Học trò lớp Anh văn A 33, K16 - Kính tặng Thầy Nguyễn Hồng Chí

SCOTLAND Steve Flinders-ĐẠI HỌC BÁO CHÍ OXFORD 1998

Không có nơi nào giống như ở Scotland.

Scotland là một quốc gia ở miền Bắc của nước Anh, một phần của Great Britain [gồm England, Scotland và xứ Wales] và của Vương quốc Anh [gồm England, Scotland, xứ Wales và Northern Ireland]. Đó là một đất nước trong một đất nước.

Thời tiết ở đây thường âm u và lạnh. Trời mưa nhiều, nhưng nhiều du khách rất yêu thích đất nước này. Họ yêu vẻ đẹp của những ngọn đồi trống trải ở miền Bắc. Họ yêu biển, đảo, những thành phố lớn ở Edinburgh và Glasgow. Họ yêu người dân ở đây. Đất nước và người dân Scotland rất đặc biệt: nồng nàn, thân thiện và vui vẻ.

Scotland quả là khác biệt. Bây giờ chúng ta cùng đến thăm Scotland. Scotland huyền diệu.

SCOTLAND NGÀY NAY

Có hơn năm triệu người ở Scotland. Hầu hết người Scots sống ở miền Nam, bên trong hoặc gần những thành phố lớn thuộc Edinburgh và Glasgow. Phần lớn miền Bắc đất nước rất trống trải - không có nhiều người sống ở đây. Chỉ có Aberdeen, thành phố dầu hỏa, là thành phố lớn duy nhất ở miền Bắc Scotland.

Người Scotland được gọi là Scots chứ không phải là Scotch: Scotch là một thức uống sản xuất ở Scotland. Dân Scots cũng là dân British vì Scotland là một phần của Britain nhưng đừng gọi họ là người Anh. Người Scots và người Anh khác nhau.

Ngày nay mọi người ở Scotland đều nói tiếng Anh. Nhưng có một thời dân miền Bắc và miền Tây Scotland không nói tiếng Anh. Họ có một ngôn ngữ khác rất hay, gọi là Gaelic. Nay còn khoảng 60.000 người nói tiếng Gaelic, nhưng lại có đông người hơn muốn tiếng Gaelic tồn tại: đó là một phần câu chuyện về Scotland.

Scotland là một nước khá lạnh vì thế khi đến đây bạn cần mang theo vài cái áo ấm. Vào mùa hè, ngày dài và thời tiết có thể ấm hơn. Nhưng tới mùa đông thì ngày ngắn, trời lạnh, ẩm ướt và có thể có tuyết rơi.

Cách đây nhiều năm, Scotland là một nước nghèo, nhưng nay thì đã giàu hơn. Dân nhiều nước thích uống rượu whisky Scotch và điều này đã mang nhiều tiền đến cho Scotland. Trên biển giữa Scotland và Na Uy lại có dầu hỏa và khí đốt. Du khách mang tiền đến xứ sở này cũng bởi vì ở đây có nhiều thứ để họ tìm thấy và khai thác. Và Scotland bây giờ đã theo thể chế tự do với nghị viện riêng tại Edinburgh. Cuộc sống có thể khó khăn hơn, nhưng lại cho nhiều người nhiều điều tốt đẹp hơn.

SCOTLAND HÔM QUA

Có nhiều người giữ vai trò quan trọng trong lịch sử Scotland - đây là một số người trong họ.

Giữa những năm 1066 và 1328, đã xảy ra nhiều cuộc chiến giữa England và Scotland. Vào năm 1314, Vua Scotland, Robert the Bruce, đã cho bắn chết những người Anh tại chiến trường Bannockburn. 10.000 người Anh đã tử trận và liền sau đó, Scotland được tự do. Với nhiều người dân Scotland, Robert là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong lịch sử Scotland.

Năm 1542, một người con gái tên Mary đã trở thành Nữ hoàng Scotland, lúc bấy giờ cô ta mới ra đời tròn một tuần lễ. Nữ hoàng Mary sau đó đã trưởng thành, là một phụ nữ cao lớn và xinh đẹp nhưng lại không phải là một Nữ hoàng tốt. Tới năm 24 tuổi, bà đã có tới ba đời chồng. Nhiều người dân Scotland không muốn bà làm Nữ hoàng. Mary bèn nhờ Nữ hoàng Anh, Elizabeth giúp mình, nhưng Nữ hoàng Elizabeth lại giam Mary suốt 19 năm trời trong nhà tù. Người con trai của Mary, James Stuart, sau đó trở thành Vua của Scotland. Nhưng sau khi Nữ hoàng Elizabeth qua đời mà không có con trai kế vị, James Stuart đã trở thành Vua James Đệ nhất của nước Anh. Đến năm 1707, hai nước Scotland và England hợp nhất thành Great Britain.

Vào năm 1745, nhà vua trị vì England và Scotland là người gốc Hanover của Đức, tên là George. Trong khi Charles Stuart, tức Bonnie Prince Charlie, cháu nội của Vua James Đệ nhất, từ Pháp đến Scotland và cũng muốn trở thành Hoàng đế của Scotland và England. Thế là tại chiến trường Culloden gần Inverness vào năm 1746, người Anh đã bắn nhau với Charles và người Scots. Sau trận đánh, quân Anh cố đuổi bắt Charles nhưng họ đã không tìm thấy ông. Người dân vùng cao nguyên Highlands và dân trên đảo đã giúp ông quay trở về Pháp. Scotland thuộc về Great Britain kể từ đó tới nay. [Nơi có những trung tâm du lịch tại Culloden và Bannocburn, nơi mà bạn có thể học hỏi được nhiều hơn về những cuộc chiến].

Nhiều nhân vật quan trọng cũng đã đến từ Scotland. Người làm ra máy điện thoại đầu tiên là ông Alexander Graham sinh ở Scotland, và người làm ra cái tivi đầu tiên là John Logie Baird, cũng sinh ở Scotland. Ngoài ra, còn có nhiều người Scotland nổi tiếng khác.

EDINBURGH

Một cuộc viếng thăm Scotland thường bắt đầu ở Edinburgh, thủ đô của Scotland. Edinburgh là một thành phố cổ với nhiều công trình xây dựng quan trọng và thú vị. Sau Luân Đôn, Edinburgh là thành phố du lịch lớn thứ hai ở Britian.

Nếu bạn đi từ miền Nam đến Edinburgh bằng xe lửa, điều trước tiên bạn thấy khi rời trạm xe lửa Waverley là lâu đài Edinburgh. Nó ngự trên cao thành phố. Những người lính canh sẽ đưa du khách dạo quanh và kể cho họ nghe những câu chuyện của lâu dài Edinburgh. Từ trên lâu đài, bạn có thể nhìn bao quát cả thành phố. Và cứ vào đúng một giờ, trừ chủ nhật, bạn sẽ nghe một tiếng-súng-đồng-hồ nổi tiếng báo hiệu "một giờ". Nó làm vang động cả đất trời Edinburgh.

Edinburgh là một thành phố núi đồi, rất tốt cho khách bộ hành. Sau lâu đài Edinburgh, bạn có thể viếng nhiều nơi khác ở cổ thành này. Đi xuống khu Hoàng gia Royal Mile thì gặp tòa Holyroodhouse tròn 300 tuổi, là nơi ở của Nữ hoàng mỗi khi bà đến Edinburgh.

Bạn có thể thấy nhiều cửa hàng ở Royal Mile hoặc trên đường Princes trong "Thành phố mới". Một vài cửa hàng bán những loại vải nổi tiếng của người dân Scotland và bạn có thể thấy tên của gia đình trên mỗi kiểu vải này. Nếu bạn có một tên gia đình Scotland, bạn có thể mua và mặc loại vải gia đình này. [Còn nếu không có, bạn vẫn có thể mua và mặc một mẫu!]. Gần đường Princes là một quảng trường rất đẹp mang tên Charlotte và Nhà trưng bày Quốc gia Scotland với nhiều bức tranh đến từ Scotland cùng nhiều nước khác.

Vào tháng tám, bạn có thể viếng Lễ hội Edinburgh, là lễ hội nghệ thuật lớn nhất thế giới với hàng trăm nội dung khác nhau để bạn tham gia. Và cũng trong tháng tám, mỗi tối trong ba tuần, bạn có thể thấy một đội quân Tattoo ở gần lâu đài Edinburgh với những người lính và dàn nhạc đến từ Scotland và nhiều nước khác.

GLASGOW

Glasgow là thành phố lớn nhất Scotland và là thành phố lớn thứ ba ở Britian sau Luân Đôn và Birmingham. Nó không xa Edinburgh lắm, chỉ mất khoảng 50 phút đi xe lửa, nhưng nó rất khác Edinburgh.

Dòng sông Clyde chảy xuyên qua trung tâm Glasgow, làm cho thành phố Glasgow quan trọng hẳn lên. Hai trăm năm trước, Glasgow còn là một thành phố nhỏ. Từ khi những con tàu British bắt đầu đi khắp thế gian thì nghề đóng tàu biển trở nên rất quan trọng và Glasgow trở thành thành phố của dân đóng tàu. Bạn có thể thấy một vài công trình xây dựng thật đẹp vào thời này, ở quảng trường George.

Ngày nay không còn nhiều những xưởng đóng tàu và nhiều người cũng không còn làm nghề này nữa. Mọi thứ ở Glasgow đang thay đổi. Người dân Glasgow nói rằng Glasgow là thành phố thân thiện nhất ở Britian. Nhiều người lại bảo nó còn là thành phố sôi động nhất Britian.

Glasgow có nhiều trường đại học và viện bảo tàng, buổi tối còn có những quán rượu và nhiều thứ khác nữa. Giống như Edenburgh, Glasgow là một thành phố xanh với khoảng bảy mươi công viên và cũng giống Edenburgh, bạn có thể nhìn thấy những ngọn đồi từ trung tâm thành phố.

Glasgow, một thành phố bảo tàng. Bạn có thể xem được nhiều bức tranh đẹp tại Viện Bảo tàng Thành phố Glasgow, tại Nhà trưng bày Nghệ thuật hay tại Viện Bảo tàng Burrell và Polloke House phía Nam sông Clyde.

Glasgow còn được coi là thành phố của Charles Rennie Mackintosh. Mackintosh là một trong những người mở đầu cho nghệ thuật xây dựng mới [art nouveau] cách nay cả trăm năm. Nhiều công trình lớn nhất của ông là ở Glasgow. Trường Nghệ thuật Glasgow trên đường Renfrew chẳng hạn. Hoặc phòng trà Willow Tea Room trên đường Sauchiehall mà bạn có thể ghé uống cà phê, cũng là tác phẩm của Mackintosh.

Glasgow còn là một thành phố bóng đá. Vào những ngày thứ bảy từ tháng năm đến tháng tám, bạn có thể xem đội Glasgow Celtic chơi ở sân Parkhead hoặc đội Glasgow Rangers chơi tại sân Ibrox Sadium.

CAO NGUYÊN

Lên miền Bắc là đến vùng cao nguyên Highlands. Theo xe lửa từ Edinburgh đi dọc sông Forth chảy qua cầu Forth. Đi tiếp xe lửa đến Inverness, rồi từ đó đến Kyle thuộc Lochalsh hoặc từ Fort William đến Mallaig, đó là hai trong số những cuộc hành trình bằng xe lửa tuyệt nhất trần gian. Hoặc bạn có thể theo đường bộ băng qua vùng hồ Loch Lomond xinh đẹp rồi xuyên qua Glence đến Fort William hay đi xuyên vùng Stirling để đến Cairngorm Hills.

Vùng cao nguyên Highlands dành cho những người yêu dã ngoại, là nơi lý tưởng để đi bộ, leo núi, câu cá và nhiều điều khác nữa.

Những ngọn đồi ở đây không cao lắm [cao nhất là đồi Ben Nevis, 1.344m], nhưng đôi khi cũng thật khó khăn và nguy hiểm cho người đi bộ vào cả mùa đông lẫn mùa hè. Đôi khi khí trời lạnh lẽo đổ về từ phương Bắc nên bạn cần phải biết giữ cho ấm và luôn nhớ mang theo đủ đồ ăn thức uống.

Sao miền Bắc và miền Tây Scotland lại đẹp đến thế? Bởi vì nơi đây núi đồi  trống vắng và đá tảng già nua. Ở vùng Tây Bắc Scotland và trên quần đảo Hebridean, có vài tảng đá già nhất thế gian, đã tồn tại trên 2.700 triệu năm. Bạn dễ cảm nhận được điều này mỗi khi đặt chân lên đó. Trên những ngọn đồi này, cây cối không nhiều, nhưng có một loài cây thạch nam rất đẹp bên những hồ nước thăm thẳm lạnh.

Chim thú ở nơi này thật đẹp. Bạn có thể gặp những con nai đỏ và những con đại bàng vàng. Đôi khi bạn  có thể trông thấy cả những con chim ưng biển săn mồi vào  chiều tối. Có nghĩa là khi rời khỏi những con đường bộ là bạn đã đến với một miền xứ trống vắng quạnh hiu, nơi chẳng có gì ngoài đồi núi, bầu trời và chim thú.

ĐẢO

Scotland có hàng trăm hòn đảo. Với Scotland, biển và đảo quan trọng lắm và chúng chẳng bao giờ chịu xa nhau. Ở vùng Tây Nam, chỉ mất một ngày để đi từ  Glasgow ra đảo Isle ở Arran. Ở miền Tây, mọi thứ đều khác với những thành phố  phương Nam: đó là những phố đảo nhỏ, hầu hết dân phố đến từ Skye và những đảo khác ở Hebrides và nói tiếng Gaelic; họ không làm việc và xem tivi vào thứ Bảy. Còn ở miền Bắc, vùng Orkneys và Shetlands thì không xa Na Uy, nhưng rất xa Luân Đôn. Đời sống ở đây khác hẳn.

Muốn ra đảo, phải đi phà. Từ Oban, bạn có thể đến vài hòn đảo ở Inner Hebrides. Nơi đây bạn có thể trông thấy những loài động vật biển như rái cá, hải cẩu và chim biển. Ra đảo bạn cũng có thể đi bằng thuyền. Từ Oban bạn đi đến Mull, sau đó theo thuyền nhỏ đến Staffa hoặc Iona. Trên những hòn đảo nhỏ của Iona, bạn có thể gặp nơi mà thánh Saint Columba đã đưa Christianity thuộc Ireland sáp nhập vào miền Tây Scotland vào năm 563. Ngày nay, một lần nữa Iona lại trở thành trung tâm quan trọng của người Christian và thu hút nửa triệu du khách mỗi năm. Bạn cũng có thể đi đến Skye, có lẽ là nơi nổi tiếng nhất và đẹp nhất của vùng đảo Scotland, để gặp những ngọn đồi Cuilin Hills trên biển. Bây giờ thì thật dễ dàng khi đến Skye vì đã có một cây cầu bắc qua đảo từ bờ Skye của Lochalsh.

Từ Ullapool, bạn có thể theo phà đến Lewis ở Outter Hebrides. Nơi đây có những bãi biển dài, trống trải và đầy cát trắng. Giờ đây ta đã xa Edinburgh lắm rồi. Chặng du hành sau chót này đưa ta đến với những cột đá tròn 5.000 tuổi ở Callanish thuộc vùng Lewis. Có 50 tảng đá tròn đang đứng trầm ngâm giữa biển. Không gian nơi này thật yên tĩnh, còn thời gian thì trôi đi chầm chậm. Đây cũng là một xứ miền  đặc biệt của Scotland.

TRUYỀN THỐNG CỦA SCOTLAND

Nghĩ về truyền thống của người Scotland, trước tiên nhiều người hay nghĩ đến váy áo. Những bộ váy rất  được ưa chuộng ở Scotland vì nó ấm. Chẳng phải ai cũng có một bộ váy, nhưng đa số người Scotland sống ở cao nguyên và trên đảo thích mặc váy bởi vì trông nó dễ nhìn và cũng vì họ muốn chứng tỏ cho người khác biết rằng họ là dân Scottish.

Để làm được một bộ váy, bạn cần có tới sáu thước vải. Có những loại mẩu vải khác nhau tùy thuộc vào những họ tộc gia đình khác nhau. Khi một họ tộc lớn [tỉ như Donald, MacKenzie, Stewart…] mở một cuộc họp lớn, sẽ có nhiều người đến từ nhiều miền xứ  và phần lớn họ hay mặc váy để dự ngày hội tộc này.

Từ tháng Năm đến tháng Chín, du khách đến Scotland có thể tham gia một trong hằng trăm trò chơi của mùa vui Highland Games hoặc Gatherings. Mỗi mùa hè, có một trò vui lớn ở Braemar - nơi mà Nữ hoàng thường đến. Ở đây bạn sẽ gặp nhiều người mặc váy. Bạn cũng có thể xem những người đàn ông cao lớn chơi trò ném lao; nhiều người khác chơi nhạc Scottish bằng kèn túi và nhảy những điệu nhảy truyền thống Scotland.

Vài phong tục truyền thống rất quan trọng đối với dân Scots, một số thì không. Vài nét truyền thống khác lại cần cho du khách hơn. Như chuyện hồ Loch Ness Monster chẳng hạn, có phải chỉ dành cho du khách? Chuyện xưa kể rằng có một con vật lớn ở trong hồ này. Năm nào cũng có nhiều người đến đây để tìm nó nhưng mà "con quái vật Nessie" thì vẫn chưa thấy xuất hiện. Nó ở đằng kia chăng? Bạn cứ đến và sẽ thấy!

Với đa phần dân Scots, chơi đánh gôn là một nét truyền thống khá quan trọng. Môn đánh gôn rất phổ biển ở Scotland; nó không đắc lắm, và có rất nhiều sân gôn đẹp: hơn 400 sân! Vào mùa hè, bạn có thể chơi từ 7 giờ sáng tới tận 10 giờ đêm. Môn đánh gôn khởi sự ở Scotland từ thuở Nữ hoàng Mary xứ Scots chơi gôn chỉ sau khi người chồng thứ hai của bà qua đời. "Thủ đô gôn" của Scotland là St. Andrews, một thành phố nhỏ ở gần Edinburgh.

ĂN …

Khi viếng Scotland, bạn có thể nghỉ ở khách sạn hoặc tại một "B & B", nơi mà ta chỉ có chỗ ngủ và ăn sáng chớ không có bữa tối. Hết thảy những nơi này thường rất ấm cúng, thân thiện và có nhiều thức ăn ngon.

Đây là 5 "món  Scotland".

Bữa sáng khởi đầu là cháo sữa. Nếu bạn cảm thấy đói bụng vào giữa buổi, sẽ có thêm vài mẩu bánh mì Scottish kèm cafe cho bạn.

Bữa trưa, bạn có thể dùng món cá hồi Scottish.

Buổi tối, bạn có thể được thưởng thức thịt bò Scottish, món ăn mà người Scots cho là "ngon nhất trần gian". Hoặc bạn có thể cố tìm cho mình một món Scottish khác nổi tiếng hơn. Nhưng mà nhớ hỏi người của khách sạn là có điều kiện gì trước hay không!

… VÀ UỐNG

Từ whisky có gốc từ tiếng Gaelic là uisge-beatha - nghĩa là "nước của cuộc đời". Scotland nổi tiếng với món rượu whisky. Có trên một trăm nhà máy sản xuất rượu whisky ở Scotland và mỗi loại rượu đều khác nhau. Những nhà máy rượu này rải khắp Scotland - một số ở gần Edingburh và Glasgow ở miền Nam, một nhà máy ở Skye, hai nhà máy ở Orkneys thuộc miền Bắc. Trên các đảo nhỏ của Islay cũng có sáu nhà máy rượu! Khoảng một nửa số nhà máy rượu lại nằm gần sông Spey hoặc gần vùng Inverness; nhiều người hay đến đó để thăm viếng và uống một chút nhiều loại whisky khác nhau. Du khách đến Edinburgh có thể viếng Trung tâm Scotch Whisky Heritage Centre nằm gần tòa lâu đài. Nhưng nhớ là đừng có uống nhiều rượu vì whisky ở đây rất mạnh!

Whisky thì ngon rồi đấy, nhưng có một thức uống khác ở Scotland ngon hơn, đó là "nước"! Rượu Whisky ngon bởi vì chất nước được lấy từ những ngọn đồi. Sau một ngày dài đi bộ nắng nóng, uống một ngụm nước đồi Scottish, có lẽ sẽ là chuyện tuyệt nhất trần gian!

SCOTLAND NGÀY MAI

Scotland quả là một xứ sở khác biệt. Đó là một đất nước của hôm qua và của ngày nay. Du khách thường tới đây để gặp được những nét truyền thống cổ xưa nhưng đa phần người Scots lại muốn mọi sự đổi thay. Nhiều người Scots không thích mặc váy,  không muốn ăn haggis và không muốn lệ thuộc vào kiểu sống thị tộc. Nhiều người Scots yêu quá khứ đất nước nhưng họ muốn Scotland phải là một quốc gia giàu có và hiện đại.

Ngày nay nhiều người dân Scots sống hạnh phúc trong thành phần Great Britian nhưng họ cũng muốn Scotland được tự do. Một số cư dân Scots lại muốn Scotland tách hẳn khỏi Great Britain.

Ngày nay, mọi thứ đang thay đổi ở Scotland. Có những cuộc đời mới ở nơi đây, về giới kinh doanh, về những rạp chiếu bóng, về âm nhạc… Những thành phố lớn thì sôi động. Đất nước đẹp hơn. Scotland thật là huyền diệu./.

H.Kim dịch từ nguyên bản.