1. DƯỚI BÓNG CÂY SANH
Khi về làng, trong một ngôi chùa mới xây lại trên nền cũ sau chiến tranh, một hôm vào buổi trưa, dưới bóng cây sanh có rễ dài, lá xanh mướt, tôi học được cách thấy một người đàn bà đẹp như một bộ xương đi đi lại lại, thấy một đứa trẻ vui đùa chạy nhảy trên cỏ như một người già hàng trăm tuổi tái sinh, thấy một người đàn ông đi trước cái cày như một vị hoàng tử bị đày ải vì phạm tội với vua cha. Tôi đã tập nhìn thấy một kẻ bán hàng gắt gỏng trong tiệm quần áo là nạn nhân của thời tiết nóng bức tháng sáu, tập nhìn một kẻ lười biếng hay bông đùa cũng quan trọng như một người giàu có mặt khó đăm đăm, một kẻ giàu khó mặt khó đăm đăm cũng giống hệt một gã trai chơi bời lêu lổng, tập nhìn thấy một người hàng xóm ích kỷ và gắt gỏng cũng giống như một lãnh tụ của nhân dân, tập nhìn thấy không có gì sai không có gì đúng không có gì phải không có gì trái không có trên không có dưới không có đêm không có ngày không có bên trong hay bên ngoài.
Vào lúc ấy tôi hiểu rằng hòn đá tôi ném đi trong vườn trưa của em chưa bao giờ rơi xuống.
2. CON CÁ
Tôi vào một tiệm ăn ở Paris gọi một con cá, một con cá nướng nhỏ và dài bày trên dĩa sứ trắng. Chiếc dĩa được hun nóng đến mức làm bỏng tay. Đó là một loài cá thu nhiều xương, khi bị ăn hết thịt, còn lại bộ xương cân đối gồm những chiếc xương mỏng dài uốn cong đều đặn như một chiếc lá. Mùi thơm của cá nướng bay đầy thân xác, tâm hồn, trí nhớ, bay lãng đãng trong buổi chiều mù sương, nơi tôi ngồi nhìn chiếc xương cá, ngẫm nghĩ về những tội lỗi của mình đối với một nhà văn.
Trong một buổi chiều tháng Chạp như hôm nay. Người ta kể rằng hôm ấy trời mưa suốt ngày, nước sông Thương sông Luộc dâng đầy các bờ bãi khi bọn chúng buộc giây chèn đá ném ông xuống mặt sông trong một chiếc bao tải túm miệng. Người ta kể rằng không một tiếng la hét vọng ra từ chiếc bao tải từ mặt sông hay từ đáy sông, nơi một con cá lớn đang chờ ông ở đó. Làm thế nào một nhà văn có thể bị nuốt chửng bởi một con cá? Hay chính ông đã nuốt lấy nó? Vào giây phút bàng hoàng tất nhiên con cá kia đã đứng sững lại, kiểu như một con chim đang bay qua bầu trời bỗng thôi đập cánh, dạng cánh ra, dừng hẳn lại trên đệm không khí, im phăng phắc.
Tôi ngồi thật lâu, lặng lẽ, đăm đăm nhìn lên mặt bàn, trên mặt bàn có một cái dĩa sứ lớn, trắng bóng, trong dĩa có một chiếc xương cá mỏng, như thể lịch sử đang bị bóc trần từng lớp, da, mỡ, thịt, mang, vảy, nội tạng, vi, một cách dữ dội, một cách ác độc, nhưng tôi chẳng thấy gì. Tôi đứng lên, mặc áo khoác vào, nhìn ra ngoài, trời đang mưa mỗi lúc một lớn, khi tôi ngoái lại một lần cuối, trên bộ xương cá chỉ còn lại hai con mắt, tròn và lớn, lồi ra để có thể quan sát nhiều chiều, được để lại, vì tôi có thói quen không ăn được mắt cá.
3. MỘT NHÀ CÁCH MẠNG
Không có ai trên đời, kể cả những kẻ hầu cận của ông, biết rằng ông là một kẻ thủ dâm và vì vậy ông không mấy khi cần đến phụ nữ. Tất nhiên trừ những trường hợp đặc biệt và nếu điều kiện cho phép, và những kẻ xung quanh đồng tình hoặc lơ đãng, ông không từ chối phụ nữ đẹp. Nhưng đã từ lâu, từ khi còn trẻ, do cuộc sống thường xuyên thay đổi, vẻ mặt ngoài khá khô khan của một chàng trai nghèo, ông không phải là mối hấp dẫn của phái đẹp, trừ một vài mối tình chân chính. Thói quen mà ông nghĩ là bệnh hoạn ấy, thực ra dưới ánh sáng của tâm lý học và bệnh lý học hiện đại, không phải là bệnh hoạn, những vẫn là bệnh hoạn đối với ông, và nhiều người, làm ông xấu hổ và giấu kỹ, làm ông trong thâm tâm bao giờ cũng thấy mình là một người trá hình, và có lỗi, và trẻ tuổi. Hơn thế nữa, một phụ nữ trẻ tuổi. Vì sao thói quen tình dục ấy lại thay đổi hình ảnh của chính mình trong tâm trí ông đến thế, không ai biết, ông không biết. Như một người phụ nữ trẻ, không cảm thấy thoải mái chút nào khi đứng trước mặt những lão già, cô bao giờ cũng thích thú và cảm thấy tự nhiên hơn khi được nhập bọn với những chàng trai trẻ, đó là lý do vì sao hầu hết những người cùng làm việc, những nhà cách mạng đồng chí, những cận vệ trung thành, những ngôi sao bao quanh ông, bao giờ cũng là những chàng trai trẻ nhỏ tuổi hơn ông khá nhiều, nhưng đối với ông, họ là những kẻ bằng đôi bằng lứa. Đôi khi ông tự hỏi, tại sao lại từ bỏ thói quen tình dục ấy, mà đi cưới một người đàn bà, vì ông có thể vừa thỏa mãn những nhu cầu thân xác chính đáng của mình, lại được vui vầy giữa những chàng trai trẻ tuổi như một cô gái. Trong một thân thể già nua, mảnh khảnh, là một tâm hồn tươi trẻ của một cô gái vừa qua tuổi dậy thì, sung sức, bầu ngực căng, da mát rười rượi, đòi hỏi, đòi hỏi, đòi hỏi, sẵn sàng vượt qua các giới hạn sáng tối của kiếp người.
4. NHỮNG BÀ MẸ CHỒNG
Những bà mẹ chồng ở đâu cũng có, không tránh được, miễn là chúng ta biết cách đối phó với họ. Đó là những người đàn bà nhỏ nhắn, từ quê lên, tay xách nách mang. Đó là những người đàn bà không biết dùng điện thoại nhưng nếu được chỉ dẫn, họ sẽ ôm cái điện thoại suốt ngày. Đó là những người khiêm tốn nhưng không thơ ngây, dại dột nhưng thông minh, khi gặp người lạ có thể hoàn toàn im lặng, nhưng khi đã quen có thể làm chủ cuộc chuyện trò với những chủ đề làm bạn ngạc nhiên. Những bà mẹ chồng có thể hoàn toàn không có khái niệm gì về chúng ta, nhưng dành suốt ba ngày điều tra về chúng ta ở những người hàng xóm, đó là những người có thể có những tài sản địa ốc khổng lồ ở Paris nhưng không bao giờ nhắc tới. Quê quán của những bà mẹ chồng bao giờ cũng ở nơi xa tít, mặc dù không hẳn là khỉ ho cò gáy nhưng rõ ràng bạn chưa bao giờ tới đó và bạn sẽ không bao giờ có ý định tới đó. Những bà mẹ chồng yêu mến con trai họ nhiều hơn khi chúng đã lập gia đình ngay với những đứa con trai ngỗ nghịch nhất, thời trẻ họ suýt đem bán, hay vừa cho vừa năn nỉ, thì khi chúng lấy vợ, tình mẫu tử sẽ trở lại không có gì ngăn được. Một người đàn ông đứng tuổi cũng như một chàng trai mới lớn, tỏ ra xa cách, hoàn toàn lạnh lùng khi nhắc đến mẹ mình, thậm chí chưa bao giờ cho bạn xem một bức ảnh của bà ta, và đó là một sự nhầm lẫn tai hại. Những người đàn ông ấy sẵn sàng nhân dịp đi công tác đâu đó, gọi về nhà bảo bạn là bận ở lại họp hành, lẳng lặng lái xe về thăm mẹ, ăn với bà một bữa tối. Những người đàn ông sẵn sàng đứng về phía mẹ mình ngay cả khi bà có lỗi. Nhưng những người đàn bà như thế không bao giờ có lỗi. Trong những buổi họp mặt gia đình, những người mẹ chồng thời nay không có vai trò gì, họ ăn uống ngập ngừng, chỉ chơi đùa với cháu, nếu họ có cháu, không ai nhắc đến họ vì những ngăn cách về văn hóa và ngôn ngữ, những người phụ nữ thời nay không cần phải sợ hãi bà mẹ chồng, vì họ độc lập, sống riêng với chồng con, không mấy khi phải nhờ vả về tiền bạc, vì những bà mẹ chồng ngày càng nghèo đi, không ai để dành được tiền bạc trong một thời kỳ nhiễu nhương.
Trong một tương lai không xa, những bà mẹ chồng sẽ biến mất.
(còn tiếp)
