Mùi khói, và có khói. Ai đấy đốt lửa.

     Làn khói rất nhẹ. Tôi chỉ ngửi thấy thoang thoảng. Hẳn ngọn lửa này cháy ở xa. Chắc chẳng lớn đến mức tạo thành hỏa hoạn. Mùi khói vô tình lọt vào gió, và cũng vô tình tôi hít một cái, và thấy cay. Lúc hít thêm một hơi nữa thì mùi khói đã không còn. Ngọn gió đã bay mất, hoặc đã hớp kiệt mùi khói. Từ một mảnh giấy, khúc gỗ nhỏ, tấm ván, đệm mút hay miếng nhựa…Chỉ cần một ngọn lửa đủ nồng độ là sẽ hình thành một đám cháy, nhỏ thôi. Khói tỏa theo cái đuôi chuột lửa. Sáng hôm qua, tôi đã gom lá cây sau vườn để đốt. Lửa bén, cháy cao dần và khói cũng bốc thành cột dài. Khói cay xè mắt. Giờ, cũng là buổi sáng. Lại có khói cháy từ đâu đó. Một ai đấy đang đốt lá cây. Hoặc, một ít sách vở cũ, vì không muốn bán đồng nát nên châm lửa.

     Khói xộc cao từ mọi nẻo đường. Những ngõ phố đều có khói bốc. Không phải nhà ai bị cháy. Cũng chẳng phải đô thị quá nhiều lá cây rơi đến mức phải tổ chức nhiều cuộc đốt lửa. Nhà thì đang đốt vàng mã cho ngày giỗ gia tiên. Nhà nọ đốt hình nhân thế mạng. Rồi, một nhà khác, cũng gom giấy và đốt trên sân thượng. Vàng mã, đôla hoặc chỉ là lá cây. Không thiếu những ngày mùa Đông do quá rét nên người dân phải đốt lửa ngoài vỉa hè. Những khúc gỗ thừa nơi công trường, một cỗ bàn ghế hỏng, các cành cây rơi vãi, rồi thì một cái cây nhỏ bị chặt đổ, nhiều khi là sách báo cũ, đều thành nguyên liệu để tạo lửa. Khói xì theo lửa. Ám đen một phần, hoặc ám đen hoàn toàn ngọn lửa lẫn người đốt lửa. Tôi từng vừa sưởi lửa vừa ho. Bởi không hẳn trong đám lửa là gỗ. Có cả nhựa, vỏ nylon, mảnh sắt gắn trên thanh gỗ. Những thứ có thể gây nhiều khói nhất. Thứ khói khét lẹt, hăng hắc khiến tôi không ít lần ho sặc sụa.

     Lúc đấy, một đoạn khói dài xộc cao lên. Những bộ mũ mão, đôi ngựa, đô la và nhà cửa cháy tan nát và hóa khói. Nhiều bàn tay chắp lại, khấn trước đám khói dày. Miệng lẩm bẩm, miệng không. Vài cái bóng đứng ở xa, và nhìn các cột khói từ mọi nẻo phố. Những dây khói, lúc ngắn, lúc dài, dày dần, mỏng dần, lúc bị gió cắt tan và cuốn đi, khi lại bay thành từng vòng như con rắn cuộn mình. Trong đền, miếu khói được triệu gọi từ ngọn lửa đốt sớ. Ngủ, rồi thức ngay vì chợt hít phải mùi khói. Chẳng phải thứ khói êm của cỏ. Mùi hơi khen khét. Rồi hoi nồng như mồ hôi hà mã. Nhiều khi đấy chỉ là thứ mùi khói cay mắt. Loại khói dày và mất đi mùi hương nhẹ. Đơn thuần, chỉ là mùi khói đậm đặc. Hệt như con cóc phồng cổ và nổ tan xác. Tôi có thể mường tượng ra khói đen tràn ra từ các ống khói công nghiệp. Mọi người tỉnh ngủ vì khói chui vào nhà qua lỗ cửa và đuổi họ khỏi giấc ngủ. Sẽ chẳng ai bắt bẻ ai ngoài những câu thóa mạ hời hợt. Hôm sau từng người sẽ đốt vàng mã. Những cửa miếu, đền mở ra. Một lượng sớ, tiền vàng được đốt trước sân chùa. Khói kết tụ nhanh như đám mây. Màn khói trắng mờ, rồi đục đen. Cột khói vươn cao trong ngọn lửa và uy thế hơn cả ngọn lửa. Trong một mẩu báo đốt vội để thành khói, tôi thấy một cáo phó.

     Vì lẽ gì mà em bé gái lạ mặt quen ném con gấu bông vào đám lửa. Con gấu Misa, lông vàng, tai buộc nơ với cái miệng cười bị nấu chảy từ từ. Bộ lông, với các khúc chân, tay, những sợi bông dạ cháy khét lẹt. Cái cúc đen, nhỏ hình hạt nhãn được đính thay mắt cũng cháy, chảy và biến khói. Màu khói đen nuốt chửng chú gấu và biến nó thành một cục mủ đen chảy khét. Lửa bé thôi, nhưng đủ để nấu chảy mọi thú nhồi bông. Tất cả thành khói. Bé gái nhìn bãi khói. Và, cứ đứng thế cho đến khi đám cháy ngấm hết vào đất. Chỉ còn tàn vật là một đống đen nhão nhoét còn nóng và còn tỏa khói hắc.

     Không ai biết một vật bị thiêu sẽ thành gì. Bắt đầu bằng một mẩu lửa. Rồi lửa cháy lan, to dần, hung hãn dần. Những cuộn lửa quấn vào nhau, liếm láp và cắn xé cái hình hài xấu số. Tàn trận, hoặc là một đám tro, hoặc là một đoạn khói dài bốc nghi ngút như cây hương.

     Khói được thổi lên từ lửa. Vệ đường, có người đốt vàng mã. Ngồi xổm mà đốt. Tiền vàng, rồi thì mấy cái khấn vái. Lửa riu riu, phụt cháy cao, hừng hừng bắn ra những mảnh lửa. Khói bốc cao, rồi cao mãi. Bên cái ngách nhỏ, cũng ngửi thấy mùi khói. Không phải tiền vàng. Chỉ là những bộ xiêm áo thời phong kiến. Một đôi ngựa với thanh kiếm, thuyền rồng, ghế nạm vảy rồng chuyển sinh vào kiếp khói. Đã có người còn tống vào lò thiêu của miếu, của chùa hàng chục hình nhân thiếu nữ. Những cô gái giấy, cửa Địa Phủ có mở cho các nàng không? Người âm nào sẽ đón nhận và ân sủng từng nàng như quân vương phương Bắc? Hay, kẻ âm kia sẽ mãi chịu án không siêu sinh. Cột khói đen đã chén sạch sành sanh các cô gái giấy. Rồi thì, các nàng sẽ xếp hàng xuống Địa Phủ, chuyển kiếp thành nữ tì tiên giới, bị cầm tù trong vương quốc khói, chết hẳn trong tro giấy hay sẽ vướng lại Dương gian như hồn ma bóng quế. 

     Khói nối đoạn, kết thành quầng lớn như lốc vòi rồng. Cột khói được đốt ở sân chùa. Sư sãi đứng quanh, vừa tụng niệm, vừa khều chỗ giấy bị vùi khuất để ngọn lửa bốc cao. Cột khói này, nảy mầm từ ngọn lửa ăn no căng sớ chữ nho. Người người khấn vái. Vái cao, vái thấp, quỳ mọp mà vái, dập đầu hoặc không dập đầu.

     Lửa cháy xèo xèo, lập lòe như đèn nhấp nháy. Khói dâng thành cột và mọc dài, uốn mình như con rết trườn lên cung trăng.

     Người ta đốt. Cháy hết. Thành khói hết. Những mâm lễ bằng giấy. Vẫn vàng mã. Vẫn hình nhân thế mạng. Đốt mũ mão ở đền, miếu, sân nhà hoặc một góc bất kì trong thành phố. Ở đây có người chết trẻ, một lí do…Ở đây từng có cây đa bám rễ một nghìn năm, một lí do …Ở đây một cao tăng viên tịch, một lí do…Ở đây trước cổng từ đường, một lí do…Ở đây sau cổng từ đường, một lí do…Ở đây tên láng giềng sát máu chết vào giờ lành, một lí do…Ở đây, chính là ở đây. Giấy vàng, mũ mão ở mọi nơi và cháy mọi nơi. Khói thốc cao, nghi ngút, xông đục cả góc trời. Bất cứ phân đường nào, đủ rộng để chất vàng mã đốt, người ta đều mang đến. Tàn giấy bay tứ tung, lắc rắc như mưa bụi.

     Thánh chứng lòng thành.

     Đức thánh không ai thấy. Chỉ thấy cột khói dày chiễm chệ trên cao. 

     Em bé gái lạ mặt quen đứng trước một cột khói khét lẹt. Không còn là gấu Misa. Một chú mèo Kitty, thỏ buộc nơ, cún tai cụp và nhiều gia đình búp bê bị chôn sống trong lửa, và thành con vật khói có mùi mồ hôi dầu khét lẹt. Em bé gái đứng thế. Khói phả lên mặt bé. Như một bàn tay không ngừng xòe rộng, khói cuốn lên mái tóc, luồn những ngón tay mềm nhão nhưng đầy sức mạnh vào mái tóc tơ. Mắt mũi em đi vào khói. Những con thú bông chảy nhão trong lửa, tiếp dinh dưỡng để khói thêm kềnh càng. Vệ đường xe vẫn phóng ngược chiều. Đống lửa còn cháy. Quầng khói ngả đen và bắt đầu chụp xuống em bé gái. Lần lượt từ cái cổ nhỏ, đến vai, rồi thân mình bé đều bị khói hít ngửi, sờ nắn. Một lọn khói ẩn trong gió và chui vào mắt tôi. Mắt tôi cay xè, ngứa ngáy và phải dụi mắt. Bẵng đi mấy giây, khi nhìn lại thì không thấy em bé gái đâu nữa. Quầng khói vẫn bốc cao vì còn lửa. Mùi cháy khét làm mũi tôi dị ứng, buộc phải hắt hơi. Đi về phía đám khói, tôi thọc tay huơ hoắng nhưng chẳng bắt được gì. Nắm vào khói thì khói tan rữa rồi tự liền lại. Không biết em bé gái kia đâu. Một cái xe sau đám khói đã đón bé đi hay cũng như số thú bông mà em bé gái đã vùi vào lửa, bé không bị lửa nấu chảy nhưng đã bị khói táp chửng. Bé bị ăn tươi, bị đẽo rữa, bị bào mòn và thành thần dân của vương quốc khói.

     Căn nhà nọ bị lửa thiêu đốt nhưng chưa đổ nát. Mọi vật dụng đã ra tro. Căn nhà vẫn trụ lại. Trong ngày lửa cháy, cuộn khói xộc vào từng ngõ ngách, luồn lách như con rắn. Khói bốc ngùn ngụt kể cả khi lửa đã tắt. Lửa không đánh sập căn nhà. Khói phủ đen từng mảng tường, biến căn nhà thành một viên than. Nơi đấy, tôi sinh ra. Khói vẫn ngập vào từng góc nhà. Sân đền, miếu khói xếp tầng tầng và nối cao như tòa tháp. Tượng Lão Khổng và Quan Vũ nám đen vì khói hương. Biết bao ngày, rồi tháng. Biết bao thẻ hương phun khói. Lớp khói kéo dài, đóng dày và phủ chìm mặt các tượng thờ. Người người đổ rạp, cúng vái, hiến vật phẩm vào ngọn khói trong lửa. Sớ chữ hán phất phơ như trận mưa tên rồi cháy rụi thành các mẩu khói.

     Dội một chậu nước. Lửa tắt phần nào. Khói còn bảng lảng.

     Một cú sau gáy làm tôi gục xuống. Người ta tìm lửa. Chân tôi bị kéo. Người ta khấn vái. Khói bùng cao. Lửa không cháy, chỉ còn khói mang màu lửa đỏ đang cháy rộng và đang loang rộng.

     Người ta hô dập lửa. Không có lửa. Chỉ có khói.

     Người ta hô dập khói. Chỉ có khói. Chỉ có khói.

     Trên trời. Khói cuồn cuộn. Khói kéo dài từ Bắc xuống Nam. Khói đội mão miện, cầm ấn, ngồi ghế rồng tọa đứng trên núi tiền vàng. Khói, bao trùm trời Nam. Khói đói, khói đang ăn.