Tôi ngồi trước màn hình ti vi nhấp nháy

Nhìn khuôn mặt mệt mỏi của tổng thống Joe Biden

Tuyên bố về Afghanistan, rút quân, sự tháo chạy

Cuộc chiến tranh đã kéo dài quá lâu, nhiều người chết, nước Mỹ đã kiệt sức

Chúng ta không thể tiếp tục chiến đấu ở nơi người dân không muốn chiến đấu cho đất nước họ, ông nói

Giọng bực tức, khuôn mặt u tối, của một người thất bại

Tôi thấy lòng không dưng buồn rũ

Khi bạn ở một mình, cô độc, bất lực, bạn cũng có một khuôn mặt như vậy

Rút quân là cần thiết

Rút quân vội vàng là tự huỷ diệt

Tôi biết, tôi biết, nhưng bạn biết để làm gì?

Sau hiệp ước Doha bậy bạ

Đôi khi vầng trăng chiếu sáng xa ngoài cửa, nhưng bạn không nhìn thấy

Một đứa bé bấm chuông bạn không nghe được

Buổi sáng ở đây không có người nào bấm chuông, người đưa thư chưa tới

Tôi mặc áo lạnh đi ra đường, cơn mưa vừa dứt

Sau hai mươi tám ngày không mưa

Bạn cảm thấy mùi đất xông lên, mùi hoa cúc, mùi dâu chín thơm lừng

Bầy sáo đen bay tưng bừng trước mặt

Tôi nhớ cái chết của một người lạ

Trên đường ngày hôm qua, dưới chiếc xe tải

Tôi nhìn thấy những đoàn người trốn dịch nhễ nhại kéo nhau bồng bế ra khỏi Sài Gòn

Những đứa bé chân còn đi chưa vững

Không ai mặc áo rách, nhưng những khuôn mặt mệt mỏi

Tôi đi chậm, bàn chân phải nhức buốt khi tôi đi nhanh lên

Tim đập rộn ràng như tới cuộc hẹn hò

Chia cho người khác buồn đau

Gió thổi mạnh, đám cỏ lau dạt đi

Nằm nhớ những bàn chân thanh tân

Lòng tôi buồn lạ lùng

Như vừa đánh mất một điều gì

Tôi thấy khó thở, người nghiêng về phía trước

Như khi tôi nghe được tiếng khóc thút thít trên tàu

Từ Huế vào Sài Gòn những ngày lầm than

Vừa hết chiến tranh, giặc giã, lại đến bạo tàn, đói rách

Tôi ăn bữa cơm tươm tất cuối cùng ở quán cơm Âm phủ

Trước khi bỏ Huế ra đi, đêm trời không có sao

Một con tắc kè kêu mải miết trên đường Lê Lợi

Tôi buồn ngất như ngày mất quê hương

Dù đã lâu tôi không mất điều gì cả

Vài năm một bận về thăm nhà

Nằm nghe con chim sẻ kêu khuya trên mái ngói

Tìm thăm thằng bạn học cũ, lưng khòm tuổi già

Lụi cụi với đàn gà

Tôi có gia đình, vợ con, bạn bè, có công việc

Làm việc tối mặt tối mày, đôi khi hài lòng

Vì gặp may cứu được một người, nhiều khi tức giận

Vì thức viết mãi không xong bài thơ

Trễ hẹn với hai tờ báo

Thứ văn chương mơ mộng hão, thời nay chẳng mấy ai cần

Chiều mưa nằm buồn tênh gối đầu lên tay mình

Nhưng chưa bao giờ buồn như sáng nay, khi nghe tin

Một dân tộc thất trận

Không phải thất trận, họ chẳng hề đứng lên

Không có một kháng cự nào, trong khi quân Taliban tiến như vũ bão

Các cố vấn cao cấp Nhà Trắng sững sờ kinh ngạc

Đọc không ra bước tiến của kẻ thù

Giới tình báo ngu ngơ đấm ngực thở dài

Ngay những tờ báo cổ vũ hòa bình nhất chống chiến tranh nhất như New York Time, New Yorker cũng bất bình

Vì sự rút lui cuống cuồng của người Mỹ

Và phản ứng ích kỷ của nhân loại

Và các đồng minh phương Tây không hề được nhắc tới trong diễn văn của Tổng thống

Bốn mươi ngàn binh sĩ Canada đã chiến đấu ở đó

Và tôi nhớ khuôn mặt một người lính Canada bị mìn cụt chân ngay cửa ngõ Kabul

Thế giới im lặng như chú nai con

Trước ánh mắt của cọp, sững lại, bàng hoàng, đóng băng

Nhiều người bắt đầu nói về sự tốt đẹp của Taliban

Nhiều người than khóc những trường học dành cho phụ nữ

Nhiều người tiếc thương hai mươi năm một không khí tự do

Điều mà hình như người dân Afghanistan chưa cần thiết lắm

Hoặc chưa cần đến mức phải dùng mạng sống để đổi lấy

Nhiều người nói thế

Có người nói về ngày tận thế

Sự trả thù tắm máu

Có người bảo vệ sự rút quân vội vã

Tôi không tin tất cả những điều này

Một nhân dân mới học bài học dân chủ

Đã không thể tự mình tập hợp lại, đứng lên

Như những đứa trẻ thơ ngây không biết cầm súng

Bạn muốn nói họ hèn nhát ư?

Đúng

Nhưng bao giờ cũng vậy

Những kẻ tàn bạo sẽ không cần tàn bạo vào lúc này

Những kẻ giết người chưa cần phải giết người vào lúc này

Những kẻ chống lại tự do của nhân dân chưa cần phải ra mặt

Không một lãnh tụ tối cao nào được gọi tên

Bạn chỉ nhìn thấy những người chiến binh súng đạn đầy mình

Mỗi người cầm trên tay một chiếc khăn đen

Sẵn sàng bịt mặt phụ nữ bất kể họ đồng ý hay không

Vì đó là luật của Islam

Tôi hình dung những ngôi nhà ổ chuột nheo nhóc

Những gia đình đa thê, số phận người như rác, tôi đã từng gặp

Một người phụ nữ, đứa con thứ ba mươi sáu

Kết hôn lúc mười sáu tuổi với một ông già bảy mươi hai

Đã có mười ba bà vợ

Tôi ngồi lắng nghe câu chuyện của chị ở bệnh viện Vancouver

Sau lần sẩy thai thứ hai

Tôi nhìn thấy chị khóc

Tôi lật những trang sách đầu tiên của mình nói về một xứ sở xa lạ

Ngày xưa gọi là A Phú Hãn

Một đất nước tươi đẹp, man mác mùi hương bưởi hương cam

Những cánh chim bay đôi

Mùa xuân chập chờn đồi cỏ sương trắng

Những huyền thoại, những câu thơ cổ

Tôi hiểu rằng mỗi người có một chọn lựa

Tôi hiểu rằng mỗi dân tộc có một chọn lựa

Nhưng có những chọn lựa trá hình

Những ý chí giả dối

Cũng như những cuộc bầu cử gian lận

Những hạnh phúc bị áp chế

Những lịch sử bị viết lại

Những mái nhà trũng xuống vì mưa nắng đời đời nô lệ

Tôi hiểu nước Mỹ đã cố gắng

Một số quốc gia như Canada đã cố gắng

Tôi hiểu nhiều người cầu nguyện cho Afghanistan

Và đặt hy vọng vào họ

Và đó là điều làm tôi khốn khổ hôm nay

Tôi nhìn thấy những người đàn ông và những người đàn bà chạy theo máy bay

Bám lấy cầu thang trong tuyệt vọng

Một người đàn bà xa lạ tôi gặp trên đường sáng nay nhìn vào mắt tôi khi hỏi đường

Trong ánh mắt sâu thẳm ấy có một quê hương tan tác

Châu Á hay châu Phi

Tôi không biết làm gì khác để giúp chị ngoài việc chỉ đường

Nhân loại xót thương không biết phải làm gì

Chúng ta buồn nỗi buồn bất lực

Trước cái buông tay hờ hững

Cũng phải buông thôi

Nhưng đó không phải là nỗi buồn

Từ nay những ngày thứ hai nhân loại không biết phải làm gì, những ngày chủ nhật trống không

Một nhân loại bấn loạn trước kẻ mạnh

Người đầu hàng người chạy trốn người phủi tay nói nói cười cười

Tha hồ tranh cãi

Nước Mỹ lẽ ra phải làm sao trước sụp đổ

Không ai hỏi: chúng ta phải làm gì

Đã từ lâu con người trút bỏ hết trách nhiệm của mình cho người khác

Cho nước Mỹ

Từ lâu mỗi chúng ta chỉ sống lẩn lút trong căn nhà của mình

Không chỉ trong mùa đại dịch

Một nhân loại quá mệt mỏi vì đại dịch

Ngày càng trở nên cô lập, ngày càng ích kỷ

Để mặc cho ý chí của những người có súng

Nắm vận mệnh tương lai

Người Afghanistan cũng có nhu cầu hòa giải

Họ cũng có một Hội đồng hòa giải tối cao

Nhưng khi kẻ địch mạnh lên chúng liền vứt bỏ

Mọi thứ hoà giải

Tôi nhớ đến lịch sử của chính chúng ta

Sự rút lui, sự bỏ chạy, sự sụp đổ, không phải là ai chiến thắng hay ai thất trận đâu

Mà là điều gì sau đó

Sau đó ư?

Ba mươi năm, năm mươi năm, bảy mươi năm, cả dân tộc lầm than

Đâu phải riêng gì Nam hay Bắc

Nhiều người bắt đầu trở giọng, nói tới việc Taliban sẽ đổi thay

Một nhân loại chỉ biết cầu may và hy vọng

Một nhân loại không thể hành động

Là một nhân loại sụp đổ

Các nhà độc tài vui mừng chìa tay ra, chúng sắp bá vai nhau, nâng cốc

Trong căn lều chật những tâm hồn dật dờ trôi đi

Dân tộc trẻ con như những đứa trẻ

Thơ thẩn suốt ngày ngoài đường thổi còi lá chuối

Câu cá, bắt ốc, đánh nhau

Một nhân loại thường xuyên bị xô ngã

Những kẻ khôn ngoan nhất đã tìm xong cách thỏa hiệp

Không có gì dính líu giữa văn chương và thời cuộc

Cầm nắm đất lên chỉ thấy máu hồng

Một nhân loại quá bận rộn vì những điều viển vông nhỏ nhặt, những cuộc thất tình cay đắng

Cãi nhau chí chóe vì bữa ăn

Sẵn sàng văng tục

Sẵn sàng chia rẽ

Một thế giới thường xuyên tụt lại phía sau so với chính mình

Nhưng tội ác không nhầm

Chúng biết nên giết ở đâu nên tha ở đâu

Nơi nào nói chuyện hòa bình, nơi nào hạ thủ vi cường

Như ngoài biển Đông

Chúng đánh cho tan tác những nhành hương

Những thành lũy của lương tâm

Không phải vì chúng mạnh

Mà vì lòng ta yếu kém

Không phải vì thiếu vũ khí

Mà vì một dân tộc chưa đánh đã chạy

Bao nhiêu người lính ngã xuống chẳng ý nghĩa gì

Bao nhiêu cuộc chia ly thành lời hứa hảo

Người vợ trên sân ga lủi thủi bồng con quay về

Ý nghĩa không còn, trong đầu óc lãnh tụ cao nhất

Sinh ra những ý tưởng khinh bạc, chủ bại trước tội ác

Quay lưng dễ dàng

Tôi hình dung một dân tộc hoang mang tan nát

Những đứa trẻ không còn trường học, những người phụ nữ thường xuyên bị che mặt

Chống lại ý chí của họ

Bị đè xuống đẻ con

Chống lại giấc mơ của họ

Chống lại tình yêu đầu đời như vầng trăng thanh sạch

Một nhân loại phải bịt mắt trước roi vọt

Kẻ thù có ở đâu xa, ở trong chính ngôi nhà của mình

Trong cuộc sống bình an êm ả

Tự do mới nhú lên thì bị dập tắt

Đất nước học làm dân chủ mới sáng ra thì tối lại

Bọn cai tù mới nghênh ngang đi ngoài đường

Thói nịnh bợ tràn khắp

Không gặp mặt lãnh tụ thì không ngủ được

Không viết thơ ca ngợi thì không thỏa lòng

Không đập tay lên ngực mà thề thì không có chỗ ngồi trong bữa tiệc

Chúng quàng hoa hiếc lên nòng súng

Viết tên những kẻ độc tài vào mây trắng

Hái cả sen hồ cho bọn khủng bố

Trời xanh ở đâu, không xanh ở đây

Không có phút giây nào lòng ta yên ả

Tôi đi trên đường gặp toàn người lạ

Những người cẩn thận mang khẩu trang

Lén lút nhìn nhau sợ hãi

Những kẻ chiến thắng thổi kèn ca hát vung tay nhảy múa

Nhân loại nằm thở hào hển trên chiếc bàn đẻ

Sắp sửa sinh ra một nền hòa bình nhục nhã

Đến lượt nó, nền hòa bình ấy sẽ đẻ ra chiến tranh và nô lệ

Tổng thống Biden nói: tôi sẽ không để chiến tranh kéo dài đến tổng thống thứ năm

Ông không biết: di sản lương tâm tệ hại này sẽ còn sống với tổng tống thứ mười lăm

Nước Mỹ sẽ còn ăn nằm với nó

Nhân loại sẽ còn điêu đứng vì nó

Tôi buồn bã ngồi xuống cát bỏng

Mặt trời tháng Tám nóng rừng rực đi qua

Như con mắt mù, trong nạn cháy rừng nhiều ngày

Khí độc bay đầy trời

Bầy chim sẻ sà xuống quanh tôi

Cất tiếng kêu oan về những cánh rừng đã cháy

Tôi tưởng tượng một cơn mưa sắp tới

Không phải cơn mưa hồi sáng

Lắc rắc vài hạt

Cái gàu nước để ngửa ngoài sân không đầy

Mà cơn mưa dữ dội, nặng hạt, tuôn trào như thác lũ, trút qua ngàn lỗ hổng, qua những đèo những suối

Trút qua những kẽ tay cuối của thời gian hiểm nghèo

Thấm khắp mặt người

Thấm vào hồn ta

Ngọn nguồn dũng cảm bao la xô đổ lòng sợ hãi

Xóa sạch những ngụy biện, chua ngoa, xóa sạch khuôn mặt

Của tổng thống Ashraf Gani bỏ chạy, tôi nghe tiếng thét gào

Của những tâm hồn bị bắn hạ

Những đứa bé gái mười ba mười bốn tuổi bị hãm hiếp

Những tượng Phật bị đập nát ở Afghanistan

Dưới bầu trời sao băng nhức buốt

Tôi ngồi đọc lại cuốn sách của Fawzia Koofi, Letters To My Daughters

Câu chuyện của một người phụ nữ vượt qua bi kịch gia đình, người cha bị Taliban bắn hạ

Người phụ nữ sống chết với tình yêu, những bức thư gởi con của người đàn bà dũng cảm

Tôi nhìn khuôn mặt dịu dàng như một nhành hoa, như mặt nguyệt

Những hạt thóc vàng bay tung tóe

Những bài thơ ca ngợi tự do và các thi sĩ

Những triết lý hư ảo về cuộc đời

Nhưng cuộc đời sẽ đục hơn, đời người trở lại phù du

Non sông hai mươi năm tàn phá, sắp được mùa, nay mất mùa

Cuộc đời đập tan hy vọng của chúng ta

Hòng chúng ta quên đi không nhìn ra số phận của mình trong dân tộc ấy

Một ngày hóa tình nhân một ngày bỡ ngỡ

Mọi người ngoảnh mặt đi để sống cuộc đời mình

Bằng lòng, trống không, rỗng tuếch

Lo cho thân mình còn chưa xong

Cần biết gì đâu những mênh mông nhân loại

Tôi từng mơ ước có ngày được đến Afghanistan

Uống chén trà thơm, ngồi giữa những anh em

Vắt kiệt lòng nhau bằng những đóa hoa sen

Những kẻ sợ chiến tranh mang chiến tranh trở lại

Cơn động đất số hai, cơn bão số ba

Những tên hề ngồi ở các văn phòng xa hoa

Không cần biết những người tối tăm mặt mũi

Lo toan trồng một gốc đào dưới mưa xuân

Những cánh cửa tự do mở ra rồi khép lại

Trong lễ tang này tôi tới đứng nghiêm trước hàng bia mộ

Thôi đi chúng ta đã mơ mộng quá nhiều

Sao lại quên sự sống cầm trên tay

Quên tình yêu như hạt muối

Rồi sẽ qua đi những ngày đại dịch

Những ngày ta giãn cách với người yêu bằng mặt nạ

Nhân loại vượt qua thời gian khốn quẫn

Nhưng không thể vượt qua chính lòng mình, như mùa hè không còn mật

Đành lòng sống những ngày vô vị

Quên đi những ôm hôn rạo rực đất trời

Tôi tự hỏi nhà văn nữ Koofi đang ở đâu, lưu lạc nơi nào trong lửa khói

Trong cuốn sách của mình, bà nói: “they often try to kill me”.

Buổi trưa tôi đi dưới mây trời lắng nghe nhân loại tập nói lần thứ nhất

Tiếng nói thiêng liêng, không phải nhiều lời

Như khi em nghiêng người bên bờ suối

Mê một cụm mây bay

Em của lòng tự do, của tận cùng yêu thương

Chống chất những đêm buồn

Một dân tộc không có nỗi một kháng cự nào

Một nhân loại không có sự phẫn nộ nào

Trong khi khuôn mặt em đầy khói súng, nằm giữa ngã ba đường

Một ngày không cạo râu, một ngày không chải tóc, tôi đi dọc bờ mương, không biết nói với ai về nỗi buồn của mình

Nói ra chỉ tổ làm chúng cười

Như một thằng điên

Ai quan tâm đến một vùng xa lạ?

Đi theo đám tang dưới trời mưa không biết tên người chết

Đám tang của một đất nước đi tới tự do rồi sẽ có những đất nước khác đứng lên vì họ

Như anh trai đỡ đần em gái

Như người vợ đỡ đần chồng trong ngày nằm bệnh

Sau cơn mưa, tiếng một cành cây khô gãy

Sau vườn, tôi thức dậy trong đêm

Nghĩ đến những cô bé Malala đang đi chân không ngoài bóng tối

Tôi tắt ti vi, ném tờ báo vào đống rác, lại mở cửa đi ra đường

Trăng lưỡi liềm lộn ngược

Một mùi hương thơm phảng phất đâu đây

Như khi cơn giận dữ đã qua, nỗi buồn man mác, lửa ma trơi chập chờn

Thấy con nai đi mãi giữa rừng sâu, qua suối

Thế giới đẹp vô cùng, dòng nước mát lịm

Máu ứa trên vết thương đã khô

Bão táp nhạt nhòa

Tôi viết bài thơ chẳng biết gởi cho ai

Chắc không có ai chịu đọc

Hay đọc mà lắc đầu

Nỗi buồn có mà như không có, ơ đẩu ở đâu

Vô duyên chi lạ

Tôi mở tung các cánh cửa

Sau những ngày hạn hán, không khí ngột ngạt

Tôi muốn thở rào rạt đất trời

Tôi trở lại chiếc võng ngoài hiên nhà

Nằm nghe tiếng dế thì thầm

Kêu trong cỏ, lắng nghe giọt lệ rơi trên má

Của một người em xa

Cuộc đời già mà vẫn thanh tân

Một nhân loại già mà còn biết khóc

Trên trang giấy, rơi những chữ vỡ lòng.

August 15, 2021