Được sự cho phép của BTC Đại hội, tôi xin phép trình bày tham luận “Những đóng góp của Mỹ thuật Đồng Nai trong sự phát triển mỹ thuật ĐNB”.
Quá trình hình thành và phát triển mỹ thuật Đồng Nai chúng ta không thể không nhắc đến vị trí, vai trò rất quan trọng của Trường dạy nghề Biên Hòa (Ecole professionnelle de Bienhoa) được người Pháp thành lập năm 1903.
Đặc biệt, năm 1923 chính phủ Pháp bổ nhiệm ông Robert Balick, tốt nghiệp trường Mỹ thuật trang trí Paris (Ecole des Arts Décoratifs de Paris) làm hiệu trưởng và bà Mariette Balick, tốt nghiệp trường gốm Limoges làm Trưởng ban gốm. Đây là một bước ngoặt lớn trong lịch sử về gốm Biên Hòa. Giai đoạn này Ông, bà Balick tạo cho gốm Biên Hòa hướng đi riêng, đó là sản phẩm gốm trang trí nhiều màu, chạm khắc chi tiết các hoa văn đặc sắc, màu men lạ mắt, đặc biệt nổi tiếng với màu men xanh đồng (vert de Bienhoa) nổi tiếng khắp thị trường gốm trên thế giới từ thập niên 30 đến thập niên 50 của thế kỷ XX.
Đến thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ ở Nam bộ (1954-1975), một số họa sĩ như Huỳnh Phương Đông, Nguyễn Văn Lương, Nguyễn Nam Ngữ, Võ Hữu Xưởng tham gia chiến đấu trên chiến trường miền ĐNB, Chiến khu Đ đã thể hiện nhiều ký họa, nhiều tác phẩm về hình ảnh sinh hoạt trong chiến khu, những chuyến hành quân của bộ đội, những kỷ niệm trong ký ức chiến tranh được các HS thể hiện nhiều tác phẩm về mảng đề tài chiến tranh cách mạng rất thành công, đã phần nào nói lên được sự đóng góp của Mỹ thuật Đồng Nai đối với mỹ thuật ĐNB thời kỳ này.
Năm 1979 Hội Văn học - Nghệ thuật Đồng Nai được thành lập và lúc này lực lượng họa sĩ, NĐK đã tham gia triển lãm mỹ thuật khu vực miền Đông lần đầu tiên. Đây là bước ngoặt quan trọng của Mỹ thuật Đồng Nai, các họa sĩ, NĐK có điều kiện giao lưu, tiếp cận và tham gia triển lãm mỹ thuật khu vực và toàn quốc, từ đó có những định hướng hoạt động sáng tác, phát triển cho những năm tiếp theo.
Đến năm 1986 đất nước đổi mới thì các hoạt động sáng tác nghệ thuật phát triển theo chiều hướng đa dạng và phong phú. Giai đoạn này có nhiều họa sĩ, NĐK lớn lên từ vùng đất này và cả những người chọn Đồng Nai là nơi công tác, sinh sống và đã sáng tác nhiều công trình tượng đài, tác phẩm hội họa, đồ họa, điêu khắc tiêu biểu như: TP “Trần Hưng Đạo đánh trận Bạch Đằng”, CL: Sơn dầu của HS Nguyễn Cao Thương; TP “Chờ giặc”, CL: Sơn dầu của HS Nguyễn Văn Lương; TP “Kỷ niệm vùng ven”, CL: Sơn dầu của HS Nguyễn Nam Ngữ; TP “Khói ô nhiễm”, CL: Sắt hàn của NĐK Trương Đình Quế; Tượng đài “Võ Thị Sáu”, CL: Đồng của NĐK Trần Thanh Thanh; Tượng đài “Chiến thắng Biên Hòa”, CL: Gốm màu của NĐK Nguyễn Phú Cường; TP “Mẫu tử”, CL: Gốm của NĐK Hoàng Vũ Hoài; TP “Chiến sĩ”, CL: Gỗ của NĐK Nguyễn Minh Thùy,....
Qua những tác phẩm tiêu biểu ở trên đã thể hiện một bức tranh toàn cảnh của Mỹ thuật Đồng Nai thời kỳ này rất đa dạng, với nhiều mảng đề tài khác nhau và sử dụng chất liệu phong phú, đặc biệt từng tác giả có cách nhìn riêng biệt và đã phản ánh chân thực, sinh động đời sống mọi mặt của xã hội trong thời kỳ đổi mới, công nghiệp hóa và hiện đại hóa.
Tiếp theo những năm đầu XXI, cùng với sự phát triển chung của nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại, mỹ thuật Đồng Nai đã có những bước chuyển biến tích cực về thể loại, chất liệu, kỹ thuật và số lượng tác phẩm nhiều hơn so với các thời kỳ trước. Giai đoạn này, hình thức thể hiện tác phẩm của các họa sĩ rất phong phú, đa dạng, thể hiện được dấu ấn cá nhân từng họa sĩ và bắt đầu xuất hiện những tác phẩm sắp đặt như tác phẩm “Lợi ích nhóm” của NĐK Phạm Công Hoàng; Tác phẩm sắp đặt về gốm của HS Nguyễn Trọng Lộc; Tác phẩm “Đời sống sung túc” của HS Trần Chí Lý. Lúc này các họa sĩ, NĐK đã có nhiều chuyển biến trong sáng tác, với nhiều nghiên cứu, thử nghiệm trong ngôn ngữ tạo hình, kỹ thuật thể hiện, bộc lộ rõ khát vọng sáng tạo, họ khai thác những thế mạnh, tìm đến sắc thái riêng dựa trên những trải nghiệm cá nhân và cách nhìn riêng biệt đã tạo nên diện mạo mỹ thuật Đồng Nai mang đậm nét của một Thành phố công nghiệp. Nhiều tác giả đạt giải thưởng mỹ thuật trong tỉnh, khu vực và toàn quốc với những tác phẩm tiêu biểu bằng nhiều chất liệu khác nhau như: TP “Bến đợi”, CL: Gò nhôm của NĐK Phạm Công Hoàng; TP “Những cảm xúc đồng hiện”, CL: Gốm của HS Nguyễn Quang Hoàng; TP “Bác Hồ-một tình thương bao la”, CL: Ghép ngủ cốc của HS Nguyễn Nghĩa Tiết; Tphẩm “Mùa biển lặng”, CL: Sơn dầu của HS Trần Chí Lý; TP “Quảng trường Đồng Nai”, CL: Khắc gỗ của HS Đoàn Minh Ngọc; TP “Trạm mới”, CL: Tổng hợp của HS Mai Công Trực; TP “Máu lửa phi trường”, CL: Ghép gốm của HS Đào Tấn Hưng; TP “Bà ngoại Cù Lao”, CL: Ghép gốm của HS Mai Văn Nhơn; TP “Đô thị 3”, CL: Sắt hàn của NĐK Trần Đình Thắng.
Qua những tác phẩm tiêu biểu đã cho thấy các tác giả dù có sáng tác theo xu hướng nào thì mỗi người một vẻ, bằng những thế mạnh của riêng mình trong thực tiễn sáng tác đã góp phần làm thay đổi diện mạo mỹ thuật Đồng Nai nói riêng và mỹ thuật ĐNB nói chung. Đặc biệt, hàng năm có hơn 100 tác phẩm được chọn trưng bày trong các cuộc triển lãm và đạt nhiều giải thưởng tại Triển lãm tỉnh, khu vực TP.HCM, khu vực ĐNB và Triển lãm Việt Nam.
Với những thành quả đạt được, chúng ta có thể khẳng định rằng Mỹ thuật Đồng Nai đóng vai trò rất quan trọng trong sự phát triển chung của mỹ thuật ĐNB. Tuy nhiên, những trăn trở làm thế nào để có nhiều tác phẩm đẹp về vẻ đẹp thiên nhiên - con người Đồng Nai với hình thức sáng tạo mới để góp phần làm cho cuộc sống tinh thần tốt đẹp hơn, nhân văn hơn, phát triển bền vững hơn, đó là mục tiêu và mong muốn của văn nghệ sĩ Đồng Nai tại Đại hội này.
