The Other Side Of The Tower Of Babel  -  Paulo Coelho

Cao Thu Cúc dịch từ tác phẩm Like The Flowing River của Paulo Coelho, bản dịch tiếng Anh của Margaret Jull Costa, nxb Madison Park Press, NY, 2006.

Tôi đã mất cả buổi sáng để giải thích rằng tôi thích thú với những cư dân sống ở đồng quê hơn là những viện bảo tàng và những nhà thờ, và vì vậy sẽ tốt hơn nếu chúng ta đi đến chợ. Họ nói với tôi rằng hôm nay là ngày lễ của toàn quốc và chợ đóng cửa.

“ Vậy thì chúng ta đi đâu bây giờ?”

“ Đến nhà thờ”.

Tôi đã biết mà.

“Hôm nay chúng tôi làm lễ kỷ niệm một vị thánh rất quan trong đối với chúng tôi và hẵn là cả với ông nữa. Chúng ta sẽ đi thăm ngôi mộ của vị thánh này. Nhưng xin chớ đặt câu hỏi nào nữa và  hãy chấp nhận rằng đôi khi chúng tôi dành vài điều điều ngạc nhiên rất thú vị cho những nhà văn của chúng tôi”.

“ Phải mất bao lâu để đi đến đó?”.

“ Hai mươi phút”.

Hai mươi phút là một câu trả lời tiêu chuẩn. Dĩ nhiên là tôi biết  sẽ mất nhiều thì giờ hơn thế . Tuy nhiên, cho đến bây giờ, họ đã tôn trọng mọi  mong muốn của tôi, vì vậy, tốt hơn tôi nên nhượng bộ họ lần này.

Sáng chủ nhật hôm nay tôi đang ở Yerevan, ở Armenia. Tôi miễn cưỡng leo lên xe. Tôi có thể nhìn thấy núi Ararat phủ đầy tuyết ở xa xa. Tôi nhìn đồng quê xung quanh tôi . Tôi ước gì tôi có thể đi bộ ngoài đó chứ không bị kẹt trong chiếc hộp kim loại này. Những người chiêu đãi tôi đang cố gắng tử tế với tôi nhưng tôi thờ ơ và  kiên cường chấp nhận“ chương trình du lịch đặc biệt này”. Cuối cùng họ thôi không cố gắng để gợi chuyện  và chúng tôi tiếp tục lái xe đi trong im lặng.

Năm mươi phút sau, tôi đã biết mà, chúng tôi đến một thành phố nhỏ và tiến thẳng đến ngôi nhà thờ đông nghẹt người. Tôi để ý thấy mọi người đều mặc lễ phục, rõ ràng đây là một dịp rất trang trọng và tôi cảm thấy mình lố bịch trong chiếc áo thun và quần jean của tôi. Tôi ra khỏi xe và mọi người trong Hiệp Hội các Nhà Văn đang ở đó đợi tôi. Họ trao cho tôi một đoá hoa và dẫn tôi vượt qua đám đông người đang dự lễ, chúng tôi đi xuống vài bậc cấp sau bàn thờ. Tôi thấy mình đang đứng trước một ngôi mộ. Tôi nhận ra rằng đây là nơi vị thánh hẳn đã được chôn cất, nhưng trước khi đặt đoá hoa lên ngôi mộ, tôi muốn biết, chính xác ai là người tôi đang tỏ lòng tôn kính đây.

Câu trả lời là: “Vị Thánh Dịch Thuật”.

Vị Thánh Dịch Thuật! Mắt tôi đẫm lệ.

Hôm nay là ngày 9 tháng mười năm 2004, thành phố này là Oshakan, và theo như tôi biết ,Armenia là nơi duy nhất trên thế giới đã tuyên bố ngày của vị Thánh Dịch Thuật, Thánh Mesrob, là ngày quốc lễ và ở đó họ cử hành lễ kỷ niệm rất trọng thể. Vừa là người sáng tạo ra những mẫu tự cho Armenia (ngôn ngữ này đã có từ trước rồi nhưng chỉ ở dạng nói), Thánh Mesrob vừa cống hiến cả cuộc đời để dịch qua tiếng mẹ đẻ những bản văn quan trọng nhất của thời đó, đã được viết bằng tiếng Hy Lạp, Ba Tư và Cyrillic. Ông và đồ đệ của ông đã cống hiến đời mình cho công việc lớn lao là dịch Thánh Kinh và  những tác phẩm văn chương cổ điển chủ yếu của thời đại. Từ lúc đó trở đi, nền văn hoá của đất nước này đã tạo được một bản sắc của riêng của họ mà họ đã gìn giữ được cho đến ngày nay.

Vị Thánh Dịch Thuật. Tôi cầm đoá hoa trong tay và nghĩ đến tất cả những người tôi chưa hề gặp và có thể  sẽ không bao giờ có cơ hội gặp, nhưng những người mà vào lúc này đây, họ đang có trên tay một trong những quyển sách của tôi và đang cố gắng hết sức để giữ được sự trung thực với những gì tôi đã cố gắng chia sẻ với độc giả. Trên hết, tôi nghĩ đến người cha vợ của tôi, ông Christiano Monteiro Oiticica, nghề nghiệp: dịch thuật, người mà ngày hôm nay đang làm bạn với các thiên thần và với Thánh Mesrob, đang quan sát cảnh tượng này.Tôi nhớ đã nhìn thấy ông đang cúi gập mình trên chiếc máy đánh chữ cũ kỹ, thường phàn nàn về việc bản dịch đã được trả công thật tồi tệ.( và, than ôi, bây giờ vẫn thế). Tuy nhiên ngay tiếp theo đó, ông thường giải thích rằng lý do thật sự ông đã dịch là vì ông muốn chia sẽ kiến thức mà, nếu không có những nhà dịch thuật, sẽ không bao giờ đến được với đồng bào ông.

Tôi lặng lẽ cầu nguyện cho ông, cho tất cả những người đã giúp tôi dịch những cuốn sách của tôi, và cho những người đã cho phép tôi đọc được những cuốn sách mà nếu không thế tôi sẽ chẳng bao giờ tiếp cận được, và như thế đã giúp tôi - một cách vô danh- hình thành cuộc đời và tính cách của tôi. Khi tôi rời nhà thờ, tôi thấy một số em bé đang viết các mẫu tự với những viên kẹo có hình dáng các chữ và với những bông hoa và  thật nhiều bông hoa .

Khi loài người trở nên có nhiều tham vọng,Thượng Đế đã huỷ diệt ngôi tháp Babel, và mọi người bắt đầu nói bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Tuy nhiên, trong nguồn ân sũng vô tận của Người, Người cũng đã tạo ra con người để tái thiết những chiếc cầu nối kia, cho phép đối thoại và phổ biến tư tưởng của nhân loại. Con người này, mà tên tuổi chúng ta rất ít khi bận tâm chú ý đến khi chúng ta mở một cuốn sách tiếng nước ngoài ra, chính là nhà dịch thuật.