(Võ Thị Như Mai đọc tập truyện ngắn Bông Cúc Xanh (NXB Thuận Hóa, 2024) của Hoàng Thị Bích Hà)

Tôi biết chị Hoàng Thị Bích Hà qua một cuộc gặp gỡ giao lưu giới thiệu sách song ngữ "Nhịp Điệu Việt." Từ lần đầu tiên gặp gỡ đó, giữa chúng tôi đã nảy sinh một sự kết nối đặc biệt. Chị Hà để lại ấn tượng sâu sắc trong tôi không chỉ bởi vẻ hiền dịu, mà còn bởi sự sắc sảo và tinh tế trong từng bài viết của chị. Mỗi tác phẩm của chị đều thể hiện một sự chu đáo, cẩn trọng và đầy tâm huyết. Hoàng Thị Bích Hà là một tác giả đầy nhiệt tâm với một gia tài văn chương đáng nể. Chị đã xuất bản 16 tác phẩm gồm 4 cuốn bình luận văn học, 2 tập truyện ngắn và tùy bút, cùng 10 tập thơ. Ngoài ra, chị còn góp mặt trong nhiều tuyển văn và thơ, khẳng định vị thế của mình trong làng văn học trong và ngoài nước. Trong tập truyện "Bông Cúc Xanh," chị Hà một lần nữa cho chúng ta thấy khả năng văn chương của mình qua những câu chuyện ngắn đầy sâu lắng và ý nghĩa. Với ngòi bút sắc bén và phong cách viết mượt mà, chị đã tạo nên những tác phẩm vừa gần gũi, vừa độc đáo, mang lại cho người đọc những cảm xúc và suy nghĩ sâu xa.

Tập truyện "Bông Cúc Xanh" của Hoàng Thị Bích Hà nổi bật với sự đa dạng về chủ đề và tư tưởng, mang đến những góc nhìn sâu sắc về cuộc sống và con người. Mỗi câu chuyện trong tập truyện như một mảnh ghép của bức tranh lớn về những khía cạnh khác nhau của đời sống xã hội. Tác giả đã khéo léo chọn lựa những đề tài gần gũi nhưng đầy tính nhân văn như tình yêu, gia đình, nỗi đau, hy vọng và những đấu tranh nội tâm của con người. Các câu chuyện trong "Bông Cúc Xanh" đều có sự liên kết chặt chẽ về mặt ý tưởng và thông điệp. Hoàng Thị Bích Hà đã xây dựng các tình tiết, nhân vật và tình huống một cách logic, tạo nên một mạch truyện xuyên suốt và dễ dàng thu hút người đọc. Khái niệm bao quát của tập truyện chính là sự đồng cảm và thấu hiểu với những khó khăn, thử thách mà con người phải đối mặt trong cuộc sống.

Hoàng Thị Bích Hà thể hiện rõ luận điểm của mình qua từng câu chuyện: con người luôn tìm kiếm ý nghĩa và giá trị của cuộc sống, dù trong những hoàn cảnh khó khăn nhất. Với lối diễn đạt mộc mạc nhưng đầy cảm xúc, tác phẩm tạo nên sự gần gũi. Từng câu văn được chăm chút kỹ lưỡng, mang đậm chất thơ, khiến người đọc không chỉ thấy mà còn cảm nhận được những gì nhân vật đang trải qua. Một trong những thế mạnh lớn nhất của chị Hà là khả năng xây dựng nhân vật và tình huống. Tác giả đã thành công trong việc khắc họa những con người với những mảng tối sáng của họ, những đấu tranh nội tâm, những ước vọng và thất vọng. Những tình huống trong truyện không chỉ dừng lại ở việc kể chuyện mà còn đặt ra những câu hỏi, những suy ngẫm về giá trị cuộc sống, về bản chất con người. Một yếu tố vô cùng quan trọng trong mảng truyện ngắn là việc khám phá và miêu tả nội tâm nhân vật. Mỗi nhân vật trong "Bông Cúc Xanh" đều mang trong mình cảm xúc phức tạp, những suy nghĩ và hành động rất chân thật của đời sống xã hội. Bên cạnh đó, cảnh quan xung quanh cũng được miêu tả một cách tinh tế, tạo nên bối cảnh sống động, góp phần làm nổi bật tâm trạng và trạng thái của nhân vật.

Những nhân vật trong truyện ngắn của Hoàng Thị Bích Hà thường mang những tâm trạng đa chiều, từ vui mừng, hạnh phúc đến buồn đau, thất vọng. Tâm trạng này được diễn tả một cách sống động và sâu sắc, làm cho người đọc dễ dàng đồng cảm và chia sẻ. Thông điệp của tác phẩm là sự kiên cường, hy vọng và tình yêu thương - những giá trị cốt lõi giúp con người vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Qua "Bông Cúc Xanh," Hoàng Thị Bích Hà muốn gửi gắm đến người đọc rằng cuộc sống luôn đầy rẫy những khó khăn, nhưng bằng sự kiên trì và tình yêu thương, con người có thể vượt qua tất cả. Mỗi câu chuyện là một bài học quý giá về sự đồng cảm, chia sẻ và niềm tin vào cuộc sống.

“Bông Cúc Xanh” phản ánh hiện thực nhưng không sao chép hiện thực. Tác giả không chỉ miêu tả mà còn phân tích, đánh giá, đưa ra những góc nhìn sâu sắc về xã hội và con người. Chính điều này đã làm nên giá trị nghệ thuật của tập truyện, khiến người đọc phải suy ngẫm và liên tưởng. Những câu chuyện trong tập truyện của Hoàng Thị Bích Hà không chỉ là những câu chuyện cá nhân mà còn là bức tranh toàn cảnh về đời sống xã hội đương đại. Tác giả đã khéo léo lồng ghép những vấn đề xã hội, những thay đổi, xung đột và mâu thuẫn, giúp người đọc hiểu rõ hơn về thời đại mà chúng ta đang sống. Tập truyện ngắn thực sự đã tạo nên một sức sống mãnh liệt trong lòng người đọc. Chỉ với một số ít trang văn xuôi, tác giả đã có thể khơi gợi những cảm xúc sâu sắc, những suy nghĩ, liên tưởng phong phú. Những câu chuyện không chỉ đơn thuần là những mẩu truyện ngắn mà còn là những tác phẩm nghệ thuật, mang đến cho người đọc những trải nghiệm cảm xúc đặc biệt.

Giọng văn của Hoàng Thị Bích Hà trong tập truyện này rất đặc biệt, vừa trầm lắng, sâu sắc, vừa mang đậm nhạc tính cao, có lẽ do tác giả cũng là người làm thơ, nên tác phẩm truyện ngắn tạo nên một nhịp điệu cảm xúc liên tục, không ngừng gợi mở những liên tưởng, tâm tình. Chính sự kết hợp giữa giọng văn nữ uyển chuyển và nhạc tính này đã làm nên nét độc đáo, hấp dẫn của tập truyện. Mỗi câu chuyện như một bài thơ được viết bằng văn xuôi, vừa mang tính chất tự sự của văn xuôi, vừa đậm chất thơ của tâm hồn, tạo nên một tác phẩm nghệ thuật chung cho tất cả mọi người. Hoàng Thị Bích Hà đã sử dụng ngôn từ một cách tinh tế, chọn lọc, tạo nên những câu văn đầy chất thơ, mang lại cho người đọc những cảm xúc mãnh liệt. Tập truyện như một mặt cắt giữa thân cây cổ thụ, chỉ với những đường vân trên khoanh gỗ, người đọc có thể thấy cả cuộc đời, cả tâm hồn của con người. So với những tác phẩm đã xuất bản trước đây, “Bông Cúc Xanh” đem lại nhiều nét tươi mới với năng lượng dồi dào thể hiện sự sáng tạo không ngừng và sự bứt phá trong phong cách viết của Hoàng Thị Bích Hà. Tác giả đã không chỉ giữ vững được chất lượng văn chương sắc bén và tinh tế vốn có mà còn làm mới mình qua việc khai thác những chủ đề mới mẻ, đa dạng và phong phú hơn. Những câu chuyện trong tập truyện này không chỉ chứa đựng những cảm xúc sâu lắng mà còn mang lại sự hứng khởi, niềm tin và sức sống mãnh liệt cho người đọc. Sự đổi mới này đã tạo nên một sức bật mạnh mẽ, giúp “Bông Cúc Xanh” trở thành một dấu ấn đáng nhớ trong sự nghiệp văn chương của Hoàng Thị Bích Hà.

Tập truyện "Bông Cúc Xanh" không chỉ phản ánh cuộc sống và những biến động của thời đại mà còn khắc họa sâu sắc tâm trạng và nội tâm của các nhân vật. Từ những nỗi buồn, sự cô đơn đến niềm hy vọng và hạnh phúc, các nhân vật trong truyện đều trải qua những cung bậc cảm xúc đa dạng. Chính điều này đã tạo nên sức sống và sự cuốn hút đặc biệt cho tập truyện, khiến người đọc không thể rời mắt và phải suy ngẫm mãi về những thông điệp sâu sắc mà tác giả muốn truyền tải. Như Mai xin được phép đi sâu vào nội tâm nhân vật trong tập truyện này qua một số nhân vật tiêu biểu.

(1) Với tác phẩm "Tại Người Mua Lấy Những Đa Đoan”, nhân vật Trọng Tâm được miêu tả là một giáo viên tận tâm, được học sinh và phụ huynh quý mến. Tuy nhiên, cuộc sống không chỉ có niềm vui và hạnh phúc. Trọng Tâm trải qua nhiều khó khăn về kinh tế và áp lực xã hội. Mặc dù được cộng đồng địa phương đùm bọc và hỗ trợ, nhưng tâm trạng của anh vẫn chất chứa nỗi buồn và sự cô đơn. Cuộc sống gia đình với Thu Uyên cũng không trọn vẹn khi đối diện với những thách thức và trách nhiệm mới. Tâm trạng của Trọng Tâm biến chuyển từ hy vọng và hạnh phúc ban đầu sang sự trầm cảm và mệt mỏi trước áp lực cuộc sống.

(2) Trong truyện: “Món bánh canh của ngoại” bà ngoại của người kể chuyện là một hình mẫu của sự điềm đạm và kiên nhẫn. Bà đã trải qua nhiều biến cố lịch sử và xã hội, nhưng vẫn giữ được phong thái thanh lịch và tinh thần lạc quan. Tâm trạng của bà là sự bền bỉ và chấp nhận, dù cuộc sống có những lúc đảo điên. Bà luôn sống với sự thanh thản, không bị cuốn theo những biến động của thời đại, thể hiện qua cách bà đối mặt với những khó khăn và thay đổi. Trong "Thương 'Gừng Cay Muối Mặn”,  Với nhân vật Thiên Kim, cô trải qua nhiều thăng trầm trong cuộc đời. Từ một thiếu nữ xinh đẹp, nổi tiếng ở trường, cô đã đối diện với nhiều thử thách khi trưởng thành. Sự chuyển biến tâm trạng của cô từ niềm tự hào và hạnh phúc của tuổi trẻ sang nỗi buồn và cô đơn khi gặp phải những trắc trở trong hôn nhân và cuộc sống gia đình. Thiên Kim chịu sự bội bạc và thất vọng, nhưng cuối cùng cô cũng tìm được niềm vui và bình yên trong cuộc sống.

(3) Nhân vật chính trong truyện "Bông Cúc Xanh" là một phụ nữ đã trải qua nhiều biến cố trong cuộc đời. Từ sự đổ vỡ trong hôn nhân đến những khó khăn trong việc nuôi dạy con cái, cô luôn giữ vững tinh thần và lòng kiên nhẫn. Tâm trạng của cô đại diện cho sự đấu tranh và nỗ lực không ngừng để vượt qua nghịch cảnh. Cuối cùng, cuộc đời đã mỉm cười với cô khi cô tìm được hạnh phúc và sự bình yên ở tuổi xế chiều.

Tập truyện "Bông Cúc Xanh" của Hoàng Thị Bích Hà không chỉ là một tập hợp các câu chuyện về cuộc sống cá nhân mà còn chứa đựng nhiều chi tiết phản ánh bối cảnh lịch sử Việt Nam qua nhiều giai đoạn khác nhau. Nhiều truyện trong tập đề cập đến bối cảnh lịch sử thời kỳ hậu chiến Việt Nam, khi đất nước vừa thoát khỏi chiến tranh và bắt đầu quá trình xây dựng lại từ đống tro tàn. Chẳng hạn, trong truyện "Cũng Là Một Hạt Mưa Sa", nhân vật Cao Thị Hạnh sinh ra trong một gia đình đông con ở nông thôn, phải nghỉ học từ sớm để lao động và giúp đỡ gia đình. Công việc của Hạnh tại nhà máy xi măng trong thời kỳ này thể hiện rõ sự vất vả và khó khăn của người lao động trong một nền kinh tế chưa ổn định. Những khó khăn kinh tế và xã hội cũng được miêu tả qua cuộc sống của Trần Trọng Tâm trong truyện "Tại Người Mua Lấy Những Đa Đoan". Anh là một giáo viên tận tâm, nhưng phải đối mặt với những thử thách kinh tế khi lương giáo viên eo hẹp. Những chi tiết về cuộc sống hàng ngày của Trọng Tâm tại Bình Thành và mối quan hệ của anh với cộng đồng địa phương phản ánh rõ nét những gian khó và sự đoàn kết của người dân trong thời kỳ này. Bối cảnh lịch sử còn được thể hiện qua những biến cố lớn ảnh hưởng đến cuộc sống của các nhân vật. Truyện "Cõi Dương Gian Anh Còn Nợ Chữ Hiếu" kể về Trần Đình Đài, con trai một gia đình trung lưu ở Sài Gòn. Gia đình anh đã trải qua nhiều khó khăn trong giai đoạn chiến tranh và thời kỳ Mỹ rút quân khỏi Việt Nam vào năm 1975. Những biến cố này đã định hình cuộc đời và sự nghiệp của Đài, đồng thời phản ánh một phần quan trọng của lịch sử Việt Nam.

Bối cảnh lịch sử trong "Bông Cúc Xanh" không chỉ là nền tảng để phát triển câu chuyện mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc làm nổi bật những khó khăn và thử thách mà các nhân vật phải đối mặt. Từ thời kỳ hậu chiến, những biến cố xã hội đến cuộc sống hàng ngày, tất cả đều góp phần tạo nên bức tranh tổng thể về một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Việt Nam, giúp người đọc hiểu sâu hơn về hoàn cảnh và cảm xúc của các nhân vật trong truyện.

Hoàng Thị Bích Hà là một cây bút nữ giàu trải nghiệm và kiến thức, điều này thể hiện rõ qua hình thức nghệ thuật và kỹ năng viết trong tập truyện "Bông Cúc Xanh." Sự nhuần nhuyễn và mượt mà trong cách hành văn của chị không chỉ đến từ vốn sống phong phú mà còn từ sự am hiểu sâu sắc về con người và xã hội Việt Nam. Ngôn ngữ trong các truyện của Hoàng Thị Bích Hà rất phong phú và giàu biểu cảm. Từ cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh cho đến việc xây dựng câu, tất cả đều được trau chuốt kỹ lưỡng. Chị biết cách chọn lựa từ ngữ để tạo nên những câu văn mềm mại, uyển chuyển, đồng thời vẫn giữ được tính gần gũi với đời sống hàng ngày. Cách viết này giúp chị dễ dàng kết nối với người đọc, làm cho họ cảm nhận được những cảm xúc và tâm trạng của nhân vật như thể chính họ cũng là một nhân vật. Chị Hà sử dụng bút pháp tự nhiên, không cầu kỳ nhưng lại rất tinh tế. Những câu chuyện của chị thường xoay quanh những con người bình dị, những tình huống đời thường nhưng được khắc họa một cách đầy sinh động. Bằng cách tập trung vào những chi tiết nhỏ nhặt nhưng ý nghĩa, chị đã vẽ nên những bức tranh với nhiều mảng màu đa sắc, lấp lánh. Khả năng kể chuyện của Hoàng Thị Bích Hà được thể hiện qua cách chị dẫn dắt câu chuyện rất khéo, không bị gò bó bởi cấu trúc cố định. Chị biết cách sử dụng nhịp điệu và tiết tấu để duy trì sự hứng thú của người đọc, đồng thời biết khi nào cần dừng lại để nhấn mạnh những điểm quan trọng. Sự linh hoạt trong cách kể chuyện này giúp các truyện ngắn không chỉ hấp dẫn mà còn mang lại những bài học nhân sinh sâu lắng. Miêu tả cảnh vật và nội tâm nhân vật là một trong những điểm mạnh của Hoàng Thị Bích Hà. Chị không chỉ mô tả cảnh vật một cách chi tiết mà còn lồng ghép vào đó những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật, tạo nên sự tương phản và làm nổi bật những trạng thái tâm lý. Điều này giúp người đọc dễ dàng cảm nhận và đồng cảm với nhân vật, từ đó hiểu rõ hơn về thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.

Phần tiếp theo, Như Mai xin được trình bày một tí quan điểm của mình về “Bông Cúc Xanh” dưới góc nhìn các quan điểm văn học phổ quát.

(1)William Somerset Maugham từng nói rằng truyện ngắn là sự trình bày một sự kiện theo trình tự của câu chuyện diễn biến hoặc theo trình tự của tâm tình. "Bông Cúc Xanh" thể hiện rõ quan điểm này. Mỗi truyện đều được xây dựng trên một sự kiện cụ thể, từ cuộc sống hàng ngày của nhân vật cho đến những biến cố lịch sử quan trọng. Tuy nhiên, điều làm cho những câu chuyện trở nên đặc biệt chính là cách tác giả khéo léo lồng ghép những cảm xúc và tâm tình của nhân vật vào từng diễn biến. Ví dụ, trong truyện "Cũng Là Một Hạt Mưa Sa", hành trình của Cao Thị Hạnh từ một cô bé nhà quê trở thành công nhân nhà máy không chỉ là một chuỗi sự kiện mà còn là hành trình tâm lý, cảm xúc của cô.

(2) Pauxtopki nhấn mạnh, truyện ngắn làm cho cái không bình thường hiện ra như bình thường, và cái bình thường hiện ra như không bình thường. Những tình huống đời thường, những con người bình dị được Bích Hà miêu tả với một sự tinh tế, biến chúng trở thành những điều phi thường. Nhân vật Trần Trọng Tâm trong truyện "Tại Người Mua Lấy Những Đa Đoan" là một giáo viên bình thường nhưng câu chuyện của anh chứa đựng những điều bất ngờ và sâu sắc, làm cho cuộc sống hàng ngày của anh trở nên đặc biệt và đầy ý nghĩa. Những câu văn mềm mại, uyển chuyển của chị như những dòng nhạc, giúp người đọc dễ dàng đắm chìm vào câu chuyện. Nhịp điệu này không chỉ tạo nên sự cuốn hút mà còn giúp truyền tải những cảm xúc và thông điệp của tác giả một cách hiệu quả. Chi tiết là yếu tố quan trọng trong truyện ngắn, và Hoàng Thị Bích Hà đã khéo léo sử dụng những chi tiết nhỏ để tạo nên "bụi vàng" cho các tác phẩm của mình. Những chi tiết nhỏ nhặt nhưng ý nghĩa, như cách nhân vật chăm sóc nhau, những kỷ niệm trong cuộc sống, hay những phản ứng tình cảm chân thật, đều góp phần làm cho câu chuyện trở nên sinh động và sâu sắc hơn.

(3) Varonin luôn đề cao giọng điệu và nhạc tính của tâm trạng, là yếu tố không thể thiếu trong truyện ngắn. Giọng văn của chị Hà mượt mà, chân thành, làm cho những tâm trạng và cảm xúc của nhân vật trở nên sống động và dễ dàng chạm đến trái tim người đọc.

(4) M. Gorki khuyến khích việc học hỏi từ văn học dân gian. Ngôn ngữ và cách diễn đạt của “Bông Cúc Xanh” mang đậm nét bình dân, giản dị nhưng sâu sắc. Những hình ảnh và biểu tượng quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày được chị sử dụng một cách tài tình, tạo nên sự gần gũi và là chiếc cầu kết nối giữa tác giả tác phẩm và người đọc. Hoàng Thị Bích Hà không ngừng tìm kiếm và thử nghiệm những hình thức mới trong truyện ngắn của mình. Chị không chỉ kể lại những câu chuyện mà còn khám phá những góc khuất trong tâm hồn con người, từ đó mang đến cho người đọc những cái nhìn mới mẻ và sâu sắc về cuộc sống.

“Bông Cúc Xanh” không chỉ là một tập truyện ngắn, mà còn là một chuyến phiêu lưu thăm thẳm vào những cõi lòng nhạy cảm và những góc khuất của tâm hồn con người. Tác giả khéo léo vẽ nên những bức tranh sống động, đầy màu sắc, nơi mà mỗi bông cúc xanh đều mang trong mình câu chuyện riêng biệt, phản ánh vẻ đẹp và đau thương của cuộc sống. Tập truyện này không chỉ làm giàu thêm kho tàng văn học đương đại mà còn gợi mở cho người đọc những suy ngẫm sâu xa về tình yêu, sự mất mát và khát vọng vươn lên. Trong sự tĩnh lặng của từng câu chữ, ta tìm thấy sự đồng cảm và những khát khao chung của con người, từ đó cảm nhận được giá trị của từng khoảnh khắc trong cuộc đời. “Bông Cúc Xanh” là một món quà tinh thần quý giá, một biểu hiện của sự tinh tế và sâu sắc mà Hoàng Thị Bích Hà đã mang đến, khiến chúng ta phải dừng lại và suy ngẫm về những điều giản dị nhưng vô cùng quan trọng trong thế giới mình đang sống. Đây không chỉ là một tác phẩm văn học đáng đọc mà còn là một minh chứng rõ ràng cho sự tinh tế và khả năng văn chương của tác giả. Bằng cách kết hợp những quan điểm văn học kinh điển với sự sáng tạo và kinh nghiệm cá nhân, chị đã tạo nên những câu chuyện vừa gần gũi, vừa sâu sắc, khiến người đọc không thể quên. Như Mai vô cùng ngưỡng mộ chị Bích Hà, người đàn bà tỉ mẩn và thành tâm dệt nên những con chữ, thắp sáng tác phẩm bạn bè, một tấm gương sáng về niềm đam mê và cống hiến không ngừng nghỉ cho thi ca và văn học. Với ngòi bút tài hoa và trái tim nhạy cảm, chị không chỉ viết ra những tác phẩm tuyệt vời mà còn làm giàu cho nền văn học bằng các bài viết tận tâm, tinh tế và sâu sắc. Sự kiên nhẫn và nhiệt huyết của chị cũng là lý do để Như Mai đọc thật kỹ tác phẩm “Bông Cúc Xanh” và viết ra những lời tự đáy trái tim, như một lời cảm ơn chị,

Chị Hoàng Thị Bích Hà, người gieo chữ và thắp sáng những tác phẩm của bạn bè, là một tấm gương sáng về niềm đam mê và sự cống hiến không ngừng nghỉ cho thi ca và văn học. Với đôi tay tài hoa và trái tim nhạy cảm, chị không chỉ viết ra những tác phẩm tuyệt vời mà còn làm giàu cho nền văn học bằng những bài viết tinh tế và sâu sắc. Sự kiên nhẫn và nhiệt huyết của chị trong việc khám phá và chia sẻ những câu chuyện, những cảm xúc không mệt mỏi đã tạo nên những cánh cửa mở ra những chân trời mới cho văn chương. Chị là một người góp phần, chắp cánh cho thi ca và văn học, không ngừng mở rộng và làm phong phú thêm bức tranh văn hóa của chúng ta. Sự cống hiến của chị không chỉ nâng cao giá trị của từng chữ viết mà còn lan tỏa cảm hứng cho bao thế hệ độc giả và sáng tác. Xin gửi tặng chị bốn câu thơ như một lời tri ân “Ôi làm sao em quên, em quên mùa hoa cúc. Làm sao níu thời gian quay về kỷ niệm xưa. Làm sao một lần cùng anh đi dưới mưa. Dẫu lặng thinh vẫn ấm áp tình vừa”.