1. Khái niệm thuật ngữ

Nhiều nhà nghiên cứu, lý luận nghệ thuật, sân khấu thường nhầm lẫn sử dụng các khái niệm học thuật khoa học. Khái niệm “nghệ thuật hiện đại”, “nghệ thuật đương đại”, là hai thuật ngữ ra đời vào những khoảng thời gian xa nhau, có chức năng mỹ học nghệ thuật khác nhau.

Nhái niệm nghệ thuật hiện đại(modern art), ra đời vào năm 1860, người khởi xướng tiên phong “nghệ thuật hiện đại” Mỹ: Andre Derain, Bagneuse, Edvart-Munch...”Nghệ thuật đương đại”(contemporary art) ra đời năm 1970, những nghệ sỹkhởi xướng sân khấuMỹ: Eugeneconeill, Arthurmille, Hanthone, Melille, Robets, Nicole Kidman, Elizabeth Taylo...Nghệ thuật hiện đại có hàng chục trường phái, nhưng phổ biến ở nước ta và các nước thuộc hệ thống  XHCN cũ, nghệ thuật phản ánh hiện thực xã hội, giá trị mỹ học thể hiện cái đẹp: Chân-Thiện-Mỹ! Nghệ thuật đương đại, ra đời hàng chục trào lưu, trường phái không phản ánh hiện thực, từ bỏ hiện thực, giả tưởng, nghệ thuật tối giản, siêu thực, nghệ thuật khái niệm, không tưởng, ấn tượng, nghệ thuật ít học, nghệ thuậtpop...Giá trị mỹ học nghệ thuật đương đại phi cái đẹp truyền thống: Chân-Thiện-Mỹ. Mỹ học nhệ thuật đương đại, nghệ thuật hậu hiện đại, biểu hiện cái đẹp: Đa chiều-Độc lâp-Cá thể.

Theo các nhà lập dự án Vùng không tưởng (Map)tại Hà Nội,nguyên nhân xảy ra hiện tượng sai lầm về nhận thức khái niệm trong giới lý luận nghệ thuật hiện nay do “kiến thức nghệ thuật, lý luận, lịch sử nghệ thuật, thông tin...không đầy đủ”. Dự án Vùng không tưởng,của các nhà đầu tư: Pourriere, Daniel rode, Heaven Beck...họ giúp các nghệ sỹ khám phá nghệ thuật mới. Nguyên lý của dự án: Từ bỏ hiện thực là cơ sở tư duy sáng tạo của những nghệ sỹ nghệ thuật đương đại. 

2. Thực trạng sân khấu đương đại Việt Nam

Sân khấu kịch nói, cải lương, tuổng, chèo...tụt hậu, nguyên nhân, không đổi mới kịch bản, nghệ thuật diễn, trang bị kỹ thuật sân khấu, không gian sân khấu biểu diễn. Hiện nay và còn lâu sẽ tồn tại hai dòng sân khấu kịch trường: Nghệ thuật Nhà nước-Nghệ thuật tư nhân ( sân khấu xã hội hóa), sân khấu ước lệ, sân khấu tả thực.

Sân khấu Nhà nước được ưu tiên nhiều hợp đồng lớn, hoặc đầu tư các chương trình dự án nghệ thuật, có cơ cở biểu diễn sân khấu ổn định, dù lạc hậu yếu kém...còn hơn các sân khấu tư nhân chạy ngược, chạy xuôi vì thiếu, hoặc không có sân khấu biểu diễn ở những điểm thuận lợi đông khán giả. Sân khấu Nhà nước dù đang bỡ ngỡ phải tự lo thân để tồn tại, nhưng đang ổn định vì được ưu tiên nhiều mặt, còn sân khấu XHH đã quá quen với sự tự thân vận động để tồn tại. Thực trạng của sân khấu cả nước đang tồn tại nhiều yếu kém:

Khán giả mất lòng tin vào sự đáp ứng nghệ thuật nói đúng điều họ muốn xem.Khuynh hướng dựng vở tự do lung tung, thiếu sân khấu kinh viện, nhiều cảnh nóng, dung tục phản thẩm mỹ.Diễn viên số lượng cao, chất lượng thấp.Đạo diễn đạo nhiều, nhưng thiếu “đạo” vì tri thức chắp vá, vở chất lượng ít.Không gian sân khấu, trang bị kỹ thuật sân khấu không đáp ứng sự thể hiện sáng tạo nghệ thuật biểu diễnđể hấp dẫn công chúng.

Thực trạng sân khấu còn nhiều, đặc biệt sân khấu XHH đang kêu cứu vì một show diễn chỉ có 100, hoặc dưới 100 người xem, sân khấu Nhà nước cũng ít người xem...Nguyên nhân hàng đầu thiếu kịch bản hay, thiếu diễn viên trẻ đẹp, đa tài, mọi hành vi ứng diễn tổng hợp phải chuyên nghiệp, chuyên nghiệp hóa. Một số nhà quản lý như Trần Ngọc Giàu, Khánh Hoàng, Phước Sanh...nói rằng : “20% số kịch bản ở các trại viết được dàn dựng”, tôi sợ con số này cao so với thực tế.Nguyên nhân: Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam không liên hệ tiếp thị đến các đoàn, vì không có người tiếp thị, nếu làm tốt quảng cáo, tiếp thi sẽ tốt hơn. Bản thân tôi tự tiếp thị đến haiba đoàn, nên cũng được dựng một vở. Qua đó, cần ba mối quan hệ: Tiếp thị, quảng cáo với nhau: Hội Nghệ sỹ Sân khấu-Đoàn-Nhà hát-Tác giả, gặp các đoàn đi đến dựng vở để sân khấu phát triển bền vững-Sân khấu luôn có nhiều người xem. Còn một nguyên nhân quan trọng đội ngũ tác giả già cũ, không có hướng đổi mới kịch bản để đổi mới nền sân khấu hiện nay.

3. Lối thoát, giải pháp phát triển sân khấu đương đại Việt Nam: Đào tạo diễn viên, biên kịch ở nước ngoài, đào tạo diễn viên trong nước, học nghề truyền nghề, học lý luận văn hóa nghệ thuật.

Lỗi để xảy ra thực trạng sân khấu không có hướng phát triển, nguyên nhân hàng đầu thuộc về: Đài Truyền hình, Đài Phát thanh, không, hoặc rất ít giới thiệu sân khấu: Mỹ, Anh, pháp, Đức, Australia...họ diễn gì, có bao nhiêu khuynh hướng sân khấu...Vì sự bưng bít thông tin ấy, giới sân khấu Việt Nam không biết đi đâu, về đâu? Không hội nhập được vào dòng chảy sân khấu thương mại toàn cầu hóa, quốc tế hóa.Nền nghệ thuật Việt Nam sau hội nhập mới có ba chuyên ngành: Âm nhạc- Múa-Xiếc...hội nhập mạnh-Sân khấu không đủ lực để hội nhập.

 

Hà Nội: 17-2-2018.

 

Tư liệu để quay cóp-sao chép vào tham luận:

1. Từ điển Bách khoa Mỹ-Tái bản tại-New York-1970

2. V.Guxep: Mỹ học follcolor-NXB Đà Nẵng-1990

3. An Nhi côp: Mỹ học nâng cao-NXB-Văn hóa Thông tin-2005

4. Nhiều tác giả:Xã hội và giá trị nước Mỹ, (Societies and values of America) do Đại xứ quán Mỹ phát hành năm 2005

5. Nguồn gốc danh từ postmoderne xuất hiện từ khi nào

6. . Charles Jencks, Chủ nghĩa hậu hiện đại là gì?

7. Các trang mạng: htt//www.vn, website:Http.Usa, webnpo.Usa, 4phương.net...