01/08/2010

   Tôi không định viết về Đỗ Hồng Ngọc - Đỗ Nghê với “Thư cho bé sơ sinh & những bài thơ khác”, vì đã có nhiều người viết rồi. Nhưng đứa bé sơ sinh lại thôi thúc, lại cất tiếng u oa…

   Thôi thì tôi vụng dại kể về thứ thơ “qua rèm” (Trăng Boston) của Đỗ Hồng Ngọc cho "tuyết" nghe ở phố Tàu hoặc nhà giữ lão ở Montreal nghe chơi. Gọi là đáp lại tiếng khóc sơ sinh, may ra gửi một chút tình cho Đỗ Nghê thi sĩ…
   Đỗ Nghê thi sĩ tên thật là Người Cầm Ống Tiêm. Đối tượng Trẻ Sơ Sinh. Trong cái sát-na rung cảm chàng dám đại diện cho Đời giới thiệu cho “tính bổn thiện” số phận Con người thông qua ngũ uẩn. Bé Sơ Sinh ơi, Ngươi là đứa bé nào ở không- thời- gian Từ Dũ -1965 mà diễm phúc vậy? Mới sinh ra liền được nghe Kinh Bát Nhã? Tôi lăn lộn ba đường sáu nẻo giờ mới được nghe lẫn lộn giữa ngộ - mê dày cộp. Sao có thể hiểu được điều gì. Ngươi mới là được nghe cái nghe tuyệt hảo, cái nghe nguyên vẹn gần như là thai giáo - một thứ kinh thơ bất tuyệt giữa chào đời…

Trân trọng chào em
mời em nhập cuộc
chúng mình cùng chung
số phận
con người…
   Lần khai ngộ này, nhà thơ có cái tên là Thầy thuốc!
Đức Mâu-Ni cũng là một Thầy thuốc, một Y vương, từng ở trần gian làm kệ thơ và chữa bệnh đó thôi. Thứ bệnh mà em bé sơ sinh sau này sẽ lãnh nhận một cách tự nhiên. Cũng như câu kinh “ngũ uẩn giai không” em đã đón nhận một cách tự nhiên, và vô hình trung kia sẽ là “chữ duyên” của nhà Phật đã được gieo từ thuở u oa…
   Thật ra người cầm bút là Đỗ Hồng Ngọc đâu có hiểu cái tâm thức lúc mình viết là gì. Vì, sao có thể thấy được tiền kiếp? Nhưng ”văn là người”, đây là loại ngôn ngữ thâm sâu của người Việt, văn là cái gien truyền kiếp, văn là tính trội (hiển lộ) cho ta thấy đã có một đời sống tinh thần của Bát nhã Tâm kinh trầm tích hóa chân ngôn.
Vì vậy, thư cho bé sơ sinh là niềm bật thức vong niên khiến ý thơ hay đến kỳ lạ. An nhiên và nhân hậu biết bao, trong đôi mắt vọng ngộ của người Bác sĩ – thi sĩ!
   Tôi đọc tập thơ này mà cảm thấy “tâm truyền tâm”, một hơi ấm “hít vào” nhẹ nhàng lan tỏa. Và làn khói biếc mùa thu cùng ngôn ngữ thơ tự tại xông lên thứ trầm hương của những bài thơ khác, nghe vị thiền thấm đẫm từng trang giấy, trang đời tôi, tha thiết lạ thường...
Khi viết về Trịnh Công Sơn, Đỗ Nghê hạ bút :

với em thơ
chàng thị hiện bông hồng
với tình nhân
chàng hóa nguồn suối ngọt

(Kẻ rong chơi)

   Nói về TCS cũng là nói về mình. Ai biết ? Vì bằng” diệu âm linh ngữ” trái đất là hòn bi xanh qua thiên nhãn của đứa trẻ trong ĐHN thốt ra. Đích thị là chàng rồi !Thơ tự nó có công năng phối triển và thị hiện tâm hồn. Như nước, “ai nỡ hỏi nó đến từ đâu và trôi về đâu” Không nỡ. Thật là tài hoa. Không nỡ. Thật là thiền. Bởi người đứng trên ngôi vị nào đó, mới không nỡ làm đau lòng nước (chúng sinh) mà thôi !

   Còn đây trong ” Ý nghĩ “ rất lạ của thi nhân, ta bắt gặp :”Mảnh đất thân cha nắng sáng đan vườn / Nghe da thịt bao nhiêu lần thối rữa “. Phải chăng,  nếu không có nhiều suy ngộ sao nghe được thân “tứ đại“ này đã trải qua nhiều lần thối rữa? Và lần này sẽ cùng thơ đi trên con đường tuệ giác. Hiển nhiên rồi. Đọc nhiều sách của ông viết về đời người cùng cái nhìn tuệ mẫn, tôi đoan chắc điều đó. Nhưng nhà thơ còn nợ nhiều lắm. Nợ người, nợ trời, nợ cả một lũ chim non :

phòng mạch vừa mới mở
đã có tiếng gõ cửa
thì ra một chú chim
kêu bị đau cái mỏ

( Phòng mạch của chim )

   Gói nợ ” Bồ tát” đã “ăn cắp” ông lại, dẫu có lần tai biến nguy nan. Có phải nợ “những bệnh nhân“ là món nợ đại nguyện không, mà tôi thấy ông “vác tù và hàng tổng” với nhiều anh em văn nghệ. Trong đó có tôi một lần được ”chữa bệnh từ xa” :”OK! Em cứ nói anh tư vấn cho!” . Nghe mà ham. Xin “Cứ để anh khờ dại / Đừng cho anh khôn ngoan “. Ôi cái dại của bậc thiện tri thức. Đức Phật khuyên chúng ta nên làm thân với bậc người này để kết nối mạng cơ duyên internet toàn …cõi Nam Thiệm Bộ Châu, cõi trời Đao Lợi, Đâu Suất…

Để rồi :

Khi nhìn nhau xa lạ
Là rất đỗi thân quen
Khi nói năng vô nghĩa
Là thác reo trong hồn
   Vâng, mọi hành giả đều phải có cảm nghiệm đó, mà nhận ra nhau, mà kêu lên tiếng kêu hoát ngộ khi đứng giữa Tuyền Lâm trần thế hay của cảnh giới khác cũng vậy cả :

Nước xanh như ngọc
Sâu đến tận trời
Vốc lên một vốc
Ơi mùa xuân ơi !

   Bút pháp dồn nén. Ngôn ngữ tứ tuyệt. Vạm vỡ và òa vỡ. Nhưng không, thơ cũng như Kinh luôn mặc định một thử thách. Hành giả khó có thể vượt qua câu thơ “sâu đến tận trời” đó. Bởi sâu đến đâu là cái thấy biết lý tính, hành giả chưa mở miệng đã lọt xuống vực thẳm. Còn đâu…

   Thế nên thơ thiền vốn tâm không, nếu còn biết đo đếm thì cái “tâm vô nhất vật” kia khó hiện ” bản lai”. Trong tôi đầy dự cảm về khu rừng ” sở tri chướng ” mà Đức Phật đã dạy. Tôi đốn ngã câu thơ thứ hai vì tự tâm đọc nhầm rằng :

Nước xanh như ngọc
Vốc lên một vốc
Ơi mùa xuân ơi !

Ôi bài Haiku tuyệt diệu! Nước vỡ hay tôi vỡ. Chẳng biết...

 Chỉ biết Thơ không còn là sỡ hữu. Thơ là của Nguồn Sống, của muôn loài. Chợt nhận ra mùa xuân không của riêng ta, thì hét lên, tiếng hét vọng vào vách núi mà xuân không cùng !
   Thế mới biết thơ Đỗ Hồng Ngọc ám ảnh và bắt người ta” bừng sáng” theo cách vượt qua mọi tri kiến của sự phủ dụ của ngôn từ !

                                         
……………………………………………………………………………

(*) Đọc tập thơ ” Thư cho bé sơ sinh & những bài thơ khác” của Đỗ Hồng Ngọc, NXB Văn Nghệ 2010

THỨC GIẤC

[Đọc bản thảo Thơ Ngắn Đỗ Nghê)

   Đọc: “Giữa đêm/ thức giấc/ giữa ngày”, như cái hang hun hút. Tôi trôi tuột vào đó như cơn mơ huyền mặc. Thơ ngắn ư? Sao ngươi dài quá vậy?

Người bị cuốn trôi vào đó không có đường ra. Quả thật, cõi Đào Nguyên của thơ không dễ mở cửa cho người.

Cánh cửa “Vô môn” ấy chính là công án thiền của Đỗ Nghê.

   Giữa đêm, cái thức rơi xuống một địa tầng khác. Cõi ấy là giữa ngày. Ta ngô nghê ngỡ là thực, nhưng cảnh giới ấy có khi đã…ngàn năm!

Hành giả chợt hoát ngộ.

Và cơn mộng…

Sóng quằn quại/ thét gào/ không nhớ mình là nước…

Ta chính là con sóng trườn qua cơn mộng ấy…quằn quại khổ nhục, thét gào vô vọng chính vì không hiểu mình là gì!

Đau đớn thay phận sóng. Câu than vãn nào hơn thế, hỡi nước?

Quyền năng của thơ là hãy thức dậy cái phận chữ bèo bọt…

Tôi muốn nói đến thơ ngắn của Đỗ Nghê làm sụp đổ mọi hệ lụy, mọi bến bờ thành quách…

Đừng hỏi, vì ta không nỡ hỏi:

Nước từ đâu đến

Nước trôi về đâu

Và đừng lý giải, vì ta không biết lý giải:

Từ con suối nhỏ

Từ dòng sông sâu

Từ khe núi lở

Từ dưới nhịp cầu

Từ cơn thác lũ

Từ giọt mưa rơi

 Bởi tất cả chỉ là trò đùa trong một con chữ đìu hiu:

Con đường xưa đứng đợi

Ta làm chi đời ta…

  Con đường xưa tạo nghiệp. Ta đã đi, và ta đã tạo tác. Từ u mê đến các vọng nghiệp. Ngỡ như không mà tràn đầy các pháp. Ta lạc chốn Đào Nguyên mộng, khó bề trở lại, thì đành rằng:

Sông ơi cứ chảy

Chảy khắp châu thân

Chảy tràn ra mắt

Chảy vùi bên tai

   Ôi! Xác thân ta là một dòng sông, nước tứ đại chảy ra nhãn nhỉ tỷ thiệt thân ý…

Rồi thấy biết:

Một hôm hơi thở tình cờ

Dính vào hạt bụi thành ra của mình

Vâng, “thấy biết” là cách nói của Đỗ Nghê thi sĩ, khi con mắt nghệ thuật trộn lẫn với cái nhìn đạo pháp:

Của mình chẳng phải của mình

Thì ra hơi thở của nghìn năm sau…

   Trong tinh thần vô ngã, thấy biết chẳng phải của mình. Một hơi thở có thể chạm tới cả nghìn năm sau. Đó là cái nhìn giác ngộ:

Tham chẳng còn

Sân cũng hết

Si đã tuyệt

Nhưng cuối cùng rồi:

Niết bàn

Tịch diệt

Để làm chi?

   Pháp nhãn tạng nào cho chúng ta thấy Niết bàn, thấy tịch diệt? Và câu hỏi lớn đã ra đời: Để làm chi?

Chúng ta hỏi Để làm chi suốt cả hai ngàn năm trăm năm rồi. Và để làm chi không có câu trả lời. Như một công án mở, câu trả lời chỉ để làm cho chúng ta, những con mắt trần gian thức giấc…

Đà Lạt tháng 11.2017