Như một cơn lốc, dịch cúm gà ập vào trại gà của chị Hằng vào một ngày cuối năm. Cả ngàn con gà đang đẻ trứng lần lượt lìa xa chị. Cầm những con gà mái mập tròn, lông mượt vàng, còn nóng hổi trên tay, chị Hằng  khóc.

Không khóc sao được khi mỗi sáng ra thăm chuồng, chị vui sướng nhìn những quả trứng trắng ngà lăn lóc đầy chuồng. Những con gà mái lăng xăng mừng rỡ "lóc cóc...lóc cóc..." đón chị bằng một thứ ngôn ngữ mà chị và lũ gà đều ngầm hiểu. Mắt chúng rực sáng, chạy ào cả về phía chị. Chị cười bảo: "Ăn cho no, đẻ cho nhiều...". Bây giờ những con gà chết nằm ngổn ngang trong chuồng. Có con chết khi đang ăn. Có con chết khi đang đẻ. Những con sống sót ủ rũ đứng dồn vào một góc. Một không khí lạnh lẽo, tang tóc bao trùm không chỉ ở khu chuồng trại của chị Hằng.

Những ngày sau, dù đã cách ly, sát trùng, tẩy uế, gà vẫn tiếp tục chết. Chết không kịp nhắm mắt. Chết không kịp chôn.  Có người an ủi chị, nói: "Tụi nó đi theo anh Dậu đó chị Hằng ơi!".

Anh Dậu, chồng chị, là kỹ sư chăn nuôi. Anh đổ mồ hôi sôi nước mắt gom góp gầy dựng được một trại gà vào loại bề thế của cái làng ven sông Vàm Cỏ này.  Khi trại gà bắt đầu sinh sôi thì anh Dậu ho khúng khắng, rồi ho từng cơn và những cơn ho dai dẳng dù chị Hằng đã tất tưởi chạy chữa cho chồng hết trung tâm y tế huyện đến bệnh viện tỉnh rồi bệnh viện ở Sài Gòn, nhưng anh không thể thoát khỏi chứng bệnh nan y. Anh Dậu lặng lẽ ra đi vào một chiều xuân tràn nắng, nắng tràn vào mái hiên nơi anh từng nằm sưởi nắng và lắng nghe đàn gà líu ríu ồn ĩ xao động không gian và khuấy động khúc sông hiền hoà trước mặt. Ba năm trước chị vuốt mắt cho chồng. Nay dịch cúm gà đã cuốn phăng công lao gầy dựng vất vả của anh.     

Chôn cất những con gà xấu số xong, chị cho công nhân tạm nghỉ. Ngày hai buổi thắp nhang cho chồng, chị thắp luôn cả nắm nhang cho hàng ngàn con gà đã chết. Thức, chị ngồi lặng hàng tiếng đồng hồ ngoài trại. Chợp mắt, chị hay mơ, những giấc mơ không trọn vẹn với những hình ảnh, những âm thanh không trọn vẹn. Khi thì thấy chồng lúi húi bên trại gà, khi lại nghe anh gọi. Tiếng gọi có lúc thật mơ hồ, khi thì ở bên kia bờ sông, nơi có những bụi hoa mua tím rịm; khi thì nhấp nhới hụt hơi bên những con sóng lao xao; khi thì nghe tiếng kêu đòi ăn của lũ gà; khi thì thấy những ả gà mái núc ních, lông óng vàng, mào đỏ chót đang lóc cóc, lóc cóc…

Trong ngôi nhà ba gian tươm tất của chị còn lại ba sinh linh: con mèo suốt ngày lim dim ngủ, con sáo và chị. Con mèo vừa lười vừa lười ranh. Lúc nào ả cũng muốn được bà chủ vuốt ve, cứ cò cọ cái đuôi dài vào chân tay chị bất kể những lúc chị buồn héo ruột héo gan. Tuy nhiên, bù lại hơi hướm con mèo cũng đủ  răn đe mấy con chuột táo tợn, mà lũ chuột dường như biết ngôi nhà thiếu hơi đàn ông, chúng cứ rục rạo suốt đêm. Con sáo mới là người bạn thân thiết của chị. Chị dành gần như trọn thời gian chăm sóc nó. Đó là kỷ vật của anh để lại. Một kỷ vật thiêng liêng. Khi vay bạn bè vốn liếng lập trại, một người bạn đã tặng anh một con sáo. Bạn anh  cho biết, loại  sáo này khôn lắm. Nuôi nó chỉ một năm là biết nói. Quả đúng như vậy. Con sáo lớn lên, lông đen mượt, mỏ vàng, chân vàng lanh lợi trong chiếc lồng bằng nan tre mà anh đã công phu vuốt uốn từng nan. Chị vẫn còn nhớ cái cách anh cầm vót những chiếc nan tre và miệng thì huýt sáo. Rồi mỗi sáng mỗi chiều tiếng huýt sáo, tiếng nói, tiếng cười của anh làm trái tim chị tràn niềm vui. Một năm sau con sáo bắt chước tiếng chim chào mào. Thế là anh bắt đầu tập cho nó nói. Tiếng đầu tiên là: "Hằng ơi...!". Mỗi lần chị Hằng đi qua, anh chỉ tay vào chị, gọi: "Hằng ơi...!" Con sao nghếch mỏ, nhìn chị một lúc rồi cũng khó nhọc cất tiếng gọi: "Hằng… ơi...". Một tiếng gọi rất là đàn ông, trầm ấm. Nhân lứa gà đầu tiên đẻ trứng, cộng thêm sự kiện con chim sáo biết nói, anh chị làm bữa nhậu mời bạn bè đến dự.

Tiệc bày ra, chị Hằng bưng mâm đi qua lồng sáo, nó nghễnh cao cổ hướng về chị và cất tiếng gọi: "Hằng ơi...". Bạn bè ngạc nhiên, mắt tròn mắt dẹt thán phục giọng nói rất ư tình cảm của con sáo. Lý thú hơn, nó lại bắt chước cái giọng ồm ồm của anh Dậu. Một người bạn lên tiếng: "Dậu này, cậu mà có đi đâu, nghe con sáo nó gọi chắc bà xã cậu cũng đỡ nhớ...". Những người bạn xúm lại bên lồng chim dạy nó thêm câu nữa: "Hằng ơi, anh yêu em lắm...!". Mấy tiếng "anh yêu em lắm "con sáo giương cổ nhại theo nhưng nghe không rõ, từng âm không riêng biệt cứ dính vào nhau như  cơm nếp nấu nhão. Nhưng mỗi khi con sáo nói câu ấy, anh Dậu và chị Hằng đều hiểu nó muốn nói: "Anh yêu em lắm...!".

Chị Hằng cho con sáo ăn một chế độ đặc biệt. Lòng đỏ trứng gà trộn với gạo lức phơi khô. Nước uống của nó là nước mưa được hứng từ mái hiên nhà. Dần dần nó nói được nhiều tiếng, nhiều câu. Có ai đến chơi, nó nghếch mỏ chào: "Có khách... Có khách... Hằng ơi...". Nhiều khi có một mình chị Hằng đi qua, nó nhảy chồm về phía chị, ánh mắt chớp  liên hồi vừa mừng rỡ vừa vui sướng và chào bằng một giọng hết sức tình cảm mà chị cảm nhận và nghe được: "Hằng ơi, anh yêu em lắm...!" Chị nghẹn ngào, sững lại, bật thốt thành lời: "Sáo ơi, tao yêu mày lắm!". Hôm đưa đám anh Dậu, con sáo xù lông đứng bất động ở góc chuồng, im lìm như một cái xác. Chị Hằng cũng không còn nhớ gì để lưu tâm đến nó. Nỗi đau  quá lớn  khiến chị quên cả việc cho sáo ăn. Rồi khi vừa từ nghĩa trang về, chị nghe một tiếng gọi khá to và ngân dài: "Hằng ơi...!" nghe như tiếng của anh Dậu âu yếm gọi chị. Chị hấp tấp chạy vào, nhìn quanh không thấy ai. Chị bàng hoàng giữa căn nhà trống vắng rồi thụp xuống ghế, nước mắt lại trào rơi.

Cơn xúc động qua đi, chị đứng lên thắp một nén nhang lên bàn thờ anh thì cũng là lúc con sáo liên tiếp gọi: "Hằng ơi, Hằng ơi... anh yêu em lắm...!" Chị bước lại, hạ chiếc lồng xuống, nhẹ nhàng bắt con sáo đặt vào lòng bàn tay. Hai mắt nó chơm chớp rồi buồn bã gọi: "Hằng ơi..." Chị rụng rời, y như linh hồn anh Dậu đã nhập vào con sáo, hiện diện trong ngôi nhà này cùng chị.  

Con sáo làm chị nguôi ngoai phần nào nỗi thương tiếc chồng. Lạ là, từ ngày anh Dậu mất, đàn gà của chị đẻ rất sai. Chị vay thêm tiền ngân hàng, nâng đàn gà từ năm ngàn con lên gấp đôi. Công việc chăm sóc cũng nhẹ hẳn đi nhờ những người công nhân thạo việc và tận tụy. Chị Hằng dành nhiều thời gian cho con sáo. Chị thường tưới nước vun bón những chậu hồng quanh đó, lẩn quẩn quanh con sáo để trò chuyện  và để thỉnh thoảng được nghe tiếng gọi thiết tha: "Hằng ơi, anh yêu em lắm...".

Chị đang ăn nên làm ra nhờ trại gà thì thình lình, dịch cúm gà ập đến. Kiểm dịch thú y đến đề nghị chị hủy ngay những con còn lại. Một trận cuồng phong, một cơn động đất ập đến cũng chỉ hãi hùng như thế là cùng.

Chị như một kẻ mất hồn, ngồi lặng lẽ trong căn phòng có chiếc lồng chim sáo treo phía trước. Như chia sẻ nỗi buồn với chị, con sáo cũng ít nói hơn, nhưng mỗi khi chị thắp nhang cho anh Dậu và đàn gà, nó ngân lên rất khẽ: "Hằng ơi...".

Một chiều, khi đang cho chim sáo ăn, ông trưởng ấp bước vào, vẻ mặt nghiêm trang:

- Chị Hằng à, tôi biết chị sẽ rất buồn, nhưng theo lệnh của xã, những ai nuôi chim đều phải giết bỏ để tránh dịch bệnh lây lan.

Chị Hằng không bất ngờ trước thông tin của ông trưởng ấp, nhưng điều đó có nghĩa là con sáo của chị cũng phải đem thiêu hủy! Như một nhát dao đâm thẳng vào tim, chị choáng váng không nói được câu nào, mặt tái đi, cứ như là chính chị cũng sẽ phải hoả thiêu. 

Ông trưởng ấp đi rồi, chị đến bên lồng, mở cửa, lặng lẽ đặt con sáo vào lòng bàn tay. Con sáo như cũng hiểu được sự nghiêm trọng của những gì sắp xảy ra với nó, đứng khép nép đưa mắt nhìn chị, như dò hỏi, như muốn được nghe câu trả lời của chị. Trời ơi, kỷ vật của anh Dậu, một con sáo mang hồn người, một người bạn thân thiết cùng chị trong ngôi nhà này sắp vĩnh biệt chị. Chị vuốt nhẹ lên lông, cúi xuống hôn vào chiếc mỏ vàng óng của nó. Nước mắt chị trào ra. Những giọt nước mắt ấm nóng nhỏ lên bộ lông đen mượt của con chim sáo...

Sáng hôm sau khi tốp thanh niên của ấp đến nhà chị, trong tay họ là những bao những túi chứa xác nhiều loại chim, chị lật đật bước ra, giọng buồn buồn:

- Đêm qua con sáo nhà tôi bị mèo vồ mất rồi...

Tốp thanh niên định quay ra thì có tiếng ồm ồm cất lên từ trong chiếc tủ  đặt khuất sau phòng khách: "Hằng ơi...". Cả tốp sựng lại lắng nghe. Con sáo bị nhốt trong ngăn tủ tối tăm cứ liên tục kêu "Hằng ơi... Hằng ơi...!" nghe đớn đau như một lời cầu cứu.

Biết không thể giấu nổi, chị oà khóc như đứa trẻ và đành mở tủ, đem con sáo ra. 

Con sáo quẹt quẹt cái mỏ vào mu bàn tay chị rồi nhìn chị, thống thiết cất lên tiếng gọi: "Hằng ơi!".

Tp.HCM, 02/02/2004