International Crisis Group, 23 April 2012, Trần Ngọc Cư dịch

Nguồn: International Crisis Group, 23 April 2012

Beijing/Brussels

Trung Quốc (TQ) là một trong những kẻ thù nguy hiểm nhất của chính mình trên Biển Nam Trung Hoa [Biển Đông], khi mà các chính quyền địa phương và các cơ quan TQ thi nhau giành giựt quyền hành và ngân sách, châm ngòi cho những căng thẳng với các nước láng giềng, điển hình là vụ chạm trán mới nhất giữa Bắc Kinh và Philippines.

Stirring up the South China Sea (I) (Khuấy động Biển Nam Trung Hoa), bản báo cáo mới nhất của Nhóm Nghiên cứu Khủng hoảng Quốc tế (the International Crisis Group), đã phơi bày những mâu thuẫn chính trị và kinh tế nội bộ TQ đang phá hoại những nỗ lực của TQ nhằm phục hồi quan hệ hữu nghị với các nước láng giềng, trong khi Mỹ đang bành trướng ảnh hưởng của mình tại Biển Nam Trung Hoa [Biển Đông] giàu nguyên liệu và có tầm chiến lược quan trọng. Bắc Kinh cần phải đảm bảo rằng 11 bộ ngành liên hệ, và đặc biệt các cơ quan thi hành pháp luật, phải tuân theo một chính sách biển đảo nhất quán và phải chấm dứt tình trạng hỗn loạn về cái gọi là lãnh hải TQ.

“Một số cơ quan đang hành động quyết đoán để giành một miếng trong chiếc bánh ngân sách, trong khi nhiều cơ quan khác như các chính phủ địa phương lại tập trung vào tăng trưởng kinh tế, sự kiện này đã dẫn đến việc nới rộng hoạt động của chúng vào các vùng lãnh hải đang còn tranh chấp”, Stephanie Kleine-Ahlbrandt, Giám đốc Đề án Đông Bắc Á của Nhóm Nghiên Cứu Khủng hoảng, đã phát biểu như thế “Tự bản chất, những động lực của chúng là nội bộ, nhưng hành vi của chúng ngày càng có tác động quốc tế”.

Nhiều vụ đụng độ đã diễn ra trên Biển Nam Trung Hoa [Biển Đông] -- một vùng biển rộng 3,5 triệu cây số vuông đang bị các nước Brunei, Trung Quốc, Malaysia, Philippines, và Việt Nam tranh chấp. Năm ngoái, căng thẳng đã lên đến điểm đỉnh khi một tàu đánh cá TQ đâm vào và làm đứt cáp thăm dò dầu khí của một tàu Việt Nam và hai bên đã thực hiện những cuộc thao diễn bắn đạn thật. Chỉ một tuần trước đây, các tàu thi hành pháp luật TQ đã ngăn cản không cho hải quân Philippine giam giữ những ngư dân TQ được nói là đã bị bắt trong lúc đến đánh trộm hải sản. Sự kiện này đã đưa đến vụ đối đầu kéo dài tại đảo đá ngầm Scarborough. Qua nhiều năm, hải quân TQ đã đứng ngoài các cuộc tranh chấp lãnh hải, nhưng hiện nay lại đang sử dụng những căng thẳng này để biện minh cho việc hiện đại hóa của mình, đóng góp cho việc leo thang vũ trang trong khu vực.

Theo một đòi hỏi hợp lý thì bộ ngoại giao TQ phải biết phối hợp chính sách trong vùng biển này, một khu vực mà các tàu thi hành luật pháp cũng như các tàu bán quân sự TQ đang tùy tiện đi lại trên các lãnh hải tranh chấp. Nhưng bộ ngoại giao đã không có đủ thế lực và thẩm quyền để kiểm soát các bộ ngành khác, kể cả 5 lực lượng thi hành luật pháp, các chính quyền địa phương và các tác nhân thuộc khu vực tư.

Một vấn đề trung tâm khác là sự thiếu minh bạch pháp lý về các đường biên giới trên biển. Bắc Kinh nhấn mạnh rằng bản đồ “chín đoạn” mang tính lịch sử của mình là một tuyên bố chủ quyền có giá trị. Nhưng những đường nét của nó là rất mơ hồ, và tấm bản đồ này, bao gồm hầu hết Biển Nam Trung Hoa [Biển Đông], không được luật pháp quốc tế nhìn nhận.

Để xoa dịu các mối lo ngại của các nước láng giềng, TQ nói rằng TQ có kế hoạch đưa ra tuyên bố chủ quyền về biên giới lãnh hải dựa vào Công ước LHQ về Luật Biển. Nhưng với tinh thần dân tộc chủ nghĩa đang dâng cao và việc dân chúng ngày càng đòi hỏi chính phủ phải có hành động quyết đoán hơn, Bắc Kinh sẽ không dễ gì rút lui các tuyên bố chủ quyền có tính lịch sử của mình. Sự rối rắm này đang rơi vào bàn tay lợi dụng của các lực lượng thi hành luật pháp và các cấp chính quyền địa phương.

Biển Nam Trung Hoa [Biển Đông] đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng cho chính sách ngoại giao khu vực của Bắc Kinh. “Những căng thẳng ngày càng leo thang kể từ năm 2009 đã giáng những đòn nghiêm trọng vào quan hệ của TQ đối với các nước láng giềng Đông Nam Á và làm hoen ố hình ảnh của TQ một cách đáng kể”, Robert Templer, Giám đốc Chương Trình châu Á của Nhóm Nghiên cứu Khủng hoảng, đã tuyên bố như thế. “Biển Nam Trung Hoa [Biển Đông] sẽ còn nhiều bất ổn nếu các vấn đề phối hợp nội bộ của TQ và sự mơ hồ pháp lý chung quanh các tuyên bố chủ quyền lãnh hải của TQ không được giải quyết”.