Đời sao buồn chi mấy cố nhân ơi !(*)

Đoàn Chuẩn ,theo tôi,  là nhạc sĩ được người dân miền Nam yêu mến nhất  trong số những nhạc sĩ không di cư vào Nam.

Chỉ không đầy mười năm , kể từ năm 1948 đến năm 1956 ông đã sáng tác mười hai ca khúc đẹp long lanh, vẹn toàn như những viên ngọc quý.

Thuở ấy , những bài hát rất  Hà Nội như Tình nghệ Sĩ, Lá Thư, Thu Quyến Rũ, Gửi Gió Cho Mây Ngàn Bay, Lá Đổ Muôn Chiều….. luôn là khuôn mẫu cho nét lịch lãm trong tình yêu , trong cảm xúc cho người miền Nam. Vậy mà người nhạc sĩ đáng yêu ấy  đã phải  tự nguyện sống 31 năm im tiếng để bảo toàn phẩm chất của mình và trung thành với những ca khúc tiêu biểu nhất  cho  dòng nhạc lãng mạn tiểu tư sản.

Đó là một thời mà con người không có quyền sống với giấc mơ của riêng mình. Và nếu có thì cũng phải sống dã dối,   dấu chặt các cảm xúc riêng tư.

“Đêm mơ Hà Nội dáng Kiều thơm”

Giấc mơ này đã trở thành tai họa cho chàng trai Quang Dũng

Tiếng khóc vợ thảm thiết của Hửu Loan trong “Màu Tím Hoa Sim” đâu ngờ lại trở thành chiếc thuyền lưu đầy xô đuổi ông ra khỏi tập thể văn nghệ sĩ xã hội chủ nghĩa.

Người nghệ sĩ khi ấy đứng trước một chọn lựa không dể dàng : chết ôm trái tim thuần khiết hay sống phản bội chính mình. Biết bao nhà văn, nhà thơ đã tự treo cổ tác phẩm của mình để được đứng vào hàng ngũ công thần. Quá nhiều nhạc sĩ tự đào mồ chôn những tình khúc lãng mạn của mình để chứng minh rằng não  của mình đã được tẩy . Hàng ngàn người trí thức , hàng ngàn văn nghệ sĩ đã dần dà bị hòa tan giống như viên đường thả vào ly nước. Thương cho Đoàn Chuẩn. Ông kiên cường, rắn rỏi như viên đá cuội mà nước chỉ làm cho nó sạch sẽ hơn mà thôi.

Trong tình hình miền Bắc khẩn trương xây dựng xã hội chủ nghĩa, năm 1956, Đoàn Chuẩn viết ca khúc “Gửi Người Em Gái Miền Nam” để nhớ người yêu đã di cư vào nam, và ông vẫn gan lì với cảm xúc tràn ngập tình yêu mang màu sắc tiểu tư sản:

“Đêm tân xuân hồ Gươm sao long lanh

Hoa mai rơi rủ nhau nơi phương xa

Đường phố vắng bóng người

“ chạnh lòng tôi nhớ tới người em”

“Người em “ ấy vẫn mang dáng dấp của cô tiểu thư Hà Nội năm nào:

“Đôi mắt em nói nhiều

Tha thướt như dáng Kiều

Ôi …tình yêu”

Bài hát được ca sĩ Ngọc Bảo hát trên đài phát thanh miền Bắc và tất nhiên sau đó nó bị “xét lại” và không còn được phép phổ biến.

Có lẻ  đó cũng là sáng tác cuối cùng của Đoàn Chuẩn .

Nhạc Đoàn Chuẩn chỉ nói đến một đề tài duy nhất là tình yêu. Một tình yêu vô cùng đằm thắm và sang trọng. Công tử Đoàn Chuẩn giàu mà không hư. Đời chàng chỉ bị hai thứ quyến rũ. Đó là mùa thu và những tà áo thiếu nữ.

Nhạc sĩ là người lịch lãm nên người nữ của ông luôn là những cô gái ăn mặc đẹp nhưng rất đoan trang khép nép.

Thật thú vị khi nghe ông kể về nàng:

“em tôi ngập ngừng trong tấm áo nhung”

Ngoài chiếc áo sang trọng nàng còn phải trang điểm và khoác thêm chiếc khăn quàng tha thướt:

“Em tôi đi màu son lên đôi môi

Khăn san bay lả lơi trên vai ai”

It có người đàn ông nào nhỏ nhẹ, ân cần, chu đáo như ông:

“khi nào em đến với anh

Xin đừng quên chiếc áo xanh”

Yêu “tà áo xanh “ nhưng ông lại cưới người vợ thích mặc áo tím. Và thật cảm động khi ông nói về vợ mình trong những ngày cách xa nhau ở núi rừng Việt Bắc.

“Chiều nay áo tím nhiều quá

Lòng thấy rộn ràng nhớ người”

Nhớ người yêu thì nhiều nhưng nhớ vợ như ông là chuyện xưa nay hiếm:

“qua bao rừng núi anh về đây

Nhớ nhau từng phút, yêu từng giây”

Cho nên không khó hiểu khi bà Đoàn Chuẩn nhiều lần thông cảm và tha thứ cho tội đa tình của chồng.

Và tôi, một người cũng rất dị ứng với thói đa tình của đàn ông cũng đã phải ước gì tất cả đàn ông trên đời này đều yêu nhiều, yêu thắm thiết nhưng trong sáng, thánh thiện như Đoàn Chuẩn.

Trong tình yêu Đoàn Chuẩn là người đối nghịch với Phạm Duy. Phạm Duy luôn thưởng thức tình yêu một cách tận tình:

“ Yêu người xong chết được ngày mai”

Yêu chưa được ông sẳn sàng biến thành ma quỷ:

“yêu như loài ma quái đi theo ai cuối chân trời

Đi không nguôi kêu gào…”

(Phượng Yêu)

Ông thưởng thức tình yêu như người đói chén sạch tô phở:

“Bàn tay đưa anh ra khỏi cuộc đời

Một mai kêu lên hơi thở tuyệt vời”

(Một Bàn Tay}

Đoàn Chuẩn thì khác. Ông yêu rất sáng  suốt , yêu mà  vẫn tỉnh táo để  ngước mắt lên  nhìn thấy “trời đất kia ngã màu xanh lơ”.

Tình yêu của Đoàn Chuẩn không nồng nàn rực rỡ như vạt nắng mùa hạ , không u buồn , lạnh lẽo như  cơn gió  mùa đông, không viên mãn, lộng lẫy  như nụ hồng mùa xuân. Tình yêu của ông là hơi thở dịu dàng của mùa thu:

“nhớ tới mùa thu năm nao gửi em phong thư ngào ngạt hương”

Chàng công tử Hà thành tài hoa, lịch lãm, đa tình đáng yêu ấy đã phải sống như thế nào trong hoàn cảnh nhà cửa bị tịch thu, tài sản khánh kiệt , các ca khúc bị “gửi gió cho mây ngàn bay”?

Vậy mà ông vẫn không đầu hàng, không gục ngã, không đánh mất chính mình.

Ông sinh năm 1924 mất 2001.

Cám ơn Ông vì đã sống quá đẹp.

(*) lời bài hát của Đoàn Chuẩn

Mùa xuân 2012