Anh ngoài đây. Ngày lại ngày anh lùng mua bóng đèn. Loại compact, Led, nhiều khi là một cái đèn tuýp dài, không đếm xuể được loại W/V anh ta chọn vì mỗi ngày anh ta lại đổi loại bóng. Anh luôn nói rằng cần mua một bóng đèn có độ sáng mạnh, không yêu cầu chống cận thị. Anh có một đôi mắt khỏe, tinh tường đến mức chỉ không rạch được bóng tối như mắt mèo. Lần này, anh tìm vào một tiệm bán bóng đèn nằm lề đường. Chỉ một cái tủ lớn, bày đủ các loại bóng tròn, chân xoắn, sợi ốc, huỳnh quanh, một số dây rợ, công tắc, ổ điện, các ngăn ưu tiên cho tuốc nơ vít, bút thử điện các loại cùng một ông già tóc bạc ngồi trên ghế nhựa, thế là có một tiệm bán đèn. Quán này chỉ là một quán trong rất nhiều quán anh vẫn ghé mua. Bóng đèn vẫn là ưu tiên hàng đầu.

   “Vẫn bóng đèn sợi đốt hả?” – Ông già nói.

   “Phải, một sợi đốt cho ngày này.”

   “Anh mua mấy bóng.”

   “Một bóng.”

  “Sao không mua thêm…”

     Anh đợi chờ chủ hàng tìm bóng. Một bóng đèn vàng chân xoắn, thứ sẽ cắm rễ vào đèn bàn học hoặc một ổ đèn chỉ chấp thuận bóng chân xoắn. 60W/220V, thứ ánh sáng hực nóng. Đọc sách dưới loại bóng đèn này sẽ không ngái ngủ. Chữ chẳng chạy đi đâu, từng dòng viết sạch bách, nổi cao hơn nền giấy. Ánh vàng bủa lưới trang sách. Con mắt hau háu gắp hết chữ, xơi tái không chừa một dấu phẩy. Anh không phải con mối sách. Chưa bao giờ anh để hao thì giờ vào sách vở. Thư viện không phải chốn của anh, các nhà sách cũng thế. Anh mua bóng đèn vì cần đến nó. Một số bóng đèn vừa mua đã hỏng, số khác nghẻo mù vì đứt dây tóc. Phải rồi, anh từng hét to về tóc. Đèn sợi đốt sống được nhờ dây tóc. Đấy là cuống hồn, tim đen của đèn. Tóc quan trọng với con người thì cũng quan trọng với đèn. Mọi phụ nữ, bất kể nhan sắc đều yêu tóc mình, gìn giữ như con so. Nam giới cũng vậy, cả khi cẩu thả với việc chải chuốt, bỏ bê tóc mình trước nắng gió, đôi khi ngược đãi bằng cách bứt từng túm do stress nhưng ai cũng muốn một mái đầu rậm rạp. Cái đầu trọc lốc thường gây ác cảm vì thiếu thẩm mỹ. Trọc là sự chết của nhựa, còn hói báo hiệu rừng cây sẽ xói mòn trong hoang vu. Anh còn tóc, thậm chí tóc còn nhiều, dày, đổ vai. Tóc bóng đèn yểu mệnh. Chỉ một sợi mỏng. Nay đứt một sợi, mai lìa một sợi. Anh thấy sợi tóc trong khối thủy tinh kia như một cây cầu yếu. Điện đốt nóng sợi đốt thành ánh sáng thành con trâu kéo cày. Móng trâu bằng lửa, lưỡi cày được nung đỏ hỏn. Con vật đi trên sợi tóc, cần mẫn kéo sáng cho đến khi cầu không còn chịu lực, gãy đôi.

     Bút thử điện sáng đèn. Một cái bóng tốt. Anh trả tiền rồi ra về. Đi hết phố này, sẽ có một hàng bán bóng đèn. Một cửa hàng thực sự, chứ không tẻo teo như cái quầy vừa rồi. Khách quen của cửa hàng, là anh đây, kẻ luôn mua một bóng với mỗi hàng. Bà cô trông quán cằn nhằn, mỉa anh quái gở vì luôn mua một bóng đèn trong khi hôm sau lại đến mua. Anh chẳng túng đến mức chỉ mua được một bóng. Để rửa oan rằng mình không quá bủn xỉn, anh đã lôi hết tiền trong ví, cả ngăn trong lẫn ngăn ngoài, bày hết lên tủ kính. Dăm triệu là có thể mua một bao bố bóng đèn. Bà cô kia cau mày vì anh quá sỗ sàng. Khuôn mặt béo căng lên như bóng bay được thổi bởi hơi thở mạnh. Người khách khác đang chọn mua một ổ cắm nhìn anh rồi lại lựa ổ cắm. Một bóng sợi đốt. Nhà anh ảm đạm, và cần có đèn. Đừng nghĩ về một xóm tồi tàn, anh sống truyền đời ở phố. Hà Nội sau 75, đèn đóm nở tóe như pháo hoa. Đèn đường và đèn lễ hội, những luồng sáng được bắt nhịp, nhảy nhót tối ngày. Thời đại này không ai dùng mỡ và sợi bấc, đèn dầu thành đồ cổ. Người ta chuộng những bóng đèn lớn, đẹp có công suất mạnh để đàn trâu kéo cày trường cửu trên sợi tóc.

*

Ngày, đèn trên mọi tuyến đường lịm ngủ. Tối đến, chúng choàng tỉnh, chơi bời chừng nào điện còn ngân sách. Đèn cao áp dẫn lối kẻ say tìm được nhà. Đèn trang trí dọc các tuyến giao thông bừng sáng, lấp lóa đủ thứ màu. Hà Nội không nghỉ ngơi ngày nào. Đường phố sáng bởi biển hiệu bởi đèn đường hoặc bởi xe cộ phóng đèn dò đường. Một Hà Nội mịt mù, khan hiếm ánh sáng qua rồi. Giờ đây, Hà Nội mỡ màng, béo tốt và không bao giờ ngủ. Các gia đình sẽ gác đèn trước lúc ngủ. Đường phố quạnh quẽ, đấy là lúc gió đùa với lá cây. Giờ khắc loài mèo tập hợp trên mái nhà kể nhau nghe những bí mật hậu cung. Lắm khi, lũ mèo dựng sàn đấu trên sân thượng. Những cuộc chiến tay đôi, giành quyền giao phối hoặc tranh địa bàn. Nguồn sáng lớn từ bầu trời cụt lủn từ bao giờ. Các nguồn sáng nhỏ hơn, từ các gia đình cũng giảm theo từng mốc kim đồng hồ. Lượng sáng còn lại không đáng kể nhưng vẫn leo lắt, gội xuống đường thứ năng lượng ít ỏi để Hà thành mãi vươn vai. Dòng nước êm đềm, chảy róc rách. Tiếng thở của đêm, hòa tan trong tiếng ngủ ngáy của con người. Các ô cửa còn đèn trong đêm, ấy là chốn mài mực của nhà văn. Anh đi ngoài đường. Hôm nay không phải ngoại lệ, anh vẫn thường đi trong đêm tối, chỉ một mình. Ánh đèn rọi, dẫn đường không để anh ngã hố. Đường đi quanh co, anh quay quắt, mệt thì nghỉ chân ở ghế đá công viên. Đám du đãng chạm mặt anh, nghĩ rằng sẽ lột được cái gì đấy bỏ bụng và chỉ tìm được bóng đèn. Một trận đòn xả xui. Có lúc anh chống trả được, có lúc chịu trận, nhưng thường thì anh bỏ chạy, cắt đuôi chúng bằng cú húc đầu vào đồn công an. Viên công an ngái ngủ gô cổ anh lại, đòi xem giấy tờ tùy thân. Anh lấy ra một, nhiều khi là hai, ba bóng đèn. Anh nhìn bóng đèn trong đồn và ngáp ngủ. Thứ đèn huỳnh quang mờ mờ đầy mạng nhện. Công an không moi được gì thêm ngoài các hóa đơn mua bóng đèn. Mỗi hóa đơn là một bóng đèn. Người ta bảo anh điên, và tống khỏi đồn. Anh đập cửa đồn, đòi các bóng đèn. Viên công an bảo đấy là phí, và chốt cửa. Số đèn vắt trên cành cây nối dài con đường anh đi. Anh nhìn các bóng đèn treo, bước đi theo nó. Ngày kia, Hà Nội quẫy mình sau một tiếng hét thất thanh. Tiếng chó sủa đánh động các cửa sổ và nối dây, kéo các xác ngủ bật dậy thắp đèn. Tràng sủa đổ tràng, rồi tắt ngấm trong tiếng gạch ném vỡ xương. Cái ư ử chờ Thần Chết dắt đi. Đèn nhà này sáng, đèn nhà kia sáng theo. Cứ thế, đèn các nhà sáng rực, hiệu ứng nhấp nháy lây lan. Màn sáng đổ tràng như chuyên cơ trong lúc lao xuống đất, ma sát thành con hạc lửa. Anh đứng đấy, ngắm nghía cuộc trình diễn màn bạc. Hà Nội sáng trong đêm. Bầy trâu kéo cày trên những cầu treo. Lưỡi cày mài ra lửa. Anh co mình sau một trận gió. Không có nhiều bóng đèn vàng. Chỉ là những cục xương phát sáng trong đêm. Anh muốn lấy đá chọi nổ hết bóng đèn và khôi phục Hà Nội bắt đầu bằng các bóng đèn sợi đốt. Gió cuốn lá, còn anh cuốn lấy ánh đèn vàng. Ai đã rạch két sắt, cuỗm đi phú quý…Ai đã cắt tiết đồng loại trong đêm…Tiếng chó sủa rơi tõm xuống lãnh địa đen.

   “Sợi đốt, rực và nóng.”

*

Hắn uống hết rượu. Anh bỏ rượu sau một cái nhấp. Hắn là bạn anh, anh không phải bạn hắn. Hai người gặp nhau trong một quán xá bất kì, hoặc một nơi ngẫu nhiên, miễn là có bóng đèn. Hai người con của miền Bắc đều ở đây. Anh nói giọng Bắc, tất nhiên thôi, vì dòng họ anh chồi lớn nơi đất Bắc. Hắn không đến từ miền Bắc, nhưng giờ đây hắn đã có hộ khẩu ở thành phố này. Bóng đèn là những gì quý nhất trong người anh. Tiền, thứ này có giá hơn vì mua được bóng đèn. Anh nói với hắn rằng tiền dễ mất giá, và đáng xé bỏ trong đêm. Hắn cười khẩy. “Tiền bạc thắp tối và thiếu chính nghĩa hơn một bóng đèn.” – Anh nói, “Không có lựa chọn nào nếu không phải một bóng đèn biết sáng, con trâu kéo cày trên sợi tóc, từng nhát tóe lửa.” Hắn gật gù, nhấp rượu, bảo “Mày có đèn, còn tao chỉ cần rượu. Tao quen quá rồi các bóng đèn cháy đỏ. Mày oe khóc trong ánh bấc tèm mèm, còn tao chào đời dưới đèn điện công suất cao. Trong khi cha chú mày mải săn đom đóm, bỏ uổng tuổi xuân thì bọn tao đã quá no đèn điện. Đến giờ nay, tao chỉ biết rượu. Say là bóng đèn của tao.”

     Hắn uống và không bao giờ say. Anh hiểu rằng khắp miền giờ đều có bóng đèn. Trừ ra những vùng hoang vu, các thôn làng quá nghèo hoặc quá ẩm ướt, một số ít thuộc về những vùng dân tộc thiểu số trong khi ngân sách cháy rụi từng ngày. Một cái bóng gắn vào ổ đèn, cắm điện, bật công tắc và anh có ánh sáng. Lâu dần anh ngán mọi bóng đèn không màu vàng. Thứ sắc trắng nhợt nhạt, dẫu có bùng rộng như ban ngày vẫn rỗng rệu hư không. Mặt trời là quả trứng nở ra lửa. Và lửa khoác áo vàng chứ không mặc giáp đỏ. Các đám cháy bắt đầu bằng khói trắng pha đen, kéo dài mãnh liệt bằng cột lửa vàng. Rực rỡ và khí phách thay vảy rồng, chất vàng mạnh của nắng thiên đường. Người nhà mắng anh về hóa đơn tiền điện leo cao. Lý do từ anh, đứa cháu trái tính luôn không chịu tắt đèn. Anh tự thanh toán tiền điện nhưng họ chẳng thấy thuận lòng vì giấc ngủ không lành khi có một căn phòng lúc nào cũng sáng đèn.

   “Đi ngủ thì tắt đèn đi.” – Tiếng chú anh.

   “Tối lắm.” – Anh nói.

   “Đi ngủ thì phải tắt đèn.”

   “Tại sao đi ngủ thì phải tắt đèn?”

   “Sẽ khó ngủ.”

   “Cháu ngủ được.”

   “Đừng điên, đừng nghĩ ai cũng như mày.”

   “Mẹ cháu ngủ quên tắt đèn để rồi ngủ mãi.”

     Cái cau mày. Cái cười nhạt. Đèn tắt bởi một ngón tay và anh bật lại. Một lần nữa đèn tắt, anh lại bật. Mọi bóng đèn trong nhà đều nghỉ ngơi, trừ đèn buồng anh. Những cái bật tắt, cú va chạm nảy nửa chẻ đôi ranh giới giữa anh với gia đình mình. Hộ gia đình sống chui trong ngõ, một con ngõ tối đen trườn uốn như con dốc hiểm. Bóng đèn sáng và tối, sáng và lại tối. Bật tắt quá nhiều và liên tục khiến đèn hỏng. Đôi lúc đèn lóe một cái rồi ngỏm chết vì đứt dây tóc. Cơn điên từ thằng anh lùn xủn trút xuống cái đèn của anh. Một cú đập, có lúc là ném xuống đất khiến bóng đèn vỡ toang. Ngày hôm sau, anh tìm mua bóng đèn.

*

Các cửa hàng với nhiều bóng đèn. Ngọn huỳnh quang quắc sáng. Hắn cần rượu còn anh thèm bóng đèn. Cơn khát ánh sáng rạo rực cuống họng, hăm dọa anh chiều lòng. Mỗi cuộc hẹn, hắn thường ngồi quay vào vách tường. Anh thì ngoảnh ra. Hai người vẫn chuyện trò. Hắn vẫn say, anh cũng say trong ánh sáng sợi đốt. Lâu rồi, hắn và anh xích mích vì chuyện đèn đóm. Hắn bắt anh tắt đèn, còn anh thì muốn có thêm một cây đèn. Có lẽ hắn nóng vì loại đèn này tỏa nhiệt mạnh, gây bức, làm da nhệu mồ hôi. “Tao chơi với màu đen.” – Hắn nói. “Tao thì không.” – Anh đáp. “Để tao yên trong màu tối. Nơi đấy, rượu không suông.” – Hắn nối lời. Không, tiếng trong đầu. Đâu cần phải vậy, hai đứa con rơi của trời đất. Anh thèm thứ sáng vàng có thể sưởi ấm, làm tan băng tuyết trong quan tài. Hắn đã quen với sự choang choang. Câu chuyện bọn trẻ đất Bắc như anh với hắn là ác mộng, và cơn mộng này bất trị với cả anh, đấy là khi anh biết khóc khi từng quá tin một thung lũng đói nghèo trong khi nơi đấy có gạo ngon, quần áo đẹp và sáng sủa bởi đủ thứ đèn. Thành phố vàng ròng. Giờ đây, hắn muốn sống trong ngục tối. Nhiều điều không lành xảy đến với hắn, cuộc đời giáng hắn một cú đau, hắn chỉ biết đến rượu.

     Bóng tắt rồi bóng lại sáng. Anh sắm đến những mười bóng đèn. Số bóng đèn được thay luân phiên chỉ trong ngày. Không có bóng nào bị lãng quên. Tất cả chúng đều được làm việc, đều hữu ích và được tỏa sáng. Trong đầu anh vạch kế hoạch về một ngôi nhà chỉ có bóng đèn. Đều là bóng sợi đốt, màu vàng thơm của lúa chín, chè kho ngày tết. Một nơi sáng và sạch. Anh sẽ phơi mình dưới con sóng vàng bền bỉ. Đàn trâu kéo cày trên cầu treo. Chúng cần mẫn cuốc tan đêm lạnh, sưởi ấm những mộ gió cút côi.

*

Hắn ném chai rượu vào vách tường. Tiếng thủy tinh vỡ nổ choang. Anh giật mình, nghĩ ngợi về các mảnh thủy tinh.

   “Một lần, tao lần tay vào bóng đèn và nó nổ tung. Tiếng bóng vỡ toác rôm như tiếng mày vừa ném chai vào tường. Các mảnh thủy tinh cứa vào tay tao rát buốt. Tao nghĩ đèn đã thắp quá lâu, lượng nóng vượt mức kiểm soát, sẵn sàng nổ tan dù chỉ với một giọt nước. Tay tao không ướt, tay tao lạnh, cái lạnh ướt át như giọt sương giá không độ.”-Anh nói.

   “Đừng sáng nữa, để tối đi. Ánh sáng luôn chào thua bóng tối, ý tao là thứ chui nhủi trong bóng tối. Mày hiểu ý tao chứ?”

   “Đừng làm lười chú trâu, ngón tay tao bị các mảnh bóng đèn cứa. Rát và có máu.” – Anh nói và cúi nhặt các mảnh thủy tinh, găm từng mảnh vào ngón tay.

   “Không phải cơn đau ngày hôm đấy!” – Anh nói to.

     Hắn làm theo anh, lần các miểng chai cắm vào tay mình. Máu, tiếng khóc của da thịt bị tấn công. “Cái đau này không giống lúc đấy!” – Hắn nói.

   “Bóng đèn từ chối tao.” – Anh rống lên.

   “Bóng tối cũng ghét bỏ tao.” – Hắn rống theo.

     Tiếng gào rồ dại khiến khách tầng dưới đổ lên, nhân viên lẫn chủ quán nhanh chóng vào cuộc. Tất cả chen chúc, ngỡ ngàng trước cảnh hai thằng đàn ông ngồi đất, mếu máo như trẻ con. Hai bàn tay chảy máu, bằng chứng cho cuộc ẩu đả vì rượu say. Tiếng xì xào, những cái cười hô hố. Chủ quán giải tán đám đông, nhưng vẫn chần chừ không tiến lại gần hai người. Anh đòi bóng đèn, hắn đòi bóng tối. Hai tên điên vì rượu. Một ngày thường như mọi ngày.

*

Hôm sau, anh tìm mua bóng đèn còn hắn lùng mua rượu.

*

Hà Nội. Đèn diễn vở kịch trường thiên khắp ngõ ngách. Đèn cao áp xối thứ sáng vàng ong, cám dỗ loài thiêu thân húc đầu tự sát. Nhiều dây đèn treo trên cây, giăng trên băng rôn khẩu hiệu, chữ sáng rực buổi đêm. Mọi nẻo phố chỉ thấy hàng ăn. Khách đi theo ánh đèn, chống đói bằng một bàn tiệc ngoài trời. Tiếng cười giòn tan. Xe tải của phường quãng nửa tiếng lại dạo, tuýt còi những cửa hàng bày bán lề được. Một quán xa lòng đường đang tấp nập khách ăn, nghe thấy tin báo về xe phường, lập tức nháo nhào thu dọn. Đám đông tan tác chen chúc vỉa hè, hoặc chui vào con ngõ đằng sau cửa hàng. Trong trường hợp đã đóng tiền phạt, cỗ xe tải nhỏ mang nhiệm vụ chở các cán bộ hóng mát và kiểm soát dân tình. Đèn sáng và không ai phải mò mẫm. Hà Nội còn ngủ, và đang mộng du. Tiếng ngón tay gõ cửa mua bóng đèn. Cửa hàng đã đóng cửa trước khi số đèn vốn câm trong thành phố huyên náo chuyện trò. Bên kia đường, một chàng trai châm diêm đứng đợi một chuyến xe. Ai cũng có một chuyến về, chỉ anh này đứng chôn chân. Anh chàng đánh sạch diêm trong bao và sang đường một mình. Hướng anh chàng đi sang là một tiệm bán bóng đèn. Nẻo kia, một ông già bộ dạng nhếch nhác ôm phụ tùng bơm vá xe đạp, ngồi nép vào xó tối. Ông ta nhìn về tấm biểu ngữ với đủ các bóng đèn vàng chóe sáng. Dòng chữ ông ta không đọc nổi vì viết nhỏ, lại ở xa bên kia đường trong khi ông đã già, mắt tèm nhèm như có bụi. Ông này nhìn các bóng đèn mãi, nhìn để mắt mờ hơn hoặc nhìn để dễ ngủ và để mình lịm vào những ký ức son trẻ. Tiếng nổ lớn. Đêm nay Hà Nội bắn pháo hoa. Người người xuống đường. Hà Nội tỉnh chưa hay vẫn ngủ, vẫn mộng giấc miên viễn.

*

Hắn tìm đến nhà anh và thấy cáo phó. Người nhà anh báo về một cuộc đột tử do trụy tim. Anh chết ở nhà, trong căn phòng mẹ anh lúc trước ra đi sau này là buồng riêng của anh. Phòng gác luôn sáng đèn, bóng đèn sợi đốt cháy ngày cháy đêm. Cái xác co ro, lạnh giá vì mất thân nhiệt còn căn phòng thì sáng chói mắt và nóng đổ mồ hôi bởi hơn chục bóng đèn cùng vặn sáng. Loại bóng sợi đốt, 60W/220V.

   “Trâu vẫn kéo cày và không còn ai thấy trâu kéo cày”

     Hắn lẩm bẩm.

   “Tối chưa hay còn sáng.”

     Hắn vẫn lẩm bẩm. Rượu.

*

Ngày...

     Một người gục trước cửa hàng đồ điện gia dụng. Mùi rượu nồng nặc, viết sẵn bệnh án về một cuộc nhậu quá đà, nồng độ cồn lớn tẩm độc và gây đột quỵ nhanh. Người ta không tìm thấy gì trong người nạn nhân trừ ít tiền lẻ, một tờ giấy ghi mua bóng đèn sợi đốt cùng một vé tàu Sài Gòn.

     Đây, Hà Nội.

Ảnh: Đặng Thơ Thơ