Giải thích thuật ngữ rock.                                                       

Rock, từ ngữ của người Mỹ gốc Phi. Họ hát nơi công cộng, hát trong các sàn diễn ca nhạc, sàn nhảy, hộp đêm, quán bar. Rock ra đời từ  các quán rượu trên phố Wall thuộc New York, vào năm 1640 gần giữa thế kỷ XVII, các ca sỹ, nhạc sỹ hay tụ tập tại các quan rượu sau buổi diễn, họ sáng tác, hát rock ra đờì lúc nào không hay.

Những bài hát đầu chưa xác định thể loại, các bản nhạc da den qua người da trắng Mỹ biểu diễn mới nổi tiếng công chúng hào hứng đón nhận. Rock tiếng Anh nhiều nghĩa: Rock: Khối đá, sự đung đưa như những bài hát ru. Rock thô tục, tiếng lóng (slang) rock: Sexy. Nói về nhạc rock, người ta còn liên tưởng đến rượu mạnh ma túy.  Danh từ rock ra đời trong nhiều khung cảnh mang ý nghĩa khác nhau. Khái niệm nhạc rock xuất hiện khỏang năm 1920, bài rock đầu tiên do những ca sỹ da đen Mỹ gốc Phi trình diễn nghe thô mộc. Âm nhạc mang tính  dân gian nhạc đường phố, giai điệu đơn giản xen hát nói gần như rap, nhưng là rock vì cách hát nhấn mạnh lệch vào nhịp 2/4sau.

Rock khởi đầu kết hợp rythan blues, rock đến năm1950 ra đời rock ‘n’ roll. Bắt đầu giai đoạn phát triển rock ‘n’ roll hưng thịnh. Rock ‘n’ roll mở đầu kỷ nguyên âm nhạc nhân loại.

Sự phát triển nhạc rock

Rock là một thể loại âm nhạc mang nhịp sống con người thời đại mới. Sau thế chiến thứ II mất mát đau thương thảm khốc, nhạc rock nói lên tâm trạng cái tôi. Tôi đâu khổ! Tôn đòi hưởng lạc! Tôi suy nghĩ, tôi tồn tại.

Nhạc rốc lên án chiến tranh, bảo vệ hòa bình. Rock nhập vào các nhóm “Ca khúc chính trị”, biểu diễn khắp nước Mỹ sang châu Âu, châu Á vào những năm 60, thế kỷ XX. Rock thường là nhạc hát trên sân khấu ca nhạc, nhưng rock còn là nhạc vũ trường, hộp đêm, quán bar... Những năm cuối thế kỷ, rock khó phân định, Rock không đứng một mình. Rock pha trộn nhiều thể loại âm nhạc vào rock. Nhưng pha trộn, biến đổi bao nhiêu, rock mang đặc trưng dễ nhận diện phong cách ca sỹ hát sôi động bốc lửa. Rock phát triển ghi ta điện năm 1950, dàn trống Jazz, là nét tiêu biểu dàn nhạc rock. Rock thống trị giới trẻ cả hành tinh thành văn hóa rock, thời trang  rock, lối sống rock…Sau năm 1950, rock ‘n’ roll kết hợp rhythm an blues,  rock chinh phục châu Âu. Alan Frelet người giới thiệu nhiều bản rock trên Wins đài phát thanh New York  mang sức sống mới. Rock nổi tiếng các ban nhạc: Bill Halles, Hiscom lst…biểu diễn những bài hát rock trên nền nhạc giai điệu tiết tấu nhanh. Nhạc rock mang nét đặc trưng ban đầu chủ yếu diễn tả nhạc cụ, ghi ta săng chạy ngón, hot giai điệu, buông âm rải. Ghi ta bass bè trầm giữ nhịp cùng trống cái bùng bục, dàn trống Jazz tấu hót. Rock không chú ý đến giọng hát, họ gào lên, đôi khi người hát phiêu như một nhạc cụ hòa vào dàn nhạc. Rock đầu tiên những năm 20, hát trên nhịp điệu tiết tấu nhanh, xen nói. Rock năm 40-50, ca sỹ gào lên, nhẩy múa uốn lượn, mặc hở gợi cảm bùng phát tự do buông thả. Rock ‘n’nroll khác tiền rock là điểm nhấn vai trò ca sỹ hát, nhảy múa bốc lửa.

Rock ngay khi mới ra đời đến nay còn giữ đặc trưng âm nhạc, đây bước tiến mới rock khác biệt các dòng nhạc ca hát trước. Rock phát triển qua các giai đoạn, mỗi giai đoạn một bước tiến mới, phản ánh tinh thần con người xã hội.

Rock ‘n’ roll, là sự kết hợp Rthm&blues, country&Western…thành rock mang nhiều hợp chất các dòng nhạc thành rock ‘n’ roll, nổi tiếng.

Rock những năm 40-60, ảnh hưởng Jazz-Swing, những bài hát Coun try, hoặc blues. Những bài hát rock blues ra đời bước tiến rock vào những năm 50 như một phát hiện mới pha trộn R&B, nổi bật tiếng kèn sacxoponne solo vang rộn trong các quán bar, sàn nhảy mê hồn. Rock với những giọng hát gào lên, hòa cùng tiếng piano chát chúa, vuốt ngón critsando tung tóe, pê đan liên tiếp, âm thanh hết cỡ chói tai. Đây là rock mạnh, rock trẻ, thoát khỏi Jazz, swing, Twist. Rock bước lên vũ trường hào hứng cảm xúc, hưng phấn mới. Nhóm nhạc công đầu tiên Delmore Brothers hòa tấu nhạc coun try boogie blues, dàn nhạc cùng piano âm thanh tiết tấu mạnh. Album đầu tiên nhạc rock ‘n’roll của Bill Haley năm 1954, xếp top 30  những album nhiều người chú ý. Năm 1955, Album Rock Around The Clock của Bill Haley nhiều người yêu thích nhất. Sau bùng nổ nhiều Album các ban nhạc trẻ, nhạc sỹ Little Richard, Chuck  Berry… ra Album gây chấn động công chúng nước Mỹ. Hai album: Tutti Frutti, Maybellene nói về cô gái với những chiếc xe đời mới mang màu sắc ngợi ca nhịp sống  thời đại. Hai album  nổi bật hòa thanh phối khí tô đậm âm thanh nhạc cụ: Ghi ta điện, nhạc công thả phanh hót như “múa trên đàn” với các âm thanh uốn lượi bóng bẩy, tiếng gui ta bass, trống bùng bục inh tai. Kèn sacxo lảnh lót solo âm thanh vàng óng, đối nghịch với giọng ca khàn gào lên mãnh liệt bốc lửa quyễn rũ. Rock ‘n’rol chinh phục công chúng vững chắc, xóa bỏ rào cản rock thô tục, rock chát chúa.

Theo First News, 15 album còn lại các giai đoạn lịch sử nhạc rock:

 Nhóm Delmore Brothers: The Best of The Delmore Beothers mnawm 1940.

Nhóm Bill Haley& Hí Comets với Rock The Joint.

 Nhóm Louis Jordan với The Bét of  Louis Jordan (Swing và Jazz)…

(Trích nguồn Thế giới âm nhạc-tập I-NXB Trẻ phát hành năm 1998)

Kết thúc giai đoạn phát triển rock từ nguyên bản đến pha trộn các dòng nhạc rock người da trắng Mỹ. Công lớn thuộc về Elvis Prestey, Rolling Stones…hát nhiều bài ca vượt thời gian. Những sáng tác của Elvis presley, The Complete Sun Sesions, là số bài hát còn lại lịch sử nhạc rock những năm đầu thế kỷ XX.

Rock từ 1960 đến 2015.

Đầu những năm 60, rock trở lại kỷ nguyên kinh điển: Jazz rock, swing rock, Folk rock, Country rock, Twist…Lời ca các bài hát nói lên chuyện tình buồn, cái tôi chán nản, thất vọng, không lối thoát, mất niềm tin. Tại Việt Nam, rock Sài Gòn mang ý tưởng tương tự.

Gần cuối những năm 60, rock đột phá đổi mới. Rock pha trộn nhiều thể loại, tạo ra rock hiện đại. Rock hiện đại, ra đời cùng trào lưu triết học: Chủ nghĩa thực chứng, chia nhiều nhánh: Nguyên tử logic, Chủ nghíã duy lý…Chủ nghĩa hiện sinh, khẳng định con người tồn tại. Chủ nghĩa thực dụng ra đời tại Mỹ ảnh hưởng nhiều đến âm nhạc, tư duy lối sống, hành động con người Mỹ. Chủ nghĩa thực dụng ngay những năm 60, người Mỹ đã hướng đến nội dung tư tưởng con người toàn cầu. Nhạc rock, là động lực phát triển xã hội theo các trào lưu tư tưởng triết học. Rock tác động lối sống con người văn hóa, phản văn hóa. Trào lưu Progressiveve rock, Glam rock, pun rock…tạo lối sống thời trang. Thể loại này phát hiện mới đề cao nghệ thuật diễn, người diễn viên bộc lộ hết mình, phong cách phục trang sang trọng, bụi, hở, nhảy tự do lột tả khát vọng cuồng nhiệt.

Psychedelic rock, acid rock, loại rock siêu thực ma túy. Bài hát giai điệu tự do, phát triển theo cảm xúc tình cảm. Rock psychedelic đưa người nghe nhạc cảm giác men say, lâng lâng ảo giác. Những bài hát psychedelic rock không nói đến tình yêu, nói về lịch sử con người, huyền thoại, ma quỷ, viễn tưởng, giả tưởng, cổ tích. Đây là đổi mới nội dung phản ánh rock, làm cho tinh thần rock phong phú giầu cảm xúc tưởng tượng hoang dại.  Nghe rock mang đến thoải mái tự do,  thanh cao tâm hồn trong sáng. Acid rock  đưa con người  từ ảo giác trở về hiện thực, nó là khởi đầu rock metan sau này. 

Năm 1963, Townshend giới thiệu bài hát: Tôi không giải thích (I Cant Explain), nội dung nói lên khát vọng tuổi trẻ. Bài hát “Thế hệ tôi”, do ban nhạc My genation biểu diễn, ngợi ca khẳng định giới trẻ, phủ nhận thế hệ quá khứ. Nét giai điệu, lời ca lặp lại nhấn mạnh một điệp khúc phủ nhận lớp người già nua, khẳng định giới trẻ nắm giữ vận mệnh tương lai! Điều không thể khác. Bài hát đánh trúng những bức xúc tuổi trẻ, ban nhạc Genaration nổi loạn cuồng nhiệt nhất nước Anh. Giới trẻ nhiệt liệt hưởng ứng, vì lẽ sống những thập niên 60.

Rock Việt phát triển mạnh tại sài Gòn, nhiều ban mang phong cách đặc trưng rock các trào lưu Mỹ Âu. Phong trào đặt tên ban nhạc bằng tiếng Anh, thời trang kiểu dáng rock phong phú: Sex, bụi bó sát, kín đáo. Nhiều ban nhạc hướng đến tinh thần rock Việt, thời trang văn hóa.

Rock Sài Gòn năm 60 còn lệ thuộc Jazz, Swing, Wits, pop. Năm 1963, tổ chức Đại Nhạc hội rock nổi lên nhiều ban nhạc trẻ trình diễn rock n’roll, rock Hametal, rock pop, Blues rock. Sài Gòn xuất hiện các ban rock: The Sou Brothers, The Blah Cals, The Enterpri Ses, Grazy Dogs, Theyoung Boys, Ble Stars, The Rockin Stars, Rock Stars, Rock Blues, Theinteagrinse, Les Penitents, The Oramers, Music Makers, BBc Band…Sau năm 60 đến năm 67-68 chiến tranh ác liệt đổ lửa xuống đường phố Sài Gòn, phong trào rock còn mạnh. Sài Gòn tổ chức ba kỳ Đại Nhạc hội rock vào các năm: 1963- 1965- 1971 (Nguồn Lịch sử rock Việt Trần trí Hiếu+ nghệ sỹ rock Ngọc Ánh-Ban Rock: Giọt sương thăm Viện Nghệ Thuật Việt Nam năm 1976, do Viện Trưởng Lê Anh Trà mời diễn phạm vi hẹp). Giới nhạc rock Sài Gòn thể hiện nhiều cung bậc đáp ứng các loại công chúng, xuất hiện nhiều bài hát mang tinh thần dân tộc thời đại như bài Mặt trời đen-Nguyễn Trung Cang, biểu diễn: Evieets phương. Lời ca phản ánh hiện thực xã hội Sài Gòn thời tạm chiếm:

        Nụ cười ta đánh rơi khi còn thơ

     Nắng còn hiu hắt trên đôi môi hững hờ.

Từng niềm tin tan vỡ tan, bước xa mộng mơ

Mặt trời đen vẫn xua bóng đêm nhởn nhơ…

(Trích lời từ video clip củaYou Tube).

Lời ca lên án chế độ đương thời không có tiếng cười trẻ thơ, tình yêu nhạt nhòa…khẳng định một xã hội niềm tin tan vỡ. Rock Sài Gòn hoạt động xã hội, hướng con người tới niềm tin chân lý tiến bộ văn minh, đặt nền móng rock Việt.

Rock những năm đầu thế kỷ XXI (2001-2015), tiếp tục chinh phục đỉnh cao những giá trị văn hóa nghệ thuật. Rock tác động mạnh đời sống xã hội, khơi dậy tiềm năng con người đấu tranh cải cách xã hội. Rock sức mạnh tập hợp đại chúng, làm thay đổi nhận thức lối sống con người trên hành tinh.

Rock phát triển tràn ngập các quốc gia thành lập hàng trăm, hàng ngàn ban nhạc tập hợp tuổi trẻ. Rock lan truyền văn hóa lối sống tích cực, cả tiêu cực. Rock mãnh liệt ma lực cuốn hút tập hợp số đông, một tiếng nói sức mạnh. Rock lợi ích nâng cao hoạt động văn hóa xã hội, hướng thiện nhân văn. Rock nguy hiểm, rủi ro và cơ may. Rock chống đối xã hội, đề xuất ý tưởng khát vọng sống tuổi trẻ. Rock những năm đầu thế kỷ XXI, lan rộng cả hành tinh. Rock mang bản sắc văn hóa riêng, mỗi quốc gia dân tộc. Nhìn lại mục tiêu thiên niên kỷ của Ủy ban Unesco chống sự xâm nhập văn hóa ngoại lai giai đoạn quá độ toàn cầu hóa, bảo vệ văn hóa nghệ thuật dân tộc, xây dựng nền văn hóa nghệ thuật mới. Mục tiêu ấy đến nay, Ủy ban Unesco đã thành công! Nhạc rock phát triển khắp các châu lục, mỗi quốc gia hình thành nhiều ban nhạc Rock. Đôi khi chỉ thấy rock, rock trong đời sống âm nhạc. Rock chinh phục tất cả, rock độc chiếm văn hóa kinh doanh, lợi nhuận đỉnh cao, đánh bóng thần tượng tên tuổi ca sỹ ngôi sao... Nhưng rock không độc tôn văn hóa nghệ thuật Mỹ xâm lược các nước, làm ngập úng cả hành tinh. Rock thế kỷ XXI mang phong cách dân tộc bản địa, mỗi quốc gia dân tộc. Hai dòng nhạc vĩ đại nhất nền văn hóa nhân loại: Pop Rock bùng khởi từ Mỹ xâm lược đè bẹp những nền âm nhạc già nua, rồi từng bước mỗi nước dần tiến lên xây dựng nền văn hóa âm nhạc các quốc gia độc lập thời toàn cầu hóa. Hôm nay ra đời các ban nhạc pop rock, là âm nhạc văn hóa mỗi nước. Sang những năm đầu thế kỷ XXI, rock phát triển mạnh, ra đời các ban rock thế kỷ. Nhiều ban nhạc, ca sỹ rock suất xắc: Maroon 5(Nhật Bản), nhóm Linlin Pack ( Cali Fornia), Numetal, Geendy, Santans hast bang Colorado (Mỹ), Girish And Choronicles-Ấn Độ, Progressive Jazzdeath Metal-Hà Lan, SPower metal Civil Wars-Thụy điển, Kaldb Đức, các ban rock Black Metal Úc, NaUy… Những ban rock châu Á: Hàn Quốc,Thái Lan, Nhật Bản, ChiNa, Việt Nam…Nhạc rock Việt nhiều ban lớn mạnh, khẳng định phong cách rock Việt. Rock Việt từng gây bão liên tiếp những năm đầu thế kỷ, qua gần mười cuộc liên hoan Rock việt bừng bừng nhịp sống âm nhạc tuổi trẻ tại hai trung tâm rock : Hà Nội-Sài Gòn. Những đêm diễn bốc lửa các ban rock: Bậc thang, Da vàng, Bầu khí quyển, Không giới hạn, Bức tường, Đại bàng trắng, Ngũ cung, Thủy triều đỏ, Ánh sáng, Gạt tàn đầy, Đột biến… Những thế hệ rock Việt làm nên lịch sử nhạc rock: Đối thoại-Hội nhập âm nhạc toàn cầu.

Tạm kết.

Đặc trưng rock, cấu trúc nhịp kép: 2/4+2/4= 4/4. Cách đánh nhấn phách mạnh vào đầu nhịp 2/4 thứ hai: / / ^/ / . Rock dễ phân biệt phần giai điệu

                           ( ^ Phách mạnh)

 bài hát tự do, các nét nhạc gấp khúc lên nhiều âm cao. Mở đầu thường chậm mang tính chất pop, folk, blues…sau nhanh gào thét. Dàn nhạc :Ghi ta săng đi giai điệu chạy ngón vuốt, miết nhiều âm dè, ghita trung làm nền giữ hòa âm, ghi ta bass bè trầm nổi bật với trống cái nhấn bục bục vào phách lệch nhịp 2/4. Phục trang đặc sắc, rock giao lưu đại chúng nhảy múa hòa đồng gây bão người xem.

Rock làm thay đổi nhận thúc xã hội, tạo lối sống thời trang, làm mới con người. Rock những năm đầu thế kỷ XXI, hội nhập toàn cầu, tập hợp giới trẻ đứng bên nhau: Chống khủng bố, bảo vệ môi trường, từ thiện trẻ em nghèo, chống căn bệnh thế kỷ…Rock bùng nổ cả hành tinh, đứng bên nhau hát bài ca chung: Tình yêu con người-Mùa xuân nhân loại.          

                      Hà Nội 26-12-2014.