Trong chúng ta, ai cũng có những lúc thả hồn ra bên ngoài cửa lớp, thỉnh thoảng hồn ngẩn ngơ trông vời áo tiểu thư. Đêm đêm nhìn tinh tú đi hoang, lòng chợt xao xuyến trước nụ cười, ánh mắt của người con gái... Trong những năm tháng thời áo trắng chưa xa ấy, chúng tôi thường chuyền tay nhau đọc những tác phẩm của nhà văn, nhà thơ xứ Huế: Hoàng Ngọc Tuấn, Mường Mán, Trần Dzạ Lữ... Những tác phẩm văn thơ thời Tuổi Ngọc đã thu hút chúng tôi mãnh liệt. Nhiều người nhận thấy chính mình trong các thơ văn của Hoàng Ngọc Tuấn, Mường Mán, Trần Dzạ Lữ. Khung trời thơ mộng xứ Huế gần gũi, quen thân tuyệt vời, đầy ắp kỷ niệm.

50 năm trôi qua, tóc xanh ngày ấy đã phai màu, hôm nay, đọc thơ Trần Dzạ Lữ, chúng tôi vẫn còn nguyên cảm xúc mến yêu thưở ban đầu trinh nguyên ngày ấy. Trần Dzạ Lữ sống phiêu bạt nhiều nơi, làm đủ nghề để mưu sinh trong cuộc sống nhọc nhằn. Nhưng anh vẫn gắn bó với thi ca. Thơ là sự sống và là bản mệnh của cuộc đời Trần Dzạ Lữ. Đến hôm nay, nhà thơ Trần Dzạ Lữ đã xuất bản được 4 thi phẩm, gồm: Hát Dạo Bên Trời trời, Gọi tình bên sông, Thơ tình viết trên bao thuốc lá, Cửa nát muôn trùng. Đồng thời, thơ anh còn góp mặt trong nhiều tuyển tập thơ xuất bản trong và ngoài nước. Chủ đề xuyên suốt trong sáng tác thơ của Trần Dzạ Lữ là tình yêu. Thơ tình của nhà thơ Trần Dzạ Lữ nhiều cung bậc, nhiều sắc thái với nhiều tâm trạng, hoàn cảnh khi yêu, trải dài theo thời gian môt đời người:
"Nụ cười ấy của riêng em
Anh chắt chiu giữ cho mềm mại trăng
Đêm còn nấn ná quỳnh hương
Ngoại ô dấu ngựa mười thương ai về?"
(Trích bài thơ: Tình khúc tháng Hai)
Bên cạnh những câu thơ hoa mộng một thời tuổi ngọc, người đọc còn cảm nhận được hạnh phúc rực hồng trong thơ Trần Dzạ Lữ:
"Tháng Giêng mình về bên nhau
Cây cầu cũng đón, trăng sao cũng chào
Tươi mươi hơn cả tình đầu
Ngọt hoa đào, một sắc màu môi em"
(Trích bài thơ: Tháng Giêng tình)
Yêu. Nhớ. Thất tình và có cả những hờn ghen trong thơ anh:
"Trời sinh ta - gã khờ nhưng nhạy cảm
Gần hết đời gặm nhấm thất - tình - ca
Tuổi con Chuột lại cầm tinh con Ngựa
Chạy rong ngoài đồng cỏ của quê cha...

Bỏ xứ mẹ, đánh đu ngày phương xa
Và tháng tận bên kiếm cùn, chí nản
Yêu ai rồi tình cũng ra hạn hán
Ta giận mình không phải kẻ hào hoa..."
(Trích bài thơ: Thất tình ca)
... Và, có những nỗi đau xé lòng ly biệt người yêu trong cuộc đời:
"Buồn anh cứa nát muôn trùng
Nếu em giũ áo xa trần gian anh!"
Đi qua năm tháng cuộc đời, trải qua những mật đắng trong tình yêu, tưởng rằng tình đã cũ, đã xa, nhưng rồi hồi xuân như một thời đầy mơ mộng, ngát hương tình:
"Chạm mặt rồi chưa thấy dấu chân chim
Da thịt em cứ bừng bừng như sóng
Đuôi con mắt thắp ngọn đèn mơ mộng
Đưa anh về hồn vía tuổi mười lăm...
...
Tuổi hồi xuân nghe thơm lựng như trầm
Chút môi hôn cũng làm anh nghiêng ngửa
Bên hàng hiên, mùi quỳnh hương chia lửa
Để em thành công chúa của lòng anh..."
(Trích bài thơ: Hồi xuân)
Tình đầu. Tình cuối. Tình xa. Có cả yêu sớm, yêu muộn trong cuộc đời, Trần Dzạ Lữ viết những câu thơ tự đáy lòng cảm ơn tình yêu, cảm ơn thơ , cảm ơn Đời :
"Cảm ơn em đã cho anh nhiều thi hứng
Giữa cuộc phong trần yêu muộn đẹp gì đâu!
Từ đất đen ta bay lên lừng lựng
Chạm thiên đường để ăn nhớ cho nhau..."
(Trích bài thơ: Cảm ơn em...)
Thơ Trần Dzạ Lữ nhẹ nhàng, tình cảm nồng nàn. Trong thơ có cả hạnh phúc lẫn khổ đau giận hờn. Nhưng không dữ dội, bi lụy. Thơ anh như sóng ngầm sông Hương, như hương tóc thề của những người con gái Huế tím trong chiều, nhẹ nhàng thấm sâu vào hồn người đọc.
Trần Dzạ Lữ là một trong những nhà thơ đã đưa ngữ âm địa phương vào thơ của mình một cách tài tình:
"Yêu nhau đổ - nước - nghiêng - thùng
Coi trời xanh ấy bằng vung đó tề
Rứa mà đột ngột O đi
Buồn như ri hí! Tui về mồ côi..."
(Trích bài thơ: Mười o)
"Huế miền chừ đang mở rộng
Mà răng chưa rộng tình O?
Đi chi xa lắc rứa nờ
Mười năm tui ngồi lẻ bóng..."
(Trích bài thơ: Răng rứa)

Đưa ngữ âm xứ Huế vào thơ làm cho bài thơ dễ thương hơn, mới lạ hơn, gần gũi với người đọc. Điều này chứng tỏ Trần Dzạ Lữ là một cây bút nhiều trải nghiệm, giàu vốn sống và từ ngữ phong phú. Có thể nói đây là một cách chơi chữ "mê tự". Qua thơ, chúng ta thấy Trần Dzạ Lữ một người con thân yêu của miền núi Ngự sông Hương nặng lòng với quê hương, thương nhớ Huế không nguôi:
"Sao anh không về thăm lại miền Trung
Câu hát ấy làm xiêu lòng người xa xứ
Chiều cuối năm ta lăn tròn thương nhớ
Huế trong mơ, tình nghiêng ngửa trong hồn...

Bao năm rồi cứ hẹn sẽ về thăm
Nhưng cơm áo dùng dằng không dứt được
Đời viễn phương làm sao em biết được
Vó ngựa hồng đôi lúc nản chân bon

Áo tím ngày xưa và những con đường
Thuở hò hẹn làm sao ta không nhớ
Thương Hàng Me xưa ai qua guốc mộc
Ai giấu tình trong chiếc nón nghiêng nghiêng...

Ai đưa ai về qua phố Bao Vinh
Lý Ngựa Ô lại ngược dòng An Cựu
Ai ru điệu hát Nam Bình
Nghe day dứt đường bay của gió!

Sao anh không về hay anh đã nỡ
Quên người em nhỏ đất Thần Kinh?
Núi Ngự sông Hương và cả mối tình
Ta mắc nợ đến bồn chồn năm tháng...

Chiều cuối năm ta lăn đời đá tảng
Về phía phù hoa tóc trắng bùi ngùi
Vẫn cứ hẹn một ngày về thăm Huế
Dầu là ngày chim đã đổi đường bay..."

(Bài thơ: Chiều cuối năm nhớ Huế)

Khi xa Huế, ta thương Huế quặn lòng. Khi trở về, ta nhớ Huế miên man. Đó là tâm trạng chung của nhiều người đã từng gắn bó với Huế. Đọc thơ Trần Dzạ Lữ chúng ta bắt gặp nỗi niềm của chính mình:
"Lơn tơn anh về với Huế
Một mình không có em theo
Nắng xuân bên đèo ấm thế
Sao lòng chợt nặng đìu hiu!"
(Trích bài thơ: Về Huế một mình)

"Hương bưởi thơm lùng hương tóc em
Về đây đêm Huế nhớ Sài Gòn
Mười năm trở lại nơi vườn cũ
Ngơ ngẩn một vầng trăng lưỡi liềm..."
(Trích bài thơ: Đêm Huế nhớ Sài Gòn)

Yêu Huế. Qua hơn 50 năm đọc thơ Trần Dzạ Lữ, những người yêu thơ nhận ra: Trần Dzạ Lữ một đời thơ xanh mượt, ngọt sóng nước Hương Giang.

La Gi, ngày 6/4/2017