Bà Bán thường say rượu buổi chiều. Đi chợ về mặt bà đỏ gay như ráng phía trời tây. Chân tay quờ quạng, bà bưng rỗ thức ăn nào cá ngừ, cá nục mua của nậu rỗi dưới xóm Đàn. Họ gánh từng gánh cá chạy bộ lên bán ở chợ Rường. Những mớ cá tươi ngon. Rồi bà mua thêm rau muống, rau tần ô...đem về nấu canh. Nhưng bà không quên được ly rượu trắng ở tiệm bà cả Trâu, bà liền ghé vào. Bán cho tui năm đồng rượu bà cả ơi. Bà cả Trâu rót một ly đầy, bà Bán đưa năm đồng và cầm ly lên, ực một cái, ực một cái nữa. Xong, bà te tái đi ra. Bây giờ thì bà đánh rơi rỗ rau. Bà quậy quọ ngồi dậy, trời bên ngoài xoay vòng vòng, nhưng bà cũng cố sắp những món rơi vải bỏ vào rổ, đứng lên xiêu vẹo đi về.
Bà Bán hay xúc gạo trong lẫm lúa, bán lén lút cho bà Trầm, nhà phía bên trên, cách một hàng rào. Bà Trầm trả tiền cho bà, bà mua rượu uống.
Nắng chiều vắt vẽo trên các ngọn cây, lẩn quẩn rơi xuống sạp nước. Bà Trầm lấy gáo xối lên đôi bàn chân đầy bùn đất, rồi quày quả vào bếp đốt lửa nấu cơm.
Bà Trầm không bao giờ mang guốc, giép, mang vào bà thấy khó chịu làm sao. Từ nhỏ đi chăn bò ở xóm đập Trà Thai, bà cho bò ăn từ đồng này qua đồng khác, bà đi chân không quen rồi. Thằng Trí, thằng Hóa vẫn mua cho bà những đôi giép bán ở chợ Vạn, mẹ mang vào chứ đi chân không hoài đạp miễng chai hay đinh đó mẹ, Bà Trầm, tau mang không quen. Mẹ mang riết rồi quen chứ gì. Nhưng khi xỏ chân vào đôi giép nhựa, bà thấy ngứa ngáy, chân bà như bị ép vào khuôn khổ. Bà liền cúi xuống cầm đôi giép trên tay, đến khi về đến ngõ nhà, bà mới xỏ vào. Thằng Trí đứng trong sân thấy mẹ mang giép, reo lên, mẹ mình mang giép được rồi, Hóa ơi! Thằng Hóa chạy ra ngó lom lom vào đôi chân của mẹ.
Nắng lóa buổi sáng hoặc leo lét buổi chiều. Bà Trầm có những công việc bà lo, như tưới nước đám rau, nấu cám heo cho heo ăn, cho gà vịt ăn, đổ nước vào máng cho bò uống, tíu tíu đám gà đi ăn rong ở các vườn về ăn thóc, rồi kêu vào trong, thằng Trí thằng Hóa đâu ra giếng mẹ múc nước tắm cho.
Thằng Hóa làm biếng, thôi con không tắm đâu, để mai đã mẹ. Thằng Hóa nhiều khi ở dơ, nó đi chơi suốt, lặn lội qua các vườn nhà ông bảy Bung, ông Nhẫn, ông hai Cận cùng với thằng Tộ, thằng Thị. Bắn chim, hái trái cây, dang nắng suốt ngày thế mà chiều về nó chỉ phủi phủi cái chân là nhảy lên tấm ván giữa nhà nằm ngủ. Cha nó ôm nó vào lòng, cái thằng chó con ni hôi rình, chạy chơi cả ngày mà về không xối nước cho sạch, kệ đi cha, mai con tắm. Nói rồi nó quay qua ngáy ngon lành.
Xóm An Cư chỉ mấy dãy nhà lợp tranh, mỗi nhà có hàng rào che chắn. Nhà ông Chấn có hàng chè tàu thắng tắp, ông thường cắt tỉa hàng ngày. Nhà ông Học có vườn rộng nhưng chỉ trồng khoai lang. Ông Học có cô con gái tên sáu Can, cô đi xuống phố học may, chạy theo đám con gái phố thị, bịt răng vàng đầy miệng và tóc phi dê quăn như mớ bùi nhùi. Nhà ông hai Cận bà Ngộ nằm ven khu Đồng Đất, nó riêng rẻ như chỉ có hai người. Mỗi lần có ai hỏi bà đâu ông, ông hai Cận miệng nhai trầu đỏ loét môi, vừa đi vừa nói, Ngộ đi nguồn. Nguồn đây là các xứ trên vùng rẻo cao như Trà My, Việt An...Bà Ngộ thường đi nguồn đổi mắm muối lấy thổ sản như tiêu, chè, chuối...về chợ Rường bán. Bà Ngộ đi nguồn có lúc năm, sáu ngày, có lúc mười ngày...Ông hai Cận ở nhà long rong hết xóm này sang xóm khác.
Cặp vợ chồng hiền thật hiền.
Xóm cầu gò ông Đốc có gia đình hai Hợi, chuyên môn đi làm thuê. Cấy gặt, tát nước, ai kêu hai Hợi làm gì thì hai Hợi làm nấy. Chiều về dỡ nón ra chủ đong cho ba lon gạo. Hai Hợi đem về nấu cơm cho mẹ ăn. Hai Hợi làm việc cần mẩn, nhiệt tình. Nhà ở trong khu vườn gần cầu gò ông Đốc, một căn nhà tranh nhỏ. Hai Hợi sống với người mẹ già và cô út Mun có bàn chân bị dị tật nên đi đứng khó khăn.
Còn xóm ngoài có nhà ông bảy Bún, ông cũng sống một mình, không vợ con. Ông làm phu trường cho trường tiểu học Thủy An. Hồi trước, trường tiểu học dạy trong cái đình. Cả lớp học trò chân đất khoảng bốn chục đứa ngồi trên những cái ghế chắp vá, học với thầy Cũng. Ông bảy Bún chuyên lo đánh trống, dọn dẹp, chế nước trà cho các giáo viên. Ông bảy sống một mình, cu ki như vậy, coi như ông không biết buồn là gì, mà ông có buồn không?
Đến khoảng hai ba năm sau, khi trường tiểu học Thủy An được dựng lên ở ngoài đường cái, thì đám học trò chân đất cũng được dời vào trường Thủy An. Các học trò gái đẹp như con Cầm, con Quít, con Nhự ra sân nhảy giây trong giờ ra chơi, khiến nhiều đứa con trai nhìn cháy con mắt.
Buổi chiều Trí thường hay ra đứng ngoài ngõ ngó mông, đợi mẹ đi chợ về. Mẹ thường mua bánh tráng nướng hay những viên kẹo ngọt. Trí ôm lấy mẹ hun lên mặt mẹ rồi kéo mẹ xuống bú vú. Me la, cái thằng cu này lớn rồi mà còn nhõng nhẽo. Để mẹ vô nhà nấu cơm, cha mi đi làm đồng sắp về rồi đó. Về chưa có cơm ổng ăn, đói bụng ổng la chết. Trí buông mẹ ra, cầm cục kẹo ngọt bỏ vô miệng nhai ngồm ngoàm. Lúc đó bà Bán đi về, chân nam đá chân xiêu, mắt bà Bán đỏ gay như có cục máu đọng trong đôi mắt ấy. Bà đi xiêu vẹo rồi té ngã bên đường. Thằng Trí phải dìu bà vào tận nhà, đặt bà nằm trên chiếc chỏng tre.
Thằng Trí bắt đầu thấy nhớ con Cầm, con bé học dưới nó một lớp, lớp ba. Nó thấy sao con Cầm bận chiếc áo hoa cà đẹp quá. Nó mê nụ cười con Cầm, mê luôn nét môi và hàm răng xinh đẹp nữa. Mà con Cầm ngó lơ. Nó âm thầm thương nhớ và buồn ra mặt.
Thằng Năng trên xóm chợ là thằng hoang rắn nhất, nó cũng âm thầm mê con Cầm, yêu-tha-thiết-yêu-khổ-đau-yêu-tiều-tụy-người. Ông Hàn cha nó chỉ có nó là con trai, thấy nó xịu lơ không học hành được đành cho nó đăng lính. Nó vào lính mấy năm ra tác chiến hành quần trên vùng quê xa lắc, rừng và núi ngút ngàn. Nó đi tiền đồn gặp địch bị ria một tràn AK liền quỵ xuống. Con Cầm nói, tui ngủ thấy ổng về đầu đầy máu. Tui nhìn ổng khóc một hồi rồi ổng biến đi. Tỉnh dậy tui cũng khóc một mình.
Thằng Ban thì thích con Ngọc con ông sáu Thiếc. Ông sáu Thiếc có tiệm tạp hóa ngoài chợ, bán đủ thứ đồ. Con Ngọc không đi học, thằng Ban buổi chiều chạy xe đạp qua ngó dáo dát vào nhà tìm con Ngọc. Xe đạp nó không có thắng, mỗi khi dừng lại nó phải để chân có đôi giép cao su cạ vào bánh xe, cho xe dừng lại. Thằng Ban và con Ngọc kẻ trong người ngoài. Có lần lo nhìn con Ngọc, nó chạy đâm xe vào cây bàng, nó ngã quay lơ. Mối tình đó cuối cùng mỗi người mỗi ngã. Thằng Ban cứ tâm niệm là mình sẽ lấy được một cô gái cùng quê nhưng đã trễ. Con Ngọc lấy thằng Nha làm hội đồng xã. Thằng Ban đi về nghe tin ủ mày ủ mặt, nước mắt chảy ra dòng dòng.
Chuyện thàng Trí mê con Cầm cũng là một thiên tình sử âm thầm. Mê-ngày-mê-đêm-mê-say-đắm, nhưng nó chỉ đứng nhìn con Cầm từ xa. Con Cầm nhảy giây, con Cầm chơi ô ăn quan, con Cầm hát bài Nha Trang là miền quê hương cát trắng...Nó nhìn con Cầm mê mẩn mà chẳng giám đến gần...Đó gọi là mê-xa.
Tuổi biết buồn từ đó. Về sau cơn buồn vẫn đeo đẳng theo những mối tình vô vọng. Cái gì không cầm trong tay được gọi là vô vọng, hay cầm trong tay mà vụt ra bay mất, cũng là vô vọng đó thôi.
