*
Tôi đọc thơ Nguyễn Tuyển không nhiều, cũng không thường xuyên nên hiểu về thơ của Nguyễn Tuyển không được sâu nhưng có lẽ Cha Mẹ và Quê Hương là mảng đề tài chiếm dung lượng khá lớn trong thơ anh thì phải.
Cũng là nhớ về đấng sinh thành nhưng với nhà thơ Nguyễn Tuyển (trong "Ngỡ") thì khác, anh hạnh phúc hơn khi còn bố còn mẹ nên nỗi nhớ cũng nhẹ nhàng hơn và ít nước mắt hơn so với nỗi nhớ của những ai không còn bố, không còn mẹ. Cho dù trong anh có quắt quay nhớ đấng sinh thành thì cũng chỉ ở mức rưng rưng ngấn lệ, nhưng vẫn còn đầy ắp hạnh phúc của sự chờ đợi được cha mẹ chằm bặp, yêu thương:
"Tôi mơ mùi thơm gạo mới
Nồng nàn vị mặn đất quê
Tôi mơ những chiều mẹ đợi
Bố lên nương rẫy chưa về"
(Ngỡ)
Hay những câu thơ thấm đẫm sự nhớ thương, lòng biết ơn và niềm tự hào về đấng sinh thành của người con khi phiêu bạt xa xứ:
- "Nhớ khói lam chiều quyện mái nhà tranh
Mùi cơm mới thơm nồng mồ hôi mẹ
Cha gánh hoàng hôn bước về lặng lẽ
Phía triền đê lúa trở dạ ngậm đòng”
(Thương nhớ quê nhà)
- “Mẹ nằm đếm tháng tính ngày
Tay lần tràng hạt cầu may mùa vàng
Cha ngồi bên bếp lửa tàn
Mơ trong gió thoảng những làn khói rơm”
(Tháng Ba hạt lúa nghẹn lòng)
- “Vườn của mẹ bỗng như bừng thức giấc
Những sớm mai cha mỉm cười tất bật
Chiếc áo sờn mẹ gánh cả mùa Xuân”
(Mùa Xuân đã đến phía sau mình)
Đọc những câu thơ ăm ắp tình mẹ, ăm ắp tình cha như thế hỏi ai chẳng nao lòng?!
Nỗi nhớ bố nhớ mẹ nhớ quê cứ hồn nhiên trong trẻo ngân lên như thế, rồi chợt lắng lại, trầm xuống với thoảng nhẹ chút hương nhớ vị thương đằm nét hồn quê của riêng Nguyễn Tuyển:
"Bây giờ quê xa vời vợi
Chợt thèm một khúc bánh xôi
Giận mình một đời nông nổi
Chiều rơi, ngỡ mình... mồ côi..."
(Ngỡ)
Câu "Chợt thèm một khúc bánh xôi" bằng cảm xúc rất thật, đã xóa đi cảm xúc còn chênh, chưa thật của câu: "Chiều rơi, ngỡ mình... mồ côi... ", khi Nguyễn Tuyển đẩy cảm xúc cao hơn tâm trạng thực để kết thúc bài thơ.
Không chú trọng vào việc tìm tòi cách thể hiện tứ "mới - lạ - độc" như nhiều nhà thơ trẻ hoặc thích "được trẻ hóa", Nguyễn Tuyển lặng lẽ chọn lựa câu chữ để thể hiện được tình nồng ấm, hồn hậu trong thơ anh. Những câu thơ anh viết về quê hương dễ chạm được vào trái tim người đọc bởi những nét đẹp yên bình như được lan tỏa từ trái tim nồng ấm, đôn hậu của Nguyễn Tuyển:
"Và chú chim líu lo trên cành biếc
Mổ hạt sương tan ở sau vườn
Con mèo nhỏ vùi mình trong xó bếp
Khúc khích đùa trông thật dễ thương"
(Mai về với Mẹ)
Những câu thơ trong trẻo hồn nhiên như thế đem lại cảm xúc rất khác với những câu thơ hay và đẹp trong bài "Tìm về ngày xưa", ví như:
"Tôi về vén bóng tre làng
Nghe bao thương nhớ cũ càng ùa xô
Con đò gác mái sóng nhô
Bờ sông thiêm thiếp, câu hò lạc trôi"
hay:
"Ngược chiều theo cánh thiên di
Ngày trôi qua đáy, mùa đi không về
Ngọn nồm quất rạc triền đê
Lòng tôi ngân ngấn bên lề nhớ quên"
Đọc những câu thơ hay và đẹp với kha khá chữ ấn tượng, gợi nhiều cảm xúc, thể hiện kỹ thuật thơ của người có tay nghề: "Bờ sông thiêm thiếp", "Ngày trôi qua đáy", "quất rạc triền đê ", ... , với những hình ảnh gần gũi thân quen như đã từng gặp ở đâu đó dễ làm bạn đọc nao lòng nhưng cũng chính những câu thơ với những hình ảnh, những ngữ điệu dễ nao lòng đấy lại tạo cảm giác thiêu thiếu cái hồn, cái tình vốn mộc mạc chân quê trong thơ Nguyễn Tuyển, khiến người yêu thơ Nguyễn Tuyển gợn chút nỗi bâng khuâng nhơ nhớ. Có lẽ, anh muốn tạo thay đổi diện mạo cho trang thơ Nguyễn Tuyển bớt đồng điệu đồng màu nên "Tìm về ngày xưa" với những tìm tòi học hỏi để làm mới mình trong ý tưởng cấu tứ nhưng thi tứ thi ảnh chưa thật sự tạo được rõ dấu ấn riêng của thơ Nguyễn Tuyển nên những câu thơ hay và đẹp đó vẫn gợn chút bâng khuâng nhơ nhớ chất thơ, hồn thơ mộc mạc và trong trẻo của Nguyễn Tuyển trong tâm trí bạn đọc.
Tôi thích những câu thơ mang nặng dấu ấn miền Trung nắng gió - quê hương Quảng Ngãi của nhà thơ Nguyễn Tuyển, ví như:
"Bình yên quá, gối đầu lên ngày cũ
Ta mơ màng bên hương khế xốn xang
Mơ dáng ngoại khẽ khàng ru ta ngủ
Chợt giật mình...
mùi cơm mới bay ngang."
(Bình yên quê Mẹ)
Hay:
- "Tôi nhớ làng như đứa trẻ lên ba
Ngồi ngóng mẹ đi chợ phiên ngày tết
Kể sao hết bao sắc màu xanh biếc
Con dế trong tôi cắn nát những đêm dài"
(Ngày bình yên)
- “Sáng ngồi
vẽ một bình minh
Ngờ đâu mưa xối thình lình ướt tôi
Giọt rơi rát bỏng hơn vôi
Cho tôi uống lấy bời bời niềm đau”
(Vẽ ngày bình yên)
- "Có vạt nắng chiều gầy guộc góc sân
Mẹ ngồi hong nhúm khoai mì đang mốc
Thương bông lúa trổ mầm ngoài rộc
Đàn gà con nhao nhác tìm mồi."
(Bài thơ tháng Mười)
- "Hơn nửa đời phiêu bạt đó đây
Giữa phố phồn hoa, rộn còi tàu hú
Tiếng dế nỉ non vẫn theo vào giấc ngủ
Như lời quê thầm thĩ nơi xa"
(Ngày bình yên)
Những câu thơ như thế rất dễ chạm vào trái tim người đọc bởi những câu thơ đấy được tinh lọc, phản chiếu từ cái nhìn trong trẻo mà run rẩy rung lên tiếng lòng từ trái tim hồn hậu của Nguyễn Tuyển.
Viết về Mẹ, Nguyễn Tuyển có khá nhiều câu thơ tinh tế, có sức ám ảnh người đọc với sự lan tỏa thầm lặng, ví như:
“Lời ru chìm giữa mênh mông
Tháng ba ai đốt khói đồng mắt cay
Cánh cò hun hút chân mây
Đồng sâu mẹ đội bóng ngày liêu xiêu”
(Dỗ mình)
Hay:
- "Men theo sợi khói lam chiều
Tôi về quê mẹ - nắng liêu xiêu gầy
Hương trầm ai đốt mà cay
Giọt tràn đáy mắt bỗng ngày rưng rưng"
(Khẽ khàng quê)
- "Mẹ giờ như cọng rơm gầy
Cuối mùa sót lại sau ngày nắng mưa
Chuồn chuồn bay giữa ban trưa
Sợ cơn bão nổi về lùa qua truông"
(Gió ơi lay khẽ thôi nào)
- "Rồi một chiều muốn bỏ chốn phồn hoa
Về bên mẹ hít hà mùi cơm mới
Mái tranh nghèo nhuộm vàng bao sợi khói
Nghe à ơi... bên cánh võng năm nào.”
(Chợt thèm một chút ngày xưa)
- "Tuổi của mẹ theo ngày trôi qua tóc
Mỗi xuân sang thêm vài sợi úa màu
Nồi nếp mới của vụ mùa khó nhọc
Mẹ gói vào cời lửa suốt đêm thâu."
(Mai con về tạ lỗi với quê hương)
- "Mẹ ạ!
chiều nay con lại nhớ
Chiếc chõng tre ọp ẹp thủa nào
Thèm một giấc ngủ vùi như chưa có
Để nghe tròn một khúc ca dao."
(Khóc giữa ban chiều)
- "Mặc cho giông thét bão gào
Âm thầm mẹ vá khuyết hao lở bồi"
(Mẹ ơi mùa trở gió rồi)
Bên cạnh hình ảnh Mẹ là tượng hình Cha với những khắc họa thật đẹp, đẹp lồng lộng, hào sảng với những lắng đọng ấm áp từ trong da diết nỗi nhớ của nhà thơ Nguyễn Tuyển:
"Cạn đêm kí ức cựa mình
Thấy cha cõng nắng chùng chình bước chân
Miệng cười gánh cả xuân sang
Hương đồng theo gót mênh mang gió lùa"
(Chợt mơ về với quê nhà)
Bốn câu thơ khá hay, với Tứ thơ đã được nhiều nhà thơ sử dụng khi khắc họa tượng hình người Cha nhưng tượng hình người Cha trong "kí ức cựa mình" của Nguyễn Tuyển đẹp đôn hậu hào sảng với những nét vẽ dễ chạm vào trái tim và găm sâu vào trí nhớ bạn đọc của riêng Nguyễn Tuyển. Thật tiếc, nhà thơ Nguyễn Tuyển đã không đầu tư thêm chút thời gian cho việc chọn chữ gieo vần để bốn câu thơ đó được tròn trĩnh hơn.
Hay những câu thơ khác Nguyễn Tuyển viết về Cha không cố ồn ào to tiếng mà anh đào sâu vào tâm thức với suy tưởng điềm tĩnh đến trầm lặng:
- "Mấy canh chầy cha tựa cửa lo âu
Canh con nước lớn ròng theo mùa lũ
Bóng cha nhoè lem trên bức tường rêu cũ
Đèn khuya hiu hắt bên thềm."
(Bài thơ tháng Mười)
- "Thấy bóng cha ngồi ở phía triền đê
Nối sợi dây diều tuổi thơ tôi vừa làm đứt
Hoàng hôn buông một màu đỏ rực
Chú dế mèn ngậm cỏ hát nghêu ngao"
(Một chút dại xưa)
khiến những câu thơ đó đầy ắp tâm trạng và nặng thêm sức ám ảnh với người đọc.
Thơ Nguyễn Tuyển luôn đầy ắp chất liệu mộc mạc, bình dị của cuộc sống và câu chữ anh dùng cũng là câu chữ chọn lựa từ ngôn ngữ của cuộc sống nên thơ Nguyễn Tuyển dễ gần dễ hiểu với bạn đọc. Có lẽ vì thế mà thơ của anh tuy không chú trọng làm mới cách sử dụng câu chữ và sáng tạo ngôn từ, cũng không làm mới hình thức thể hiện nhưng là thơ của cảm xúc chân thật nên bạn đọc đến với thơ Nguyễn Tuyển lặng lẽ, tự nhiên với sự lan tỏa thầm lặng không ồn ào vồn vã.
*.
Hà Nội, sáng 5 tháng 8-2022
