HAMVAS BÉLA

   ( Trích trong tác phẩm: Sách- Đảo nguyệt quế)

Những kẻ hướng ngoại hãy thanh toán với tính cách của mình. Nghĩa là, hãy biết, họ chỉ có thể giữ được thăng bằng cho mình nếu  thu thập đủ ấn tượng từ ngoại cảnh. Kẻ hướng nội ngồi giữa bốn bức tường trần trụi, một mình, cảm thấy bình yên hàng năm trời. Cũng đủ để thắng bản năng từ bên trong. Chúng ta, dân châu Âu, chịu. Chẳng có gì đáng xấu hổ vì điều này; vì đúng vậy. Không thể thay đổi tính nết, chỉ có thể biết sử dụng chúng.

Bởi vậy đối với kẻ hướng ngoại mùa xuân là sự giải thoát không gì so sánh nổi.  Kẻ hướng ngoại nhân các ấn tượng  lên gấp bội và đắm chìm vào đấy. Với mùa xuân Âu châu tất cả được chữa lành, hoặc chết hẳn. Và bởi vậy Thu là thời gian của sự buồn bã, khi số lượng các ấn tượng đột nhiên suy giảm,  số còn lại ít ỏi  cũng trở thành đơn điệu.

Những điều này tôi nhận ra sau nhiều năm khi, vào mùa hè, chủ yếu trong những cuộc du lịch hoặc trong những buổi dạo chơi, tôi ghi chép lại. Toàn những chuyện không có gì quan trọng. Phần lớn như:” Buổi tắm say sưa trên bến cảng” hay” Cô bé bán dâu đất trong chợ”. Những ghi chép mùa hè trở thành châu báu vào mùa đông, đến mức tôi không sẵn lòng đổi chúng lấy bất cứ cái gì.

Tôi tìm thấy một bài ca bốn nhịp khi lắng nghe lũ sáo đen véo von bên bờ sông, hoặc tám dòng khác trong một buổi dạo bình minh tôi đã viết dưới một khóm hoa nhài.  Rồi tôi thu thập những ghi chép này lại một cách có chủ ý, để mùa đông xem lại. Đôi khi còn nảy sinh ra một kế hoạch từ chúng. Một bản kế hoạch chủ yếu nhằm khám phá ra nguồn ấn tượng.  Bởi vì người ta hay làm gì nhất nếu thời tiết trở mặt, cần phải đi vào nhà và lấy áo khoác mùa đông ra?

Gặp gỡ bạn bè, đi nhà hát, vào quán cà phê trong một khoảng thời gian nào đấy; giữa chừng người ta tự giết mình bằng công việc và tranh luận với nhau đấy là một lớn lao ghê gớm, một phần thưởng và một đức hạnh. Sau cùng, thường sau dịp năm mới người ta bắt đầu rơi vào căn bệnh thù ghét đám đông, một hệ quả không thể tránh khỏi của kẻ nào phải ở cạnh con người nhiều hơn mức cần thiết.  Hãy đừng giữ con người ở lại lâu với hoa; lúc đó ta giam giữ nó nhiều nhất. Kẻ ba ngày liền phải ngửi  đinh tử hương, nó sẽ căm thù loài hoa đó. Làm sao có thể sáu tháng liền ngửi mùi người?

Khám phá ra nguồn ấn tượng không dễ. Nghĩa là kẻ nào tìm thấy một cội nguồn đủ làm y thỏa mãn, một cội nguồn hàng tháng trời liên tục mang lại ấn tượng luôn luôn mới, và vì thế  luôn giữ được  trạng thái  cân bằng cho mình, có lẽ cần đến một mức độ thiên tài. Đại đa số con người không làm được điều ấy. Nếu đọc tiểu thuyết,  đi nhà hát, đi nghe hòa nhạc, đến đám bạn bè ( ở những người bình thường khác còn có rạp phim) đều trở nên mòn cũ, người ra bắt đầu rầu rĩ, hoặc hơn thế nữa, cáu giận.

Tôi muốn kể ra đây một nguồn ấn tượng tôi may mắn tìm ra cho mình trong một mùa đông.

Tôi không cố ý đặt ra một kế hoạch trước. Trong những buổi dạo chơi mùa thu tôi bắt gặp một mảnh vườn quyến rũ bên một sườn núi, tôi nhìn nó rất kỹ, mình sẽ xây một ngôi nhà như thế nào ở đấy nhỉ, nếu mình có đủ tiền. Vị trí tôi rất ưng. Nhưng kết cấu ngôi nhà không dễ. Tôi thử phác họa nhưng vứt đi ngay. Một tuần sau tôi tìm thấy một giải pháp khá chuẩn. Lúc đó là cuối tháng mười một, mưa. Nếu chán ngấy đọc sách hoặc làm việc, hội họa và âm nhạc cũng làm tôi ngán, hoặc chỉ nằm khểnh trong căn phòng ấm, tôi bắt đầu xây nhà.

Tại tầng đất tôi sẽ để phòng ăn và phòng khách, không lớn lắm nhưng đẹp mắt với những khung cửa kính dễ chịu. Cạnh cầu thang một phía là nhà bếp và nhà kho. Cả công trình thật sự ấm cúng. Tôi nghĩ đến một hệ thống sưởi trung tâm, lò sưởi lớn dùng than cốc nằm ở phòng ăn, sau nó là một hệ thống sưởi (hơi, hoặc nước nóng). Cầu thang không chia cắt phòng ăn. Thật đẹp, nếu có thể là một phòng thông suốt, từ phòng có thể nhìn thấy những bậc cầu thang bằng đá quý hoặc bằng gỗ sồi dẫn lên gác.

 Bên trên, cầu thang dẫn tới một phòng như một hội trường rộng rãi. Đây cũng là phòng khách, với vài đồ gỗ thuận tiện và thân thiện. Mùa đông ăn sáng và ăn tối ở đây thật tuyệt. Mặt phía đông của căn phòng là phòng ngủ và phòng tắm, phía mặt kia là bốn căn phòng nhỏ hơn. Chiếc đàn dương cầm đặt ở phòng ăn. Trên tường là những bức tranh, có những bức thảm và vài gối để ngồi mềm mại.

Một phòng khác sẽ là phòng làm việc. Tôi nghĩ đến căn phòng này với những chi tiết đặc biệt, với bàn làm việc và những giá sách. Rồi đến hai căn phòng nhỏ hơn nữa ở phía tây, cạnh nhau; một phòng là một thư viện nhỏ, nơi hút thuốc, đầy sách và hai ba chỗ ngồi. Phòng kia là phòng nghỉ ngơi buổi chiều, hoặc là một phòng ngủ khác với duy nhất một chiếc ghế trường kỷ lớn.

Tôi không thuộc loại người dễ dàng từ bỏ những khả năng của mình. Ai dám cười là tôi đang xây một ngôi nhà cát? Tôi đã bị hành hạ quá nhiều bởi không chịu nhận ra những khả năng quan trọng của mình và không quan tâm đầy đủ đến chúng. Đáng lẽ tôi đã tránh được bao nhiêu tai họa nếu tôi nhận thức điều này sớm hơn. Cần trân trọng và dành vị trí cho trí tượng tưởng của mình.

Việc xây một ngôi nhà trong tưởng tượng duy trì sự cân bằng hàng tuần lễ liền. Tất nhiên chưa nói đến bày biện nội thất trong nhà. Năm trăm trang giấy chưa đủ để nói về điều đó. Tôi trìu mến nghĩ đến từng chi tiết nhỏ, nghĩ cả đến việc cần dự trữ bao nhiêu tạ than cốc trong hầm kho, bao nhiêu chai rượu, bao nhiêu cân gạo và bao nhiêu hộp cá hộp.

Khi nghĩ đến cái nhà, tôi nhận ra nếu con người quan tâm một cách lành mạnh đến trí tưởng tượng của mình, họ không ép buộc bản thân sống trong nhiều  hình cảnh cưỡng chế hoặc nông nổi hoặc thái quá. Những điều đó không là gì khác ngoài là sự đột nhập bệnh tật của trí tưởng tượng bị đè nén. Cái đầu tôi tỉnh táo,  phán xét của tôi lạnh lùng. Tại sao? Bởi vì trí tưởng tượng của tôi đang xây nhà. Và tôi có thể nói, xây một cái nhà, nếu một lần cần xây, tôi sẽ xây đúng như thế.

Khi tuyết bắt đầu rơi, tôi chợt nhận ra ngôi nhà đã xây xong, nhưng rất tiếc, tôi chỉ có một mình. Tôi hình dung một người đàn bà sẽ đến chỗ tôi, đi từ thành phố đến mất khoảng một tiếng, một tuần hai lần, bà vợ ông Tóth vui tính, nấu ăn giỏi, chăm chỉ và sạch sẽ, chính xác. Lâu lâu bà lại mang đến cho tôi trứng, sữa, bơ, thịt và những đồ tươi khác. Những đồ ăn nấu sẵn để đủ trong vườn, và trong kho cũng thừa mứa. Nhưng trí tưởng tượng của tôi đến đây chưa đủ thỏa mãn,  tôi đành phải chinh phục nó tiếp.

Tôi nghĩ đến một câu chuyện làm mình thích, nghĩa là sẽ có một cô gái trẻ có xuất thân bình thường nhưng mang chất nữ tính và con người cao đến nỗi chưa từng nghe thấy bao giờ đến chỗ tôi. Tôi thuê nàng làm quản gia ngôi nhà của tôi trong những tháng mùa đông, nhưng, tôi không hề mảy may ngờ vực, chẳng bao lâu tôi đâm ra yêu nàng.

Trí tưởng tượng của tôi không hấp tấp. Nó cho phép sau nhiều tuần tình yêu ấy mới bắt đầu phát triển, từ cả hai phía, tất nhiên. Những ngày ấy thật là đẹp, ngoài kia là mùa đông cóng buốt, tuyết ngập ngút ngàn, lạnh cóng xương, và chúng tôi hai người trong ngôi nhà, yên ổn như trong bụng mẹ, yên ả và tươi tỉnh.

Tôi biết, các nhà phân tích tâm lý học sẽ lên án kịch liệt hình ảnh này. Tôi xin đảm bảo với các ngài, những gì các ngài biết tôi cũng may mắn biết. Ngôi nhà ấm áp trái ngược với mùa đông lạnh lẽo vây quanh, trong đó có một người đàn ông và một người đàn bà đang yêu, tất cả rất minh bạch, trong suốt, thậm chí nguyên thủy.

Tôi cũng có thể sống qua mùa đông bằng phân tích tâm lý học nếu tôi thích . Nhưng tôi lựa chọn trí tưởng tượng và phức thể Mẹ. Đơn giản vì như vậy hay hơn, bởi tôi biết thật sự là hay hơn. Ngoài ra tôi nhận thấy, chỉ có thể lựa chọn giữa hai loại phức thể: phức thể Mẹ và phức thể phân tích tâm lý học. Loại phức thể đầu tiên  mang tính chất giải trí hơn, ấm áp hơn, thi ca hơn, thân thiện hơn, gần gũi với trái tim tôi hơn. Về vấn đề này nói thế là đủ.

Khoảng đến Noel mọi vẻ đáng yêu của tình yêu câm lặng này cạn kiệt. Nhưng sau cái hôn đầu tiên, những niềm vui ngày lễ cũng sưởi ấm lại trí tưởng tượng của tôi. Pho tiểu thuyết tình yêu duy nhất, chưa từng trải, chưa từng đọc này tôi không biết so sánh với cái gì. Nó trong sạch hơn, chân thật hơn, tràn ngập niềm vui trọn vẹn hơn, và cái chính là nó vô cùng dản dị. Một kiệt tác của trí tưởng tượng của tôi. Điều nó nói, về mặt tâm lý học không chê vào đâu được. Hiểu ngay lập tức và rất hiện thực.

Tôi ngạc nhiên, tại sao các sự việc lại không xảy ra đúng như thế trong thực tế? Như trong trường hợp mô tả ngôi nhà cũng vậy, giờ đây, rất tiếc tôi cũng không thể nói về sự kỳ diệu của cuộc sống hàng ngày ngọt ngào một cách tỷ mỷ được. Sẽ rất dài, và thừa nữa. Mục đích không phải là câu chuyện của pho tiểu thuyết, mà là con người biết sống một cách tiểu thuyết như thế nào, một cách câm lặng, bởi trí tưởng tượng của nó từ bên trong luôn luôn được nuôi dưỡng bằng cả một đống những hình ảnh đẹp và dễ chịu, điều này giữ cho tâm trạng của nó lành lặn.

Thật đáng suy nghĩ, tình yêu là một nỗi đam mê khủng khiếp, nhưng không bao giờ từ bỏ mức độ mang tính chất người và tâm lý học của nó. Trí tưởng tưởng lo lắng một cách bản năng đưa ra mọi hoàn cảnh để tình yêu cần phải như vậy, bởi vì trí tưởng tượng biết, nó sẽ khước từ  những xúc cảm trần trụi. Không phải vì tôi hay ngượng ngùng hoặc có đạo đức. Tôi cười nhạo vào những điều này. Đơn giản tôi không cho nó là trang nhã. Nàng con gái trẻ cũng nghĩ như tôi. Sự dịu dàng và âu yếm của nàng lớn hơn những xúc cảm giác quan.

Rằng cái gì xảy ra từ tháng Giêng cho đến tháng Ba, điều này không hình dung ra dễ dàng. Những sự việc đại cương không tiếp cận đến. Tình yêu thương tuyệt vời dành cho nhau là mọi biểu hiện hàng ngày. Tôi cũng không ngờ rằng, tôi có thể biết chăm chút, thân ái, hài hước với người khác từng ly từng tý như vậy, và tôi cũng không bao giờ tin rằng có một thực thể đàn bà lại hiểu tất cả những điều này, và yêu tôi, đáp lại tình yêu của tôi.

 Đời sống của chúng tôi dản dị. Sau khi thức dậy, nàng chuẩn bị bữa sáng, còn tôi chất thêm chất đốt vào lò, vì cứ mười hai tiếng cần phải chất thêm. Ăn xong tôi đều đặn đi vào phòng làm việc, nàng chuẩn bị bữa trưa, hoặc làm những việc khác của nàng. Đúng giữa trưa chúng tôi ăn trưa. Sau đó nghỉ một chút, điều này không thể thiếu. Mỗi ngày đều nảy nở một lời âu yếm mới, một cử chỉ, một suy nghĩ khiến chúng tôi vui thích. Đôi khi tôi chơi dương cầm.

Chúng tôi thường ra ngoài trời trước khi hoàng hôn xuống, nếu trời không quá lạnh. Sau khi uống trà ai lại làm việc người ấy, bảy giờ đến bữa tối. Nếu thích, chúng tôi nghe nhạc từ một kênh radio ngoại quốc nào đó. Mười giờ tối lại một ly nước trà hoặc cà phê. Cũng có lúc chúng tôi đi vào thành phố để mua bán. Tôi hay mua cho nàng hoặc nàng mua cho tôi một cái gì đó nhỏ bé. Nàng là một người đàn bà tuyệt vời, nấu ăn rất ngon, để mắt tới mọi chuyện, không chịu được bẩn và không bao giờ gây sự.

Vào giữa tháng Ba mùa xuân đến,  tôi bắt đầu đi dạo sau tiếng huýt gió của loài sáo đen, tôi bắt đầu từ từ quên mất ngôi nhà. Nàng con gái trẻ đôi tuần vẫn còn đến trong trái tim tôi đòi yêu. Rồi từ từ nàng cũng phai nhạt dần.

Trong đời tôi chưa bao giờ có tình yêu nào đẹp hơn, thật hơn thế.

     Nguyễn Hồng Nhung dịch từ nguyên bản tiếng Hung

     ( Budapest. 2015. február 25.)