(Đọc Bàn tay nhỏ dưới mưa, tiểu thuyết của Trương Văn Dân, cty vh Phuong Nam-Nxb Hội Nhà văn, 2011)

BÀN TAY NHỎ DƯỚI MƯA đến với tôi qua nhiều chặng nhiêu khê, từ bản in thử bị thất lạc tại nhà một người bạn, đến bản in thật được chuyển từ VN sang nhà em gái tôi rồi qua nhà má tôi để cuối cùng sau gần một tháng mới tới tận tay tôi vào đầu tháng 5.2012.

Tôi đã đọc văn phong của Dân từ hơn mười năm nay, đã quen với lối viết giản dị “đọc là hiểu liền” của cậu và trong những cái hiểu liền đó tôi hiểu luôn cả nổi băn khoăn, bức xúc cậu muốn nói về những nghịch lý của cuộc đời. Những nghịch lý mà tốt-xấu, hay-dỡ, thiện–ác như nghịch đùa đuổi bắt lẫn nhau trong đời sống hàng ngày của chúng ta.

Năm 2007, khi ra mắt “Hành Trang Ngày Trở Lại” (NXB Trẻ), tập tuyển truyện đầu tay của cậu, Dân đem đến cho chúng ta những mảnh đời khốn khổ, nạn nhân của thời đại mà kỹ thuật, vật chất đang thay thế tâm linh con người và những ám ảnh bởi nổi đau của hai bờ sinh tử.

Và bây giờ, năm 2011-2012, Dân lại tặng cho độc giả “Bàn Tay Nhỏ Dưới Mưa” để mọi người biết những gì đã trải qua trong tâm hồn cậu sau những năm về với quê hương. Sách thuộc loại tiểu thuyết dài, kể chuyện nữa đoạn đời còn lại của Gấm - người phụ nữ đã có hai đời chồng và một đứa con - cùng người tình thứ ba của cô - một nhà văn, nhà báo goá vợ. Mối tình tưởng như toàn hảo khi cả hai cùng nhìn về một hướng để đi tiếp đoạn đường còn lại bằng tình yêu chân thật, nhưng ông trời oái oăm thích trêu chọc con người nên khiến Gấm bị ung thư phổi và chết khi cuộc tình còn đầy nóng bỏng, đam mê.

Vắn tắt tóm lược thì chỉ có thế, như phim Love Story của đạo diễn Arthur Hiller trong thập niên 70 của thế kỷ trước, tình yêu và cái chết bởi bịnh hoạn. Nhưng Love Story chỉ cho ta nước mắt khóc một cuộc tình dang dỡ chứ không cho ta những suy gẫm về những bung xung chung quanh cuộc tình. Bàn Tay Nhỏ Dưới Mưa cũng có nước mắt chia lìa nhưng Dân tinh tế hơn đạo diễn A. Hiller, cậu không chỉ làm ta khóc cho nhân vật nữ trong chuyện mà còn làm ta băn khoăn suy gẫm về cuộc sống của chính chúng ta với nhiều chi tiết dính dáng đến nhân, sinh, quan cuộc đời. Đó là cái tham lam lịch lãm của Dân khi viết chuyện này, tom góp hết những hoài bảo, khát khao của cậu làm những bung xung để lồng vào một cuộc tình thường. Nói là cuộc tình thường vì tình huống cốt chuyện ta rất dễ gặp trong phim ảnh, tiểu thuyết và đời thực chung quanh ta. Nhưng với riêng tôi, những bung xung tưởng chừng như phụ thuộc lại chính là những điểm sáng làm người đọc thấm đậm nhiều hơn. Chính vì thế mà Nhật Chiêu đã nói “Bàn Tay Nhỏ Dưới Mưa là một tác phẩm đương đại pha lẫn tiểu thuyết và tiểu luận, trữ tình văn xuôi và ký sự báo chí “. Duy có điều những đoạn dành cho tiểu luận hay ký sự báo chí Dân thường xen kẻ khá dài trong chuyện tình của hai nhân vật chánh khiến đôi lúc câu chuyện của hai nhân vật chính dường như bị gián đoạn. Ví dụ từ trang 266 đến trang 279, tất cả  chỉ nói về các vấn đề nhân sinh xã hội, chính trị, kinh tế  cơ hồ không liên quan gì đến Gấm và người yêu của cô.. Tuy nhiên đó chỉ là những khuyết điễm phụ không đáng kể.

Trong “Hành Trang Ngày Trở Lại” tác giả viết giản dị như kể chuyện, nhưng ở BTNDM Dân cho ta thấy cậu nhảy một bước khá xa trong cách hành văn, dụng từ. Câu văn ngắn, gọn hơn. Ví dụ như:

Tôi chợt nhớ đến Gấm.

Mùi vị của nàng.

Khuôn mặt của nàng.

Những năm tháng của chúng tôi.

(trang 15 BTNDM)

hoặc như :

Một cơn ho chí tử nữa vừa ập đến.

Ngực tôi như muốn nổ bùng

Và đất trời yên ắng bỗng chao đảo như sụp đổ.

Nó sẽ vỡ từng mảng và đổ ụp xuống trần gian.

Tôi còn bao nhiêu thời gian nữa?

Từ đây đến “đó” còn bao xa?

Những thời khắc còn lại mình sẽ làm gì?

……

Bây giờ không.

Ngày mai không.

Mãi mãi cũng không.

(trang 358 BTNDM)

Cách viết đó gần như một thể loại thơ mới đuơng đại, nửa văn xuôi, nữa văn vần.

Chưa hết đâu nhé, khoảng cách 4 năm giữa hai quyển sách (HTNTL và BTNDM) dường như cho Dân trưởng thành hơn trong tư tưởng để từ đó cho cậu sự phong phú lúc hành văn bằng các phương pháp tỷ giảo, ẩn dụ,  nhiều dẫn chứng các tài liệu từ sử học, khoa học, chính trị - xã hội học. Tất cả tạo cho người đọc thấy Dân không những là một nhà văn mà còn là một học giả đầy kiến thức mọi việc đó đây. Ngoài ra, phải thật tình mà nói Dân rất khéo léo, hoa mỹ khi diễn tả những đoạn nhục cảm, cậu gần như tả chân hết tất cả chuyện buồng the của Gấm và người yêu. “Huỵch tẹt” vậy đó nhưng người đọc dù khó tính đến đâu cũng không nghe đỏ mặt mà cứ thấy như đó là chuyện cơm ăn, nước uống ngoài đời.

Dân là người sống nhiều về nội tâm, cứ nhìn các bài viết của cậu từ trước đến nay thì ai cũng thấy điều đó. Đọc sau, nhận xét muộn nên tôi sẽ trở thành bản sao chép lại của Nhật Chiêu, Phạm Xuân Nguyên, Đổ Hồng Ngọc, Bùi Việt Thắng, ….khi đồng ý cùng các vị ấy để nói rằng BTNDM mang nặng tư tưởng Phật giáo với bánh xe luân hồi không ngừng vận chuyển - ... “Vì Gấm sẽ chờ tôi bên kia thế giới. Để cùng quay lại trần gian. Chúng tôi tin là sẽ tìm lại được nhau trong kiếp tới để tiếp tục một tình yêu nửa chừng dang dở mà chẳng bấn gợn chút đau thương nào..Vì chết chỉ là mở đầu của sự tái sinh nên chúng tôi ước muốn sẽ cùng nhau quay lại cõi trần gian.”…(trang 411) rằng BTNDM là khúc ca trầm đầy khát vọng sống với thương yêu lãng mạn và nhục cảm, hãy thử đọc lại trọn vẹn từ trang 392 đến trang 396  để thấy bức tranh tình ái với thân xác và linh hồn của hai kẻ yêu nhau đuợc Dân miêu tả linh động thế nào.

Giữa khổ đau và hạnh phúc cũng như giữa sống và chết Dân không những muốn nói với mọi người về chữ Tâm trong thương yêu mà còn có cả chữ Trí trong xét đoán và chữ Dũng khi an nhiên tự tại đối phó cùng nghịch cảnh không một chút trách hờn “Bởi chúng tôi cùng chia sẻ ý tưởng của Hermann Hesse: Dù bị đau đớn quằn quại, tôi vẫn tha thiết yêu thương trần gian điên dại nầy”.(trang 412)

Tuy nhiên, theo tôi BTNDM có lẻ sẽ hoàn hảo hơn nếu Gấm không quá dễ dãi trong lần đầu mới quen với người yêu nhà báo. Dân hơi quá nhanh khi cho hai nhân vật mới quen nhau chưa chi đã vội vả mời đi uống cà phê rồi hẹn gặp nhau hai hôm nữa. Phụ nữ khó tính, đàng hoàng ai lại quen mau, thân vội như vậy? Có lẻ Dân muốn chúng ta thấy sự hụt hẩng trong hôn nhân đã làm Gấm hơi buông thả hay chăng?

Và thêm một điểm nữa làm tôi hơi thắc mắc về quan niệm hôn nhân của Dân trong đoạn Gấm muốn có một đám cưới đàng hoàng nhưng nhà báo không chịu vì lý do anh chàng chỉ có 1 người vợ đã chết chứ không muốn có người vợ thứ hai (nhưng có người tình thì được). Nếu định nghĩa theo quan niệm người Ý thì Dân hơi machiliste nhiều lắm rồi đấy (có nghĩa là nam quyền). Khi yêu thật sự người ta không tính toán tình trước, tình sau, không phân định vợ hay tình, không cần giải thích tờ hôn thú có lý hay vô lý, là  tờ giấy lộn vô nghĩa hay chứng nhận trung thực sự nghiêm chỉnh của một mối tình. Khi yêu người ta chỉ biết làm vừa lòng người mình yêu. Thế nhưng ở đây, BTNDM, Dân hơi mâu thuẫn khi cho nhà báo quyết liệt từ chối một đám cưới đàng hoàng với Gấm dù cô đã van nài tha thiết bằng nước mắt và cả giận hờn. Cuối cùng thì cô Gấm đầu hàng trước sự cương quyết của người cô yêu hay nói đúng hơn trước miệng lưỡi giải thích của một nhà văn, nhà báo và hay nhất là cô còn ăn năn hối hận là suýt tý nữa đã có thể sẽ mất “chàng”.  Nói rõ ra thì chỉ có Gấm mới thực sự yêu còn anh chàng nhà báo theo tôi chưa hẳn đã hết lòng với Gấm. Có thể vì tôi là phụ nữ nên hơi nhạy cảm vấn đề nầy  trong thời buổi khắp nơi đang tranh đấu cho nữ quyền dù Dân đã biện chứng “ Khi người phụ nữ thích làm công việc của đàn ông thì gia đình sẽ tan nát”(Trang 106 ). Thực sự, cô Gấm đâu muốn chiếm quyền ưu tiên của đàn ông, cô chỉ muốn được tôn trọng mà thôi và theo đa số quan niệm mọi người thì tờ hôn thú là sự tôn trọng của luật pháp dành cho phụ nữ trong hôn nhân cũng như không có chứng minh nào rõ rệt nhất của người nam khi yêu dành cho người nữ ngoài lời tỏ tình xin chính thức đưa nàng về dinh bằng một đám cưới danh chánh ngôn thuận trước luật pháp và người thân. Tóm lại, cậu Dân của chúng ta đúng là mẫu đàn ông VN thuần túy đây nhé.

Ngoài chuyện tình của Gấm, người VN dù trong nước hay ở hải ngoại đọc BTNDM để thấy phần nào bối cảnh xã hội đất nước chúng ta sau hơn 35 năm thống nhất, chiến tranh bom đạn lùi xa nhưng chiến tranh vật lộn giữa đạo đức và vật chất, bạc tiền đã khởi đầu từ lâu và đang tiếp diễn không biết đến bao giờ mới phân thắng bại. Dân đã thay mọi người để nói lên tiếng chuông cảnh tỉnh trong công án đi tìm lời giải, lối thoát của thân phận con người nơi cuộc chiến đó. Hy vọng VN của chúng ta không như Gấm, không gục ngã vì hai cuộc chiến tranh chống ngoại xâm để phải chết vì bịnh tha hoá xã hội trong thời bình.

Torino, ITALIA – 24.06.2012