DỊCH THƠ ROBERT BLY - CHÂN PHƯƠNG giới thiệu và tuyển dịch.
Khi Tomas Transtromer lấy giải Nobel Văn Chương 2011, dư luận trong giới văn nghệ Âu-Mỹ đã nhắc nhiều đến Robert Bly - dịch giả đầu tiên đã giới thiệu nhà thơ Thụy Điển với độc giả Anh- Mỹ, và có thể nói rộng ra cho cả thế giới. Bản thân Robert Bly (sinh năm 1926 tại tiểu bang Minnesota) là một nhà thơ lớn - người đã phê phán tính chất tỉnh lẻ của thi ca Hoa Kỳ và đã chủ trương thay máu mới cho nó bằng cách dịch thuật và giới thiệu liên tục thơ Âu châu và Mỹ La tinh trong các tạp chí thi ca do ông chủ biên từ cuối thập niên 1950. Nằm trong danh sách dài các thi sĩ Đông Tây kim cổ được Robert Bly tuyển dịch là Kabir, Rumi, Mirabai, Rilke, Trakl, Jacobsen, Vallejo, Nerudo, Lorca, Jiménez, Machado, Hernandez, Francis Ponge…
Mời bạn đọc những bài thơ sau đây - được dịch để chào mừng thi phẩm đầu tay quan trọng Silence in the Snowy Fields (Wesleyan U.P.1962) ra đời đúng 50 năm trước. Tập thơ này hình thành vào lúc tác giả du học tại Oslo, Na Uy (lúc ấy RB khoảng 30 tuổi), khi ông khám phá với nhiều chấn động và bắt đầu dịch các nhà thơ biểu hiện và siêu thực Âu châu, đặc biệt là thơ Tây ban nha. Cần nói thêm một điều về tập thơ này: giới phê bình nhận diện ở đây dấu ấn của thi pháp deep image mà RB và một số nhà thơ Mỹ như Galway Kinnell, James Wright, Mark Strand, W.S. Merwin đã triển khai từ thi pháp siêu thực Pháp-Tây ban nha. Tránh xa tính duy lý, họ lặn xuống tiềm thức và trực nhận sự vật qua cách liên tưởng hình ảnh và ý tượng. Nói cách khác, thi pháp deep image tinh luyện một nhãn lực thâm hậu để chụp bắt các kiến ngộ tâm linh, về sau đã nối nhịp cầu giữa thi pháp siêu thực Âu-Mỹ với tư tưởng nghệ thuật phương Đông như Lão Trang, Thiền Tông hay đạo Sufi…
CHÂN PHƯƠNG giới thiệu và tuyển dịch.
Khuya Muộn Lái Xe Xuống Phố Gửi Thư
Một đêm tuyết lạnh. Con lộ chính vắng tanh.
Các động đậy duy nhất là những luồng tuyết xoáy.
Khi nhấc nắp thùng thư, tôi cảm thấy chất thép lạnh.
Có một điều riêng tư tôi yêu thích trong đêm tuyết giá này.
Lái xe vòng vòng, thời gian tôi sẽ tiêu phí thêm dần.
(Driving to town late to mail a letter,38)
Thức Giấc
Trong các mạch máu nhiều đoàn tàu rời bến,
Nơi mực nước những tiếng nổ nhỏ râm ran,
Trong luồng gió của máu mặn lũ hải âu chao lượn.
Buổi sáng. Hương thôn đã ngủ thiếp suốt mùa đông.
Mấy chỗ ngồi cạnh cửa sổ phủ bằng lông thú, ngoài sân
đầy một bầy chó rét cứng, và các bàn tay thô vụng cầm mớ sách nặng nề.
Nay chúng ta thức giấc, rời giường và ăn sáng! –
Từ bến cảng của máu vang rân tiếng hét hò,
Sa mù, các cột tàu giương buồm, tiếng ròng rọc gỗ khua trong ánh nắng.
Nay ta hát ca, múa mấy điệu vũ nhỏ trên sàn bếp.
Toàn thân chúng ta giống một bến tàu lúc rạng đông;
Biết rằng người chủ đã ra đi suốt ngày bỏ lại chúng ta.
(Waking from sleep,13)
Xong Việc
I
Sau nhiều suy nghĩ lạ kỳ ,
Về các bến cảng xa và cuộc sống mới,
Tôi vô phòng thấy ánh trăng nằm đó sóng soài.
I I
Bên ngoài ánh trăng phủ trên cây tựa âm thanh thuần khiết,
Âm thanh các tháp chuông, hay nước chảy dưới băng,
Âm thanh mà người điếc nghe thấy trong đầu xuyên qua xương sọ.
I I I
Chúng ta biết rành con đường; khi ánh trăng
Nâng tất cả lên cao trong một đêm như đêm nay
Con đường tiếp tục thoáng đãng đi về phía trước.
(After working,51)
Những Tấm Ván Cũ
I
Tôi thích nhìn các tấm ván đầu xuân nằm trên đất:
Đất phía dưới ướt, nhão bùn –
Đất có thể chi chít dấu chân gà –
Mớ dấu đã cứng khô và trường cửu.
I I
Đây là loại gỗ ta thấy trên những sàn tầu biển,
Thứ gỗ mang ta rời xa đất liền,
Khô ráo như một loại vật dụng thô sơ,
Tựa cái đuôi ngựa.
I I I
Gỗ này giống một kẻ sống cuộc đời giản dị,
Trải qua mùa xuân mùa đông trên con tàu của đam mê.
Hắn ngồi trên gỗ khô giữa tuyết giá đang tan
Trong khi chú gà trống nhún nhảy bước đi trên lớp rơm đẫm nước.
(Old Boards,57)
Sau Khi Nhậu Với Bạn Suốt Đêm
Chúng Tôi Chèo Thuyện Ra Hồ Lúc Rạng Đông
Coi Xem Ai Sẽ Làm Được Bài Thơ Hay Nhất
Rặng thông kia, lũ sồi mùa thu kia, mấy tảng đá kia,
Hồ nước âm u gió chạm vờn –
Ta cũng giống mi, con thuyền tăm tối,
Nổi trôi trên sóng nước được nhiều suối mát dưỡng nuôi.
Từ thời trai trẻ, nằm sâu dưới nước kia,
Ta từng mơ đến những kho báu lạ kỳ,
Không phải bạc vàng hay châu ngọc, mà là
tặng phẩm chân thực bên dưới các hồ Minnesota lạnh tái.
Sáng nay cũng thế, lang thang cùng ngọn gió sớm,
Ta cảm thấy hai tay, đôi giày, cả nét mực đây --
Cũng nổi trôi, như toàn thân này trôi nổi,
Phía trên các cụm mây của thịt da và đá.
Vài mối tình bạn, ít buổi bình minh, cỏ đôi lần thoáng gặp,
Dăm ba mái chèo nhuốm phong trần vì nắng nóng với tuyết băng,
Ta với bạn cứ thế bập bềnh trên hồ nước lạnh,
Bất kể con thuyền thẳng hướng hoặc lênh đênh.
(After drinking all night with a friend, we go out in a boat at dawn
to see who can write the best poem,56)
