**

“Chiều kích thứ năm” của Hemingway (Hemingway’s fifth Dimension) xuất phát từ đâu ? 

            Theo tìm hiểu của chúng tôi,  “Hemingway’s Fifth Dimension” xuất phát từ tác phẩm Những ngọn đồi xanh của Châu Phi (Green Hills of Africa by E. Hemingway) do chính ông nói ra. Đây là một tác phẩm phi hư cấu (non-fiction) kể về một tháng, ông và vợ Pauline Marie Pfeiffer, đi săn vào tháng 12 năm 1933. Chúng tôi xin tóm tắt nội dung của Green Hills of Africa vì đây chính là xuất phát điểm của chiều kích nầy.

            Phần lớn câu chuyện rong Green Hills of Africa mô tả cuộc phiêu lưu săn bắn của Hemingway ở Đông Phi, xen kẽ với những suy gẫm về văn học và tác giả. Nhìn chung, phong cảnh Đông Phi mà Hemingway mô tả nằm trong vùng Hồ Manyara ở Tanzania. Truyện bắt đầu với phần 1 ("Theo đuổi và Đối thoại" – “Pursuit and Conversation"), Hemingway và một người châu Âu xa xứ trò chuyện về các nhà văn Mỹ. Mối quan hệ giữa những người thợ săn da trắng và những người bản địa hướng dẫn viên, cũng như sự ghen tị của Hemingway với những người thợ săn tài giỏi hơn ông. Trong phần nầy, cuộc gặp Kandisky gây nên một cuộc tranh luận văn học sôi nổi về các nhà văn , và đề cập đến chiều kích thứ tư và thứ năm trong văn xuôi . Phần 2 ("Truy đuổi được ghi nhớ", "Pursuit Remembered") hồi tưởng về cuộc săn bắn ở miền bắc Tanzania, mô tả về Thung lũng Rift , về cách phục trang cho con mồi… Trong khi phần 1 tập trung vào các nhà văn Mỹ và Đức, các cuộc tranh luận trong phần 2 tập trung vào các tác giả châu Âu, như Tolstoy, Flaubert, Stendhal và Dostoevsky. Phần 3 ("Theo đuổi và Thất bại", "Pursuit and Failure") trở lại hiện tại với việc Hemingway không may mắn trong cuộc săn bắn. Phần 4 ("Theo đuổi và Hạnh phúc", "Pursuit and Happiness" ), Hemingway và các hướng dẫn viên bản địa đến một vùng đất hoang sơ. Ở đó, ông bắn hạ một con bò tót kudu có cặp sừng khổng lồ (52 inch). Nhưng khi trở về trại, ông thấy Karl hạ một con kudu có sừng còn lớn hơn.Ông có chút ghen tị với sự may mắn của Karl, nhưng những hướng dẫn viên theo ông không để ý đến thái độ ấy         …

            Green Hills of Africa được chú trọng đặc biệt vì nó lưu giữ các nhận định , quan điểm của Hemingway về văn học..

            Đoạn đối thoại lý thú sau đây  giữa Hemingway và Kandisky (2) trong “ Green Hills of Africa”  cho biết nhận đinh của Hemingway về văn học Mỹ, nhà văn Mỹ và “ A Fourth and Fifth Dimension …(3)

            … “Còn những nhà văn (Mỹ) tài giỏi thì sao ?”

            “ Những nhà văn tài giỏi là Henry James, Stephen Crane và Mark Twain. Đó không phải là thứ tự giá trị.Không có chuyện trên dưới đối với những nhà văn nầy.”

            “ Mark Twain là một người hài hước.Những người khác tôi không biết.”

            “ Hết thảy nền văn học Mỹ hiện đại đều thoát thai từ một cuốn sách của Mark Twain gọi là Huckleberry Finn. Nếu đọc nó,ngang đoạn Nigger Jim bị đánh cắp khỏi các cậu bé, bạn phải dừng lại.Coi như kết thúc thật sự.Phần còn lại chỉ là lừa mị. Nhưng nó là cuốn sách hay nhất

chúng ta có. Những gì người Mỹ viết đều bắt nguồn từ đó. Trước đó không có gì. Sau đó cũng không có gì hay hơn.”

            “ Còn những người khác ?”

            “ Crane viết được  hai câu chuyện hay. Con Thuyền Mở và Khách Sạn Màu Xanh ( The Open Boat and The Blue Hotel). Cuốn sau hay hơn.” 

            “ Và chuyện gì đã xẩy ra với ông ta ? ”

            “ Ông ấy đã chết. Chuyện thật đơn giản. Ông ấy chết ngay từ đầu ”

            “ Nhưng hai người kia thì sao ?”

            “ Cả hai đều sống đến già nhưng không khôn ngoan hơn chút nào theo thời gian. Tôi không biết họ thật sự muốn gì . Ông bạn thấy đó, chúng ta làm cho các nhà văn (Mỹ) trở thành một thứ gì đó rất lạ .”

            “ Tôi không hiểu. ”

            “  Chúng ta hủy hoại họ bằng nhiều cách.Trước hết, về mặt kinh tế. Họ làm ra tiền. Nhà văn kiếm được nhiều tiền chẳng qua là do may rủi, mặc dù những cuốn sách hay sau cùng thường vẫn bán chạy. Sau đó khi đã kiếm được nhiều tiền và tăng mức sống ,các nhà văn chúng ta chững lại. Họ phải viết để duy trì cơ sở của họ , lo cho vợ con v.v..hậu quả, họ viết cẩu thả. Xuống dốc không do cố ý mà do nóng vội. Vì họ viết khi không có gì để nói hoặc đã cạn hết ý tưởng. Vì họ còn nhiều tham vọng. Sau đó,một khi đã phản bội chính mình,họ ra sức biện minh , còn người khác thì nhận ra họ càng xuống dốc nhiều hơn. Hoặc nếu không như thế họ đọc các nhà phê bình.Nếu họ tin những nhà phê bình nói họ tuyệt vời, thì họ phải tin những người nầy nói họ đồi bại hay mất tự tin (they are rotten and they lost confidence).Hiện chúng ta có hai nhà văn tài giỏi nhưng không viết được nữa vì họ đã mất niềm tin qua việc đọc các bài phê bình.Nếu họ tiếp tục viết, hay dỡ không biết chừng, có khi hay có khi dỡ.Nhưng những lời chỉ trích khiến họ phải cố viết những kiệt tác. Những kiệt tác mà các nhà phê bình mong muốn. Tất nhiên chúng không phải là kiệt tác. Chỉ là những cuốn sách khá hay.Vì vậy, bây giờ họ không thể viết gì. Các nhà phê bình đã khiến họ bất lực .”

            “ Những nhà văn nầy là ai ?”

            “ Tên tuổi họ không có ý nghĩa gì đối với ông bạn và bây giờ có thể họ đã viết trở lại, nhưng trở nên  sợ hãi và bất lực.”

            “ Nhưng điều gì xẩy ra với các nhà văn Mỹ ? Xác định xem.”

            “ Trước kia tôi không ở đây nên không thể kể cho ông bạn nghe về họ, nhưng bây giờ có nhiều thứ khác nhau. Ở một độ tuổi nhất định các nhà văn nam biến thành Mẹ già Hubbard (3). Các nhà văn nữ trở thành Joan of Arc  (4) mà không cần chiến đấu…”

………….

Bất ngờ Hemingway đưa ra một nhận xét hấp dẫn nhưng có ý nghĩa :

            “ Bây giờ là gì ?” (Kandisky hỏi)

            “Có loại văn bản có thể thực hiện được. Văn xuôi có thể tiến xa nếu bất cứ ai đủ nghiêm túc và gặp may mắn. Có một chiều thứ tư và thứ năm có thể đạt được.(There is a fourth and fifth dimension that can be gotten).

            “ Anh tin điều đó? ”

            “Tôi biết rồi.”

            “ Và nếu một nhà văn có thể có được điều nầy ?”

            “ Có được rồi, sau đó không có gì quan trọng.Nó (một chiều kích thứ tư và  thứ năm) quan trọng hơn bất cứ điều gì anh ta có thể làm. Dĩ nhiên nhiều cơ hội anh ta sẽ thất bại. Nhưng có một cơ hội anh ta thành công .”

            “ Nhưng đó là thơ ca anh đang nói đến.”

            “ Không. Nó khó hơn nhiều so với thơ.Nó là loại văn xuôi chưa bao giờ được viết ra. Nhưng có thể viết nó mà không cần phải dùng đến tiểu xảo và lừa mị.Sau đó sẽ không có gì tồi tệ.”

            “ Và tại sao nó không được viết ra ?”

            “ Bởi vì có quá nhiều yếu tố.Đầu tiên phải có tài năng, nhiều tài năng.Tài năng như Kipling mới được.Sau đó phải là kỷ luật. Kỷ luật của Flaubert. Sau nữa là định danh dành cho nó và một lương tâm tuyệt đối không thay đổi  như thước đo tiêu chuẩn ở Paris, để ngăn chặn giả mạo.Muốn được như vậy, nhà văn phải thông minh, không vụ lợi, và trên hết anh ta phải tồn tại.Cố gắng để có được tất cả những điều nầy trong một con người và để anh ta vượt qua tất cả ảnh hưởng tạo áp lực lên nhà văn.Khó nhất là do thời gian quá ngắn,không thể giúp anh ta tồn tại để hoàn thành công việc của mình.Nhưng tôi muốn chúng ta có một nhà văn như vậy và đọc những gì anh ta sẽ viết… Ông bạn nói gì ? Chúng ta nên nói về thứ gì khác ?”

            “ Những gì anh nói thật hấp dẫn. Đương nhiên tôi không hoàn toàn đồng ý với mọi thứ…”

            “ Dĩ nhiên.”

      (Hết trích dẫn - PTU chuyển ngữ)

            Đoạn đối thoại  trong “Green Hills of Africa” trên đây cho biết có một “ Hemingway’s Fifth Dimension.”

 (Còn tiếp)

-------------

Chú thích :

(1)        Peter John Kreeft (sinh năm 1937) là giáo sư triết học nổi tiếng tại Đại học Boston và Đại học The King's College. Ông là tác giả của hơn 80 cuốn sách về triết học, thần học …

(2)Wassily Kandinsky, sinh năm 1866 là một họa sĩ và nhà lý luận nghệ thuật người Nga. Kandinsky được coi là một trong những người tiên phong trong trường phái trừu tượng của nghệ thuật phương Tây.Quan điểm độc đáo của ông về hình thức và chức năng của nghệ thuật : nhấn mạnh đến việc kết hợp các yếu tố thị giác và thính giác. Quan niệm này thể hiện rõ trong các bức tranh của ông với màu sắc, hình khối, đường nét và hình thức sống động truyền tải cảm xúc mà không cần đến đối tượng hay chủ thể cụ thể.Ảnh hưởng của Kandinsky đối với hội họa trừu tượng hiện đại đã tạo ra một phong trào mới, nơi các nghệ sĩ bắt đầu khám phá lý thuyết màu sắc, biểu tượng và tâm linh trong các tác phẩm của họ. Đóng góp lớn  của Kandinsky cho lý thuyết nghệ thuật thể hiện trong  cuốn “Liên quan đến tâm linh trong nghệ thuật” (Concerning the Spiritual In Art) , một văn bản mang tính biểu tượng khám phá mối quan hệ giữa tâm linh và biểu hiện nghệ thuật.

(3)        Xem nguyên bản tiếng Anh “Green Hills of Africa”,phần 1 từ trang 25 đến 31 có thể tìm trên mạng.

(4)  Bài đồng dao mẫu giáo “Old Mother Hubbard” phổ biến nhất nước Anh, dùng để mua vui cho con trẻ .

(5) Joan of Arc ,tiếng Pháp Jeanne d'Arc ( 1412 –1431) được vinh danh là người bảo vệ nước Pháp vì vai trò của cô trong cuộc bao vây Orléans.Tin rằng mình đang hành động dưới sự hướng dẫn của thần linh, cô trở thành một nhà lãnh đạo quân sự vượt qua vai trò giới tính và được công nhận là vị cứu tinh của nước Pháp.