi việc xem những phim mới: những DVD phim bộ của TV Nam Triều Tiên mà họ mua chui ở Trung Hoa. Bây giờ lúc họ có thể xem được những phim đó, họ bỗng khám phá ra cuộc sống xa hoa chưa từng nghe đến mà các đồng bào Triều Tiên của họ ở miền Nam đã được hưởng.

Người Nam Triều Tiên về phần mình, đã di chuyển ngày càng xa khỏi viễn cảnh tái hợp với miền Bắc. Hiện nay chỉ có 56 phần trăm người Nam Triều Tiên thích thống nhất, so với hơn 80 phần trăm những năm 1990. Con số này thậm chí còn rớt xuống khoảng 20 phần trăm trong số những người trẻ dưới 20 tuổi. Họ sợ rằng tái thống nhất sẽ lấy đi của họ sự phồn vinh mà họ có được bằng nỗ lực lớn lao và kỷ luật.

Các lễ hội tưởng niệm được ấn định vào tháng Tư

Bắc Triều Tiên cũng muốn đẩy mở "cánh cổng lớn vào một đất nước hùng cường và thịnh vượng" vào năm 2012, khi chế độ kỷ niệm 100 năm ngày sinh Kim Nhật Thành. Năm tượng trưng này kích khởi một cuộc bùng nổ nhỏ về xây dựng ở Bình Nhưỡng. Những tòa nhà căn hộ khép kín và những cao ốc được xây dựng để vinh danh "Lãnh tụ Kính yêu". Khi đó Kim Jong Un sẽ chủ trì những lễ hội vào ngày 15 tháng Tư. Trước đó, có lẽ vào đầu năm, anh ta có lẽ sẽ đưa ra một cái nhìn đầu tiên vào cấu trúc quyền lực mới, khi phát đi thông điệp Năm Mới truyền thống của lãnh đạo chính trị, trong đó đường lối của đảng và các khẩu hiệu cho năm mới sẽ được công bố.

Tuần này, anh ta sẽ đứng bên thi hài người cha, nằm trong quan tài thủy tinh, và tiếp các nhà ngoại giao, trong khi một dàn nhạc chơi bản quân nhạc long trọng. Anh ta sẽ được vây quanh bởi giới tinh hoa chính trị, trong một cảnh có thể mô tả như một cái nhìn bên trong ngôi nhà nghỉ dưỡng của lãnh đạo cộng sản. Bên cạnh họ, cậu bé có khuôn mặt bụ bẫm đang bắt tay các nhà ngoại giao, không ai trong số họ (các nhà ngoại giao) biết anh ta sẽ chọn tiến trình nào và anh ta sẽ thực sự nắm được bao nhiêu quyền lực.

Jong Un chắc chắn quan tâm đến những quan hệ tốt hơn với Hoa Kỳ, người đầu bếp của cha anh, Kenji Fujimoto nói.

Các lãnh đạo cộng sản có dịp ít nhất một phần thời thơ ấu của họ sống ở phương Tây thường có xu hướng tỏ ra cởi mở hơn, cựu phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ James Rubin nói.

Một số người tin rằng quân đội sẽ sớm dành lại quyền lực, trong khi những người khác tin rằng chiến lược dài hạn của Trung Hoa là sử dụng sự suy sụp của Bắc Triều Tiên để bành trướng ảnh hưởng của mình.

Đất nước cô lập nhất thế giới này đang khó hiểu hơn bao giờ hết trong những ngày này, và bộ máy tuyên truyền của chính phủ, bằng một cử chỉ vô ích, đang cố làm cho lãnh đạo mới có vẻ già hơn thực tế. Theo những tuyên bố ở Bình Nhưỡng, Kim Jong Un sắp bước sang tuổi 30.

MANFRED ERTEL, MATHIEU VON ROHR, SANDRA SCHULZ và WIELAND WAGNER tổng thuật.

Christopher Sultan dịch từ tiếng Đức