Có lẽ đã thở lầm hơi thở

Của ai kia từ buổi lọt lòng ra

Mây trắng quá suốt đời ta nói mớ

Nên suốt đời mây trắng vẫn bay xa

Chỉ mấy câu thơ, Phạm Phú Hải đã tài tình lột tả được nỗi niềm thân phận, nghiệp mệnh khốc liệt của chính mình. Sinh năm 1950 tại Điện Bàn, Quảng Nam, Phạm Phú Hải lớn lên bên dòng sông Hàn, Đà Nẵng. Lặng lẽ với một hồn thơ bẩm sinh, mẫn tuệ, trực cảm mạnh mẽ, dường như thi sĩ sinh ra đời chỉ thực hiện một sứ mệnh duy nhất là làm thơ và làm thơ mà thôi. Thơ là hơi thở, là bước đi kỳ cùng bất tuyệt, huyền chi hựu huyền trên con đường không lộ vô vi.

Nghỉ học sớm, vì bị một căn bệnh oái oăm tâm thần phân liệt nhẹ, nên ở nhà đóng cửa đọc sách, miệt mài, miên mật suốt mấy chục năm trường đến độ gần như tẩu hỏa nhập ma, nhưng rồi nhờ nội lực thâm hậu đã vượt qua được cửa ải thập tử nhất sinh kinh hồn ấy một cách ngoạn mục. Rung cảm, nhập diệu vào cảnh giới Hoa Nghiêm trùng trùng vô lượng trí, vô lượng tâm, ăn nằm thâm thiết cùng tam tạng kinh điển đại thừa, nhảy múa cùng triết lý Đông Tây kim cổ, nhào lộn trên phương trời đạo lý, hý lộng tự do.

Có nhiều khi xuất thần leo lên đỉnh Linh Sơn ngồi nghe pháp âm rền vang dội, lội xuống suối Tào Khê uống ngụm nước thiền vô niệm Huệ Năng, vào động Thiếu Thất gõ cửa thưa hỏi, tham vấn tổ Bồ Đề Đạt Ma về pháp thiền đốn ngộ tối thượng thừa, đùa chơi hội thoại lai rai cùng thi sĩ Vương Duy, Lý Bạch, nghe tiếng hét gầm sấm sét của Lâm Tế, rồi dập dìu hát nghêu ngao cùng Trang Tử theo thể điệu tiêu dao du, lãng đãng suốt đêm ngày :

Sương gieo chữ trắng nghiêng bờ sậy

Mưa phủ vần xanh lã ngọn tùng

Linh Thứu pháp âm còn cuộn dội

Tào Khê thiền khí vẫn tràn tuôn

Vương Duy dụi mắt van đơn độc

Lý Bạch huơ tay chữ điệp trùng

Nuốt lưỡi Đạt Ma cười đất sụp

Phun môi Lâm Tế hét trời rung

Thi Khê Tuyền thấm hồn thanh thản

Đạo Chấn Lôi tan mộng hãi hùng

Ngày Lão Đam giăng mây huyền ảo

Đêm Trang Chu tỏa khói mông lung

U mê chất giữa lò than rực

Hôn ám đun trong bếp lửa phừng

Tam thế cháy tiêu ngày xuống núi

Thập phương rụi nát buổi lên rừng

Tam thế là ba đời quá khứ, hiện tại, vị lai đều tiêu dung hết. Lên rừng xuống núi, ruổi rong khắp mười phương trong thế giới nội tâm trầm tư uyên mặc, uyên nguyên, Phạm Phú Hải đi về mặt đất hoang vu, băng qua sa mạc cát sỏi, đất đá lăn quay đầy gió nắng, sương mù từ nguyên sơ đắm đuối. Lủi thủi, lầm lũi một hình một bóng lạnh rờn trong hầm hố cô đơn cóng buốt suốt tuế nguyệt căm căm. Tự nguyện cưới hỏi cô đơn, sống trọn vẹn với niềm cô đơn tối hậu như Bùi Giáng, như Nietzsche, như Hoelderlin, những thiên tài kỳ vĩ trên mặt đất.

Nhìn ngắm cảnh đời bằng thái độ vô sở cầu, vô sở chấp, sống âm thầm như giọt sương nương náu qua ngày tháng đạm bạc đơn sơ dưới mái nhà bao dung che chở của mẹ già. Sống độc thân, độc hành, độc đạo như một giấc mộng đặt trên một giấc mộng, không vợ con, không lý tưởng, không sự nghiệp, không tài sản, không địa vị, không trách nhiệm, không bổn phận, không bè lũ, đảng phái, phe nhóm nào cả. Không là chi hết trên ngõ về vô sở trú giữa không gian và thời gian.

Lang thang thả bộ hành quanh quẩn bên mấy con đường qua lại bờ bến sông Hàn, rồi một hôm thi nhân dấn bước rong chơi qua miền biển trời Non Nước, đứng trên đồi cao nhất ngọn Ngũ Hành Sơn rờn biếc mộng, vời trông lên những cụm mây trắng nắng vàng đang chuyển dịch qua đủ muôn hình vạn trạng, tạo thành nhiều bức tranh vân cẩu mà liên tưởng đến những hình ảnh cuộc đời cũng đang thiên diễn vô thường giữa cuộc phù du hữu hạn, thoáng chốc, mong manh như Mây Trắng :

Lão già cưỡi con ngựa già

Trắng phau lừng lững bay qua ngọn đồi

Ngọn đồi người ngựa cùng trôi

Chao ơi ! Ta thấy cuộc đời quá mau

Cuộc đời vèo qua mau quá, mọi sự đều chóng vánh tàn tạ, tàn phai. Cái thấy nhạy cảm ấy đã theo sát từng bước chân của thi nhân và đã tạo thành bước nhảy khôn dò qua hố thẳm không đáy của thi tưởng xứ. Có một lần cùng họa sĩ Hoàng Ân lang thang lên đèo Hải Vân chơi, viếng chùa Huyền Không thăm nhà thơ Minh Đức Triều Tâm Ảnh. Hồi đó, khoảng năm 1976, chùa Huyền Không còn trên đèo Hải Vân gần thị trấn Lăng Cô. Đêm nằm ngắm trăng sao chiếu diệu trên sườn đồi cỏ hoa thơ mộng nhìn xuống muôn trùng biển trời bát ngát mênh mông, thi sĩ tha hồ phiêu dật tận cõi tang bồng :

Về đây nằm giữa Huyền Không

Khuya nghe bão chuyển tự lòng đất ra

Mai kia nhật nguyệt tan nhòa

Sẽ còn ta đứng bao la bóng hình

Nghìn năm trước nửa hồi kinh

Nghìn năm sau một tiếng kình bơ vơ

Thanh âm níu lại giữa tờ

Buông tay ngọn bút xóa mờ biển dâu

Tro tàn chẳng gởi về đâu

Luồn qua cửa những bóng câu âm thầm

Đồi cao khói điếc sương câm

Mây mù là bạn tri âm thuở nào

Rào rạt nguồn thơ mở bừng ra cõi miền thiên cổ như thế, mạch thơ chảy về thao thiết uyên tư. Từ năm 1966, mới 16 tuổi, Phạm Phú Hải đã bắt gặp nàng thơ diễm kiều đi về phiêu phưỡng, phiêu dật nên tiếng thơ tần ngần bỗng bật dậy ngân dài giữa trường mộng nhân sinh. Tiếng thơ ấy mang âm hưởng, dư vang khác thường như tiếng hú lanh lảnh của loài vượn trong rừng sâu rú thẳm, như giọng chim trời đồng vọng giữa sương bóng mênh mang… Rồi đọng lại thành hàng nghìn bài thơ chép rải rác, thất lạc đâu đó, chỉ còn lưu giữ được qua những thi tập : Thâm Lâm Ngâm, Tiếng Hú Đầu ( bản thảo ) và đã đủ cơ duyên xuất bản hai tập, sau khi thi sĩ qua đời : Một Hôm Núi Khóc ( 2009 ) Gánh Nước Tưới Sông ( 2010 ).

Từ mộng đến mộng trong cõi giới tuyệt trù tư tưởng đến hư tưởng, phi tưởng, phi phi tưởng ấy, chàng thi sĩ thường xuyên rơi vào những trạng thái xuất thần, xuất cốt, cho nên trong thơ chàng cũng thường chứa nhiều ẩn dụ, tượng trưng, hoán dụ, siêu thực vi vu như cơn gió chiều thiên thu lồng lộng, như con cá nhỏ chết bên cầu ấy bữa xưa rồi bất thình lình sống lại hôm nay, như gã thư sinh vô danh nọ lên núi đá, hỏi thăm đường đến chốn Bất Lai, chốn miền vô quy, không trở lại trần gian này nữa, như gã tiều phu kia vào rừng xanh núi thẳm làm ẩn sĩ mười lăm năm đến độ râu tóc óng ả, tỏa ngời ngời vô lượng quang, vô lượng ánh sáng tự do, tự tại… Có phải thế chăng, hỡi người thi sĩ tài hoa, khi phóng bút làm bài thơ độc đáo, kỳ lạ : A, A A, A A A, A A A A, A A A A A… ( Bất Tận, Âm Thanh A Bất Tận… ) :

Lạnh mùa thu ở trong núi đá

Có con cá nhỏ chết bên cầu

Có con chim nhỏ vì vui quá

Cũng chết bên cầu ấy bữa xưa

Có gã thư sinh lên núi đá

Hỏi thăm đường đến chốn Bất Lai

Trăng khuya úp mở sau ngàn lá

Bướm đỏ đàn đàn chấp chới bay

Có lão tiều phu trong núi đá

Mười năm say hương quế quên về

Lều dựng gió đầy rung mái gió

Một bầu cô nguyệt chảy tràn khuya

Trăng khuyết xuôi trăng tròn trăng khuyết ngược

Bứt tháng hái ngày phơi khô năm

Năm khô râu mới đùn râu cũ

Sợi sợi ấn ngời vô lượng quang

Xuất định bốn bề sương giọt giọt

Con chim xưa sống lại bên cầu

Tiều lão mặt trời vai tịch tịnh

Mặt trời rơi xuống giữa dòng sâu

Chẳng đến đâu chẳng từ đâu đến

Con chim ngày cũ hót inh rừng

Bên cầu đứng ngắm hai dòng nước

Một chảy xuôi đông một ngược nguồn

Không ở đâu không đâu chẳng ở

Cá hồi dương lội ngược chiêm bao

Cầu gãy hai bờ xưa tương ngộ

Trùng trùng từng hột đất xôn xao

Xôn xao theo nguồn xưa suối cũ dung thông. Không ngại gì, khi một bọt nước biết mình vốn là nước đang trôi giữa dòng sông. “Chẳng đến đâu chẳng từ đâu đến” hay là không từ đâu đến và cũng chẳng đi về đâu, là lấy ý từ kinh Kim Cang : “Vô sở tòng lai diệc vô sở khứ.” Thấu thị được lẽ như thị kia bằng cách nhìn và cách thấy riêng biệt theo thể lệ như nhiên, nên dòng thơ cứ trôi chảy, chảy trôi trong tiếng vọng không lời.

Phạm Phú Hải, một thi nhân đích thực đã nếm được vô cực vô vi, cúi xuống hòa mình trong tịch mịch, tịch liêu vắng lặng, tha thiết ngắm nhìn vầng trăng huyền mộng, chan chứa một điều chi bí ẩn vô ngôn. Hồn hồn ngạc ngạc gần như tịnh khẩu suốt mấy chục năm dài, để lắng nghe tiếng thơ ngân lên trên cung bậc vô thanh vô ý, khi người thi sĩ đi từ ý thức đến vô thức, từ thực tại đến chiêm bao, từ bình thường đến khác thường :

Có bàn chân dài hơn con đường

Nên chân trời là những đốt xương

Của ai bỏ lại ngàn năm trước

Sửng sốt kêu lên tiếng dị thường

Ngủ cũng có đôi khi mở mắt

Chiêm bao thấy được vạn màu xanh

Giận quá giận đất trời vô loại

Nhẫn tâm xô chết những bình minh

Đi một mình đứng lại một mình

Dài hai bên thạch đỉnh chênh vênh

Thử buông tay thả người lơ lửng

Ở giữa thinh không lại ngủ quên

Trăng cho thi sĩ màu du tử

Đứng lại để nhìn vũ trụ đi

Cất bước mà xem khôn kiền chật

Bỏ bước về thanh khí tương tri

Nhạn gọi én xa mùa bước biệt

Có mây già lụm cum đi theo

Du tử cuối đời về góc núi

Bỏ lại trên sông một tiếng chèo

Một tiếng chèo khua sóng nước nhẹ thênh, không để lại vết tích gì cả cũng như cánh chim én, chim nhạn bay qua dòng sông, không lưu dấu bóng hình chi. Chim vẫn bay, nước vẫn chảy và ngày tháng vẫn trôi đi như mây trắng lặng thầm. Nằm trong cô tịch, thi sĩ lặng yên, nghiền ngẫm bao tuồng đời diễn ra khắp ta bà là bóng hiện của cảnh giới tự tâm. Tâm mình nghĩ sao thì ứng hiện ra cảnh đời như vậy đấy thôi, như nghĩ đến màu trăng lung linh, huyền ảo là hồn dạt dào bao màu du tử xưa sau.

Màu du tử là màu gì ? Phải chăng đó là màu lang thang, lãng đãng phong trần, phiêu bạt man thiên, là màu trăng cố quận đã biền biệt xa trong hút mù tiềm thức, là màu hoa trên ngàn giữa mênh mang sương bóng hay là màu tương tri của lẽ đồng thanh tương ứng đồng khí tương cầu giữa trời đất nhật nguyệt, vũ trụ càn khôn ? Chốn miền bờ cõi thanh tân nào cho trăng sao chiếu hiện, cho trăng ngủ sườn non, nghe khe suối reo ca. Thơ và trăng cùng khiêu vũ, múa hát trên đồi mộng. Thơ dầm dề chảy tuôn buốt lạnh ngàn trăng, hằng cửu trăng thơ nở một nụ sững sờ.

Thơ làm cho thi nhân nhìn thấy những gì kẻ khác không thể nhìn thấy được, chỉ có thi nhân mới thấy, mới nghe được cái thấy, cái nghe vô hình, bất động lắng sâu dưới sự va cham của âm ba và vọt lên trên sự tịch lặng của vô thanh vô hưởng. Tưởng như những câu hỏi của loài người về kiếp nhân sinh, luân hồi sinh tử là dễ trả lời nhưng thực ra, có mấy ai đáp được trọn vẹn sự hiện hữu của chính mình ? Chỉ một câu hỏi đơn sơ “Tôi là ai ?” thôi, thì cũng đủ cho thơ mở ra bát ngát những phương trời vô tận, vô cùng như ngàn năm mây trắng mãi lê thê :

Ai ở triền non gánh lửa về

Ai tìm tuyệt cốc đốt u mê

Ngàn sau mây vẫn là mây trắng

Trăng ngủ lưng đồi mộng suối khe

Ai bay bằng cánh nhẹ hồn nhiên

Ai mỏi hai tay gỡ trược phiền

Ta chẳng là ta nên chẳng thể

Chẳng phiêu bồng nẩy lộc uyên viên

Ai chứ ai hề ai chứ ai

Khuya nay trăng rụng bóng lưng đồi

Ai mò đáy ngọc ôm trăng lại

Ta đứng bên đồi ngắm trăng trôi

Ai chứ ai hề ai chứ ai

Khuya nay trăng bỏ dấu lưu hài

Cùng trăng ai giỡn trên đồi lạ

Bỏ bóng bên trời chẳng gởi ai

“Tôi là ai ?” như một công án thiền, chỉ khi nào hành giả bùng vỡ công án thì mới đốn ngộ. Triết gia vĩ đại Nietzsche cũng viết một tác phẩm thâm viễn Tôi Là Ai ? được Phạm Công Thiện dịch và ca ngợi là tuyệt tác. Ai là tôi hay tôi là ai vẫn ngân dài trên nhịp bước đơn hành, độc đạo. Làm sao mà có thể nguôi ngoai cho được khi mộng thơ, mộng nhạc, mộng tình, mộng cảm vẫn còn tràn lan, lã lướt trên phím dương cầm âm vọng thánh thót, rộn rã, bùi ngùi dưới mờ ảo vắng lặng trăng khuya. Ơi những mùa trăng huyền thoại từ bao kiếp trước tương tri, tương ngộ còn mượt óng long lanh quanh vườn hồn thơ lục diệp im lìm. Tim máu sắt son còn khẽ đập nhịp chiêm bao náo nhiệt giữa biên thùy, biên giới hữu vô, nghe đảo lộn tồn lưu rớt xuống muôn ngàn hương tóc biếc miên man ngạt ngào :

 Nhìn là sóng mắt xôn xao

Thấy là máu dội ba đào lên tim

Vui là hát lộng rừng sim

Nghêu ngao là bước đi tìm bao la

Ai là ai giữa lòng ta

Tóc bay nhớ những chiều xa những chiều

Thắp ngày lên đỉnh cô liêu

Nắng đau thắp ngọn đìu hiu cuối trời

Nhớ là quên đi cuộc đời

Quên là nhớ mãi một người chưa quen

Khuya khuya vẽ mộng bên đèn

Ngày vang vọng bóng buồn chen bóng buồn…

Yêu là chẳng dám nói năng

Thương là dụi mắt ngỡ rằng chiêm bao

Lòng trong rất mực xôn xao

Mặt ngoài rất mực ừ ào như không…

Như không, như có, như mộng như thực là một cái nhìn bảng lảng bằng con mắt thấu triệt, xuyên suốt thiên thanh vĩnh thúy. Chỉ một cái nhìn trực diện, nhìn thẳng vào mặt người yêu dấu mà cả vũ trụ, thiên địa, mặt trời, mặt đất, mặt trăng đều nhìn theo, dường như trông thấy cả vĩnh hằng :

Mặt tôi nhìn thẳng mặt người

Mặt trăng mặt đất mặt trời nhìn theo

Nhìn ngắm, chiêm ngưỡng đóa kỳ hoa dị thảo là một sự kiện thiêng liêng, ảo thực cùng tương duyên, tương cảm, tương tức, tương nhập trong tâm hồn chàng thi sĩ đang rúng động trước một bóng hồng nhan tuyệt sắc giai nhân, ngây ngất mộng bồi hồi, lai láng ngát phiêu diêu :

Chàng Tú Uyên và nàng Giáng Kiều

Gặp nhau kỳ ảo biết bao nhiêu

Giáng Hương mắt ấy say Từ Thức

Nước suối reo đùa chim hát theo

Có lẽ một lần trong kiếp trước

Hình như tôi ngỏ ý yêu em

Có lẽ ngày xưa trên thượng giới

Hình như ta đã bắt đầu quen…

Ta đứng nhìn nhau ở giữa sân

Tương lai là hiện tại đang gần

Một mai nắng ấm trong xuân mới

Gió sẽ hòa ca theo bước chân

Ngọc ơi ! Có phải trăng là nắng

Có phải mây là nước biển khơi ?

Có phải em bay hai cánh trắng

Bay cùng em mãi mãi là tôi…

Ơi chao ! Dào dạt sóng tình yêu vỗ tràn bờ cỏ hoa tuyệt diệu, đẹp như chuyện tình lãng mạn Giáng Kiều, Tú Uyên trong huyền thoại lung linh. Tình yêu muôn thuở, bao giờ cũng ngập đầy say đắm, đam mê, nhưng đối với chàng thi sĩ dị thường này, tuy nói lời đắm say như vậy nhưng thực ra không phải vậy, bởi tâm tình hiến dâng cho tất cả mười phương. Đó là thương yêu vô điều kiện, không chiếm hữu, không đòi hỏi người kia phải hồi âm hay đáp lại điều chi. Chỉ biết mở rộng lòng ra yêu thương và yêu thương là cảm thấy đầy đủ rồi :

Tôi yêu trăng

Tôi yêu chim, yêu hoa, nắng gió, bầu trời, dòng sông

Nhưng tôi không đòi trăng phải yêu tôi

Tôi không đòi chim, hoa, nắng gió phải yêu tôi

Phải chăng, đó chính là đại bi tâm hay tâm từ vô lượng, phát xuất tận trong đáy lòng phóng khoáng vô ngần của thi nhân ? Có thể là như thế, có lẽ là như vậy, nhưng chắc chắn một điều là thi nhân yêu vầng trăng da diết miên trường, yêu thương đến độ nhập tâm, nhập thần, nhập diệu, chiếu mang mang :

Trăng là sự lưỡng lự của ánh sáng

Cho nên rất dễ yêu

Có một dây đàn dài

Từ cung lòng ta đến cung trăng kia

Cây độc huyền của riêng ta

Cây độc huyền của riêng ta

Nếu em cũng cảm thấy như thế

Có một dây đàn dài

Từ cung lòng em đến cung trăng kia

Em sẽ nghe được tiếng nhị huyền

Trăng ơi !

Ta nghe đâu đây tiếng vạn huyền

Ta nghe đâu đây tiếng vạn huyền

Nghe được tiếng vạn huyền, cảm được âm thanh huyền ngân linh diệu của vầng trăng là đã thấu đạt nguồn nhật nguyệt sơ nguyên, khiến ta nhớ đến Hàn Mặc Tử, một nhà thơ suốt bình sinh cũng thở cùng trăng, uống cùng trăng dưới sương mờ vạn cổ. Sương trăng thấp thoáng ngàn núi trăm sông, đồng vọng trong tiếng đàn văng vẳng Beethoven hòa quyện cùng những cung cầm thâm thiết Chopin, Mozart, Schubert, Franz List, Johann Strauss, Tchaikovsky… Kỳ diệu làm sao là âm nhạc, chan chứa xiết bao niềm phấn chấn như thuốc thần tiên chữa hết bệnh ưu sầu, ưu uất nghẹn hồn câm. Thấm thía nỗi đời oan nghiệt, điêu linh, nên nhiều khi thi nhân cũng quằn quại trong tiếng kêu trầm thống, chạnh lòng bi đát, bi thảm sầu  xót xa :

Ta ở Đông phương buồn mặt trời

Người ở phương nào sầu có vơi

Mai ta gãy cánh bên khe đá

Một tiếng kêu lên động mấy trời

Ta ở Đông phương buồn một mình

Sầu đi đi lã ngọn chênh vênh

Giữa trưa soi bóng mình lệch bóng

Nửa đêm buồn rụng hết ngón chân…

Ta gọi nắng chiều nắng gọi ta

Ôi buồn khôn xiết nói khôn ra

Một mai quảy gánh đi lên núi

Bóng núi ngày ngày đậm bóng ta

Ta gánh thời gian lên đỉnh núi

Gởi về cho một cõi người xa

Hiểu nhau đời có bao tri kỷ

Mà mỗi khuya khuya nguyệt rụng tà…

“Hiểu nhau đời có bao tri kỷ” Một câu thơ như một câu hỏi bất ngờ làm sửng sờ bất cứ kẻ nào lầm lì, chai đá, vô tri nhất. Một câu hỏi làm giật mình khắp thiên hạ xưa nay. Thật vậy, trong cái cõi người ta chen chúc, nhấp nhô mấy tỷ con người đang sống lúc nhúc, chập chùng, chung đụng với nhau đây, hỏi thử được có mấy tâm hồn là tri kỷ, tri âm ? Phạm Phú Hải thì tâm đắc, đồng thanh tương ứng với thi sĩ Bùi Giáng. Hai người dường như có một niềm đồng giao cách cảm sâu xa. Ngày Bùi Giáng mất, Phạm Phú Hải bàng hoàng, sửng sốt không thốt nên lời, chỉ lặng yên cho thơ trào ra bổi hổi :

Nắm xương thi sĩ tan rồi

Ngõ nào tung khỏi luân hồi thì tung

Nắm xương thi sĩ tan rồi

Ngõ nào ra khỏi luân hồi thì ra

Nghe tin anh chết bàng hoàng

Ngoài này tôi vẫn niết bàn từng đêm

Tại sao anh lại ngủ quên

Ngoài này tôi chẳng ngủ quên đêm nào

Thiên tài tự hủy đã quy trần

Quy qua quy lại lại quy hồng

Kinh Phật thuộc làu như lão đó

Ba nghìn thế giới nhét vào trong

Ba nghìn thế giới nhét vào trong lòng, trong hố thẳm tâm tư rồi biến hóa thành ngôn ngữ thượng thừa thi ca Bùi Giáng, một thi sĩ kiệt xuất đã tiêu hóa Hoa Nghiêm, Kim Cang, Pháp Hoa đến tận ruột rà, làu thông diệu pháp Thiền tông, sống mật hạnh qua cung cách cuồng sĩ phóng túng giữa muôn chiều diệu dụng cùng bọn văn nghệ sĩ ta bà, tự nhiên như nhiên mà chuyển hóa, hóa độ, âm thầm nhiếp dẫn về cõi tự tại, tự do cho tất cả những tấm lòng đồng điệu phiêu nhiên.

Tuyệt cùng vũ điệu phiêu hốt trên cung bậc ngôn ngữ thi ca Phạm Phú Hải cũng có nhiều nét tương đồng cùng Bùi Giáng, nhưng đương nhiên vẫn cốt cách, phong vận riêng biệt, đặc thù của mình qua những phương trời viễn mộng ngao du. Từ tình đến cảnh, từ tâm đến vật, từ hiện thực đến siêu thực, từ ẩn dụ đến tượng trưng… bước đi của thi sĩ vừa tưng bừng, hân hoan vừa uất khí, bi tráng, thể hiện đủ mọi tình huống cuồng say man dại, gầm hú dữ dội lẫn sầu ca ứa lệ ngậm ngùi… Cuối cùng còn lại là lặng im niêm hoa vi tiếu theo thể lệ gay cấn ly kỳ :

Hãy nhìn hàng chữ này đi

Em ơi ! Có thấy những gì ở sau ?

Hãy nhìn và nhìn thật lâu

Em ơi ! Có thấy ở sau những gì ?

Thấy gì không sau những dòng chữ, dòng thơ cuồn cuộn trôi chảy hàng ngàn ngàn câu lũ lượt dưới con mắt trần gian ? Điều đó, thi sĩ không bận tâm, chẳng cần biết tới, chỉ biết rằng mình đang mần thơ và cứ việc mần thơ mà thôi. Làm thơ là một công việc sáng tạo mãnh liệt như nhà thơ Phạm Công Thiện tuyên bố : “Thơ đâm chồi từ những chủng tự bí ẩn, những nguyên âm và phụ âm linh thiêng, xuất hiện u huyền từ thai tạng của vũ trụ nguyên khai và thời gian nguyên tiêu khẽ động. Thơ xuất hiện trước thi sĩ. Thơ chính là tiếng nói nguyên thủy của con người. Thi sĩ được đẻ ra trong Thơ, nuôi dưỡng bởi Thơ và trưởng thành trong Thơ. Thi sĩ chỉ được gọi là làm Thơ vì chính Thơ đã làm ra cái làm của thi sĩ. Cái gọi là thi hứng hay cảm hứng chỉ là cách nói lên sự xuất hiện linh động, toàn diện của Tiếng Nói uyên nguyên, thế lực vũ bão của nguyên âm và phụ âm trong lòng thu nhập sự im lặng vào tận trung tâm điểm ba động của vũ trụ và thế giới, của mặt đất và thiên thanh, của nhân và phi nhân, của chư thiên và quỷ thần, của biến động lịch sử và chấn động thiên địa. Thơ là cuộc đại ba lãng của hư không và vũ trụ vậy…”*

Thấy như vậy là quá thượng thừa. Thôi kệ ! Thơ là gì cũng được, miễn sao mình biết thưởng thức cái hay, cái đẹp, cái tuyệt, cái diệu của hồn thơ là đủ rồi. Thơ cũng như đạo vậy, đòi hỏi mình phải thấy, phải cảm, phải sống trọn vẹn bằng tất cả sự chân thành tha thiết nhất, bằng từng hơi thở ra vào sâu thẳm, nồng nàn với nhịp đập thâm tình, vô ngại từ trái tim thì sự mầu nhiệm sẽ hiện ra như ánh sáng giữa ban ngày, huy hoàng ngay trước mắt. Chẳng thể nghĩ bàn, không thể luận nghị chi về thơ, về đạo… mà chỉ cần cảm nhận, trực nhận ngay lập tức là xong. Đâu cần chi phải dài dòng mổ xẻ tỉ mỉ làm gì. Thôi thì, hãy nghe chàng thi sĩ tiên tri về cái chết của bản thân hay cái điểm cuối cùng của tất cả mọi sinh linh đang trôi lênh đênh trên biển đời luân lạc :

Một mai kia khi mạch đời đã cạn

Âm u ơi ! Xin hãy rước tôi về

Hãy dắt tôi bằng đôi tay mềm dịu

Tôi sẽ cười sẽ hát giữa hôn mê

Tiếng hát tôi tà huy sẽ hóa xanh

Sẽ dễ thương như ngọc quý an lành

Tôi sẽ lịm dần đi cùng tiếng hát

Như mây cao dần mỏng giữa bình minh

Hãy dìu tôi lên khoang thuyền lạ ấy

Cho tôi được ngồi dựa thẳng sống lưng

Cho tôi nói với những hồn đồng hội

Rằng hãy nhìn tôi với ánh mắt êm đềm…

Âm u ơi ! Tôi xin thâm tạ

Tôi đã tìm ra tiếng nói của thiên thu

Tiếng khóc sơ sinh hơn một lần tôi đã

Và ngày mai tôi lại sẽ bắt đầu

Thi sĩ tiên tri mình chết đi và sẽ tái sinh trở lại cõi đời, cho nên không hề sợ hãi, hoảng hốt chi cả mà còn muốn hát vang lên giữa cơn hôn mê, thiêm thiếp mệt nhoài. Bài thơ làm năm 1973, lúc 23 tuổi, rồi lặng lẽ âm thầm kéo dài mãi đến năm 2009, đúng 59 tuổi mới ứng vào xác thân tứ đại của người thi sĩ tài hoa.

Nhà thơ Trần Đới, điện thoại báo tin cho tôi biết Phạm Phú Hải đã qua đời ngày 6. 5. 2009 tại Đà Nẵng. Lặng hồn tưởng niệm trong im lìm, tôi để lòng trôi về miền ký ức xa xăm. Thời gian từ năm 1977 đến 1979 tôi cùng Trần Đới, họa sĩ Hồ Đắc Ngọc thường hay ghé nhà Phạm Phú Hải chơi, thỉnh thoảng kéo ra quán cà phê bên sông Hàn, tán dốc, đọc thơ Bùi Giáng và những bài thơ mới của Phạm Phú Hải. Hồi đó, thi sĩ ưa hút thuốc lá và thích nói chuyện về Thiền, Bùi Giáng, Phạm Công Thiện, Nietzsche, Krishnamurti…

Rồi từ năm 1980, tôi bỏ xứ, lìa xa quê nhà Đà Nẵng làm một cuộc lữ thiên di phương Nam hành ngút mùa lang thang sĩ cho đến tận hôm nay. Tuy vậy, năm nào tôi cũng quy hồi cố quận một lần vào dịp nghỉ hè, để viếng thăm bạn bè, chư bằng hữu cố tri, dĩ nhiên trong đó có Phạm Phú Hải, một hồn thơ kỳ dị, bi tráng, trầm hùng. Xúc động trước cái chết, trước sự ra đi đột ngột, bất ngờ, xin tiễn biệt bạn hiền một bài thơ ghi lên mây trắng giữa mông mênh :

Chết là chuyển cuộc rong chơi

Sang cung bậc khác rạng ngời tâm linh

Lúc về đây chỉ một mình

Nên đi cũng vậy lặng thinh qua bờ

Bao năm sống động hồn thơ

Cùng rung cảm với từng giờ phút giây

Là con đường mến thương này

Thương mà chẳng vướng như mây nhẹ nhàng

Chan hòa đã đến tịnh quang

Lòng trong trẻo chiếu giữa ngàn suối khe

Tịch không lộng gió trăng kề

Miền thiên thu ấy nằm nghe thấy rằng…

Thơ Phạm Phú Hải ( chữ nghiêng ) trích trong các thi phẩm :

Một Hôm Núi Khóc ( Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, Hà Nội 2009 )

Gánh Nước Tưới Sông ( Nhà xuất bản Đà Nẵng, Đà Nẵng 2010 )

* Phạm Công Thiên. Một Đêm Siêu Hình Với Hàn Mặc Tử. Nhà xuất bản Trần Thi, Hoa Kỳ 2006PHẠM PHÚ HẢI THI SĨ DỊ THƯỜNG