Tôi vượt biển một mình , đau oằn oại đến không còn thiết sống . Tôi đi trong sương mờ , mải miết vươn đến chỗ mẹ tôi đang vẫy gọi . Tôi thèm được vùi vào lòng bà , khóc nức nở như một đứa trẻ thơ để quên hết những nỗi đau thể xác và tâm hồn . Bà mở rộng vòng tay ôm lấy tôi . Tôi khóc nức lên và choàng tỉnh dậy . Mẹ tôi đã tan biến chỉ có dì đang ôm tôi . Dì là mẹ kế của tôi . Tôi gào lên :

_ Dì làm gì vậy ? Tại sao dì dám ôm tôi ?

Dì lật bật lùi ra xa , lắp bắp :

_ Dì xin lỗi . Dì thấy con đau quá mà không biết làm gì . Dì thấy tội nghiệp con quá .

_ Ai cần dì tội nghiệp . Tôi đã bảo dì đừng vào đây mà . Hãy để cho tôi một mình , tôi không cần ai hết .

_ Làm sao dì để cho con một mình được . Ba con không đi đến được . Em trai thì đi mất . Không có dì con làm sao đây ?

_ Dì quan trọng quá nhỉ ? Vì sự quan trọng ấy ,em tôi đã thành bụi đời , ba tôi vì buồn rầu mà sinh bệnh , còn tôi thì bị tống cổ ra khỏi nhà .

_ Con nghĩ sao cũng được , nhưng bổn phận làm mẹ , dì phải lo cho con .

_ Làm mẹ à ! _ Tôi hét lên _ Dì lấy tư cách gì làm mẹ của tôi ? Dì tự xem lại mình có xứng với hai tiếng ấy không ? Dì làm tổn thương đến vong linh của mẹ tôi đấy . Dì đi đi , dì ở đây làm tôi đau đớn hơn . Oi , mẹ ơi , sao mẹ lại bỏ con , mẹ ơi ! _ Hoảng sợ trước lời kêu khóc của tôi , dì lóng ngóng chạy ra ngoài .

Năm tôi mười lăm tuổi , mẹ tôi qua đời . Mẹ tôi là một phụ nữ tài năng , xinh đẹp . Chính vì vậy mà năm năm sau khi ba tôi cưới dì , một y tá lỡ thời , cục mịch , quê mùa , tôi bị sốc thực sự . Điều đó không chỉ làm tổn thương đến tâm hồn non trẻ của tôi , mà còn xúc phạm đến vong linh của mẹ tôi . Đối với gia đình tôi , dì là một người thuộc tầng lớp khác , nếu không muốn nói là thấp hèn hơn _ Chính cái từ này mà ba tôi đã đuổi tôi . Ba tôi là một bác sĩ giỏi , lại rất tài hoa . Ba và mẹ là một cặp xứng đôi đến nỗi trong cả triệu cặp vợ chồng mới có một . Vì vậy , sự khập khiểng giữa cha và dì làm tôi lúc nào cũng sôi sục , hễ cứ gặp mặt dì là mọi uất ức dâng lên . Tôi không cấm ba lấy vợ kế , nhưng biết bao người xứng đáng ba không chọn , lại chọn một bà y tá lỡ thời , quê mùa , thất học . Em tôi còn phẫn uất hơn tôi , nên đã bỏ nhà đi hoang , không tìm lại được . Tôi nói năng hỗn xược , xúc phạm cả ba lẫn dì , bị ba giận đuổi đi . Đó là một đêm mưa tầm tã . Nước mắt của tôi và nước mưa thi nhau chảy . Ba hối hận chạy đi tìm tôi , nhưng tôi nhất định không chịu về , đến ở hẳn nhà bạn trai . Trong ngày đám cưới của tôi , một cuộc hôn nhân ba không chấp nhận , ông bị lên huyết áp và bị liệt nửa thân người . Tôi sớm rời trường đại học , vội vã lấy chồng rồi cũng vội vã chia tay .

Con gái tôi ra đời , khóc oe oe như bao đứa trẻ khác . Chầu chực ở đâu sẳn , dì lao vào . Nào tả nào nón nào khăn , chẳng biết dì sắm sửa từ khi nào . Không đếm xỉa gì đến vẻ tức giận của tôi , dì nâng con bé lên nựng nịu :

_ Oi , cháu của ngoại , cục cưng của ngoại . Ngoại mong cháu từ lâu lắm rồi , viên kim cương của ngoại . Nào , nào mẹ cho bé mum tí nào .

Bà lăng xăng líu xíu ủ chân tay cho tôi , lấy nước nóng chườm bụng , rồi lại chạy băng về nhà vừa báo tin mừng cho ba tôi vừa mua thức ăn tẩm bổ cho tôi .

Biết không thể xua đuổi được dì , tôi đành phải chấp nhận sự săn sóc của dì với vẻ xa cách lạnh lùng . Ngày hôm sau , ba tôi đi xe lăn vào . Nhìn thấy ông , tôi bật khóc . Vị bác sĩ phong độ ngày nào nay tàn tạ vì bệnh tật , vì gia cảnh tan nát . Ong chỉ điềm đạm nói :

_ Ba không bắt con phải vì ba , phải vì dì , cũng không vì bản thân con , mà phải vì con bé này . Con đã tạo ra nó trong sai lầm của mình , thì cũng đừng để nó lớn lên trong sự sai lầm . Hãy trở về với ba , cho con con những gì tốt đẹp nhất , dù bản thân mình phải đối diện với những thử thách đau lòng . Mẹ mãi mãi là một hình ảnh đẹp , không ai có thể làm hoen ố hình ảnh ấy .

Tôi bịt tay lại không muốn nghe . Nhưng những lời ông nói cứ thấm vào lòng tôi đau buốt . Oi , con gái của tôi , lẽ nào vì tôi mà cuộc đời nó cũng chẳng tốt đẹp gì hơn .

Tôi trở về nhà , lòng lạnh giá hơn . Dì là người vui nhất . Tôi chẳng hiểu được nỗi vui mừng ấy . Lẽ ra dì phải vui khi tống được cái gai nhọn như tôi ra khỏi nhà mới phải . Tôi nhận sự chăm sóc rất mực chu đáo của dì như nhận một thói quen , với một sự kẻ cả ban ơn . Dì không chú ý gì đến vẻ xa cách của tôi , chỉ tìm mọi cách để tôi vui . Dì lăng xăng suốt ngày , quần xăn đến gối , mắt lấp lánh tia cười , miệng líu ra líu rít .

_ Hoàn ơi , con xem con bé này đã biết cười rồi đấy .

_ Ay , ấy , con đừng đi sãi chân như vậy , khép chân lại nào . Này , quấn cái khăn lên đầu , gió lùa đấy .

_ Dì đã giặt đồ cho cháu rồi . Giặt đồ cho em bé không nên vắt , sẽ làm em vặn vẹo suốt đêm .

_ Oi cục vàng của ngoại sao lại khóc . Bé khó chịu hả ? Ứ ừ , em không chịu nằm nữa à ? Thế ngoại bế con ra sân chơi nghen ?

Thế là suốt ngày chỉ văng vẳng tiếng dì . Dì tự hỏi rồi cũng tự trả lời . Dì đoán được ý của tất cả mọi người , từ ba tôi đến con bé chỉ biết khóc kia . Dì phục vụ tất cả chúng tôi với lòng tận tâm hồ hởi .

   Nhưng có lúc dì lại ngồi thần người ra , vẻ ủ dột trầm ngâm . Rồi không nén nổi , dì thở dài :

_ Tội nghiệp thằng Quang , mưa gió thế này không biết nó ở đâu .

Quang là em trai tôi , mười tám tuổi . Tôi lén nhìn dì .Nỗi đau của dì giống hệt nỗi đau của người mẹ xót thương con . Nếu là mẹ tôi , thì hẳn cũng chỉ đau khổ đến thế là cùng . Chỉ khác là nỗi đau của dì đầy vẻ mộc mạc , chân chất , còn của mẹ tôi quí phái đài các , như một mệnh phụ đau đớn mà không thể hiện nỗi đau của mình .

Đêm đêm sau khi làm xong mọi việc , dì lại quầy quả đi tìm Quang . Dì đã đi tìm nó suốt hai năm qua . Ba tôi và tôi  đã không còn hy vọng , vì rõ ràng nó còn quanh quẩn đâu đây nhưng nó không muốn gặp . Nó đã không muốn gặp , không muốn trở về nhà thì dù có tìm được , cũng có ích gì . Nhưng dì lại không nản lòng . Một ngày kia , dì chộp được nó khi nó ngủ gà ngủ gật trong công viên . Nói đúng ra là khi nó đang đói thuốc phiện . Thế là từ đó cả nhà tôi , hay đúng hơn là chỉ có dì , chiến đấu giành giật nó từ tay của nàng tiên nâu . Dì trói nó vào góc nhà , áp dụng đủ mọi phương cách , mọi bài thuốc từ tây lẫn ta , bồi bổ cho nó đũ mọi sơn hào hải vị . Khi cơn vật vã trôi qua , dì dỗ ngon dỗ ngọt đưa nó về phòng . Khi mập mạp béo tốt trở lại , nó lại bỏ nhà ra đi . Dì lại cất công đi tìm nó và lại tìm thấy khi nó thân tàn ma dại ở đâu đó . Lại cột ở góc nhà , lại lên cơn , lại những bài thuốc , lại những món ăn ngon …Cái vòng luẩn quẩn ấy cứ quanh đi quẩn lại không biết bao nhiêu lượt . Đến như tôi cũng phát chán , còn ba tôi thì gần như đã buông xuôi , đau đớn vì bác sĩ như mình không cứu nổi con . Chỉ riêng dì vẫn cứ bền bỉ đi tìm nó mãi .

_ Hoàn này _ dì rụt rè bảo tôi , khi thằng Quang bắt đầu một vòng cai nghiện mới _Con phải nói điều gì với em chứ . Dì là người quê mùa , chỉ biết làm , không biết nói gì để khuyến khích động viên . Còn con là người có kiến thức , lại hiểu biết tâm lý của em , con phải giúp em con vượt qua những thử thách này . Con không thấy em con còn quá trẻ sao ? Lẽ nào chúng ta để cho nó chôn vùi cả cuộc đời .

Dì bảo dì rất quê mùa , nhưng lời dì nói không giống như dáng vẻ dì tí nào . Tôi được biết , dì là một người cách mạng , rất gan lì trong chiến đấu . Tôi nhận ra dì không cam chịu như vẻ ngoài của dì . Dì luôn vững tin ở điều dì làm . Ngay cả khi nhận lời lấy ba tôi , một bác sĩ nổi tiếng , dì cũng không có vẻ hạ mình . Ngay cả khi chị em tôi bỏ nhà ra đi để phản đối dì , dì đi tìm chúng tôi về bằng tất cả mọi yêu thương , nhưng không hề tỏ ra hối hận điều gì .

Tôi tìm thấy Quang đang nằm úp mặt khóc trên giường . Tôi không vỗ về nó . Tôi ngồi xuống mép giường , đều đều nói :

_ Mẹ không mong muốn chị em mình trở thành như thế này . Chị đã sai lầm và em cũng vậy . Ta có thể giữ nguyên những cảm nghĩ của mình về dì mà không cần hủy hoại bản thân mình . Đứng dậy đi em , xây cho chính mình một tương lai mà không cần phụ thuộc bất cứ điều gì , kể cả tình cảm vào một ai khác . Hãy làm sao cho xứng đáng với mẹ .

Tôi đang nói với nó , cũng là đang nói với chính mình . Tôi trở lại giảng đường đại học . Nó đã thoát khỏi vòng kềm tỏa của nàng tiên nâu . Dù thực tế công sức của dì rất lớn , nhưng tôi không muốn thừa nhận . Dì nuôi con cho tôi đi học . Dì chăm sóc từng li từng tí cho Quang để nó có đủ sức khỏe trở lại trường . Dì lại là hộ lý của ba . Nhiều khi tôi chợt chạnh lòng thương dì _làm sao dì có thể làm ngần ấy công việc trong một ngày , phục vụ cả bốn con người . Nhưng niềm kiêu hãnh trong tôi tự bảo , đó là nhiệm vụ của dì . Dì không có tài để làm những việc lớn lao , thì phải làm những việc vặt ấy . Như đọc được suy nghĩ của tôi _ nhiều khi tôi rất kinh ngạc về khả năng đọc được suy nghĩ người khác của dì _ dì bảo :

_ Dì đã quen với những công việc này rồi . Ai chẳng muốn mình an nhàn , nhưng cuộc sống bắt buộc mình phải sống hết mình với nó .

Tôi mở to mắt nhìn dì _ câu nói của dì không phải của một y tá tầm thường , mà là của một triết gia . Ngôn ngữ của dì càng lúc càng khác xa con người dì . Một lần nữa dì lại đọc được suy nghĩ của tôi :

_ Con tự hỏi tại sao dì lại nói năng văn hoa như vậy phải không ? Dì là người không được học hành đến nơi đến chốn .Nhưng mấy mươi năm qua , cách mạng đã dạy cho dì từng cái chữ , từng lời nói , từng cách cư xử …Dì học ở khắp nơi , bên chiến hào , trong nhà dân , trong nhà tù … Mấy năm làm y tá trong bệnh viện , làm việc cho ba con , dì cũng học hỏi được rất nhiều . Con hãy ráng học lên , sự học làm người ta mở lòng với nhân loại hơn .

Trời ơi ! “Sự học làm người ta mở lòng với nhân loại hơn . ” Một người như dì lại có thể nói câu đó ư ? Tôi vụt chạy vào phòng ba , thảng thốt nhìn ông :

_ Ba _ tôi xúc động kêu lên _ Dì là người thế nào ? Làm sao ba có thể quên mẹ để yêu dì được ?

_ Con ngồi xuống đi con gái _ ba dịu dàng bảo _ Tuổi trẻ các con hay có một quan điểm tuyệt đối . Không có cái gì là tuyệt đối cả . Tại sao con lại nghĩ , ba lấy dì nghĩa là ba đã quên mẹ ? Tại sao con lại nghĩ vẫn yêu mẹ thì ba không thể lấy dì ? Cuộc đời là thế giới muôn màu . Vì sao con chỉ nhìn vào tài sắc của mẹ con mà cho rằng dì không xứng với ba , chứ không đánh giá dì bằng chính con người dì . Mẹ con là một thế giới khác , dì là một thế giới khác . Và không ai dám cho rằng thế giới nào đầy màu sắc và thế giới nào đầy bóng đêm . Dì đã trải qua nhiều nỗi gian truân , nhưng không hoàn cảnh nào có thể đánh gục được dì . Đó là chí khí của người cách mạng . Điều đó không dễ gì có được ở lớp người như ba như mẹ như con . Con thấy đấy , mẹ con là một bác sĩ , an ủi nâng đỡ cứu sống không biết bao nhiêu người , nhưng khi biết mình bị bệnh thì suy sụp hẳn , không gượng dậy nổi . Khi mẹ chết , ba cũng không làm gì được . Nếu không có dì chắc cũng trở nên bệ rạc bê tha . Còn con , tự cho mình là thông minh ,bản lĩnh chỉ vì một việc bất như ý mà thả trôi cuộc đời mình . Con thấy con sai chưa ? Con đã sai thì những nhận định của con chưa hẳn đã đúng . Dì là người vào sinh ra tử , vào tù ra khám , từng làm vợ , từng làm mẹ nhưng bị tước hết những quyền thiêng liêng ấy .

_ Từng làm vợ , từng làm mẹ ? _ Tôi ngỡ ngàng .

_ Con lạ lùng lắm sao ? Nỗi đau ấy dì giữ cho riêng mình không ai biết được . Chồng của dì đã hy sinh . Đau đớn quá dì đã sinh non và đứa bé đã chết sau vài giờ . Dì đã đem nỗi đau mất chồng mất con vào cuộc hành trình lặng lẽ của mình . Dì đã đem tình thương của người vợ người mẹ dành cho tất cả mọi người , từ cụ già đến em bé , cho ba , cho các con với lòng cao cả vô biên . Dì đã sống cho người khác , vậy thì khi có ai khác sống cho dì thì con lại cho dì không xứng đáng . Huống chi đây không phải là sự hy sinh của ba , mà là sự đồng thanh tương ứng đồng khí tương cầu . Con hãy đem tấm lòng gần gủi với dì hơn , con sẽ thấy ba không nói quá đáng . Những gì ở ba ở mẹ không có , thì ở dì có . vậy không phải là bổ sung cho nhau là gì ? Nếu con bình tĩnh sáng suốt lựa chọn một cuộc hôn nhân , con còn đòi hỏi điều gì hơn nữa ?

Tôi đòi hỏi gì ư ? Tôi được sinh ra bằng mối tình tuyệt diệu của ba mẹ , lớn lên trong tình yêu , nhưng rốt cuộc lại trở thành một người không có tình thương yêu , dù là thương yêu một người xem mình còn hơn đứa con rứt ruột đẻ ra . Tôi sắp trở thành một bác sĩ , lại không đủ lòng nhân ái như một y tá bình thường như dì . Tôi đau đớn vì mối mâu thuẫn dằn xé nên thường ngồi lì trong thư viện , không về nhà . Dì lại tất tả tìm tôi . Cái vẻ hốt hoảng lo âu của một người mẹ vừa làm nhói lòng tôi , vừa làm tôi uất hận . Tôi không biết mình hận cái gì ? Hận dì sao không là người tầm thường cho tôi căm ghét mãi ? Hận dì sao dần dần rõ nét một nhân cách lớn làm tôi thấm thía sự nhỏ nhoi của mình .

Tôi ngoan ngoãn theo dì về nhà . Bé Nguyên sà vào lòng tôi , líu lo đủ mọi chuyện . Dì bảo :

_ Con đừng quá mải mê với công việc , với những ý thích riêng mình mà bỏ quên cái quyền làm mẹ .

          Dì không bảo “Bổn phận làm mẹ ” mà lại bảo “Quyền làm mẹ ” Tôi ngước mắt nhìn dì . Dì lại đọc được câu hỏi trong mắt tôi . Dì cười đôn hậu :

_ Con không thấy được làm mẹ là một hạnh phúc lớn hay sao ?

Tôi chợt hiểu vì sao dì không thấy phiền lòng khi chị em tôi phản đối dì , ngỗ nghịch với dì . Dì bị tước đi cái quyền làm mẹ từ khi rất trẻ và được ban trở lại khi tuổi về già nên dì không thấy sự khổ lụy mà chỉ thấy niềm hạnh phúc được sống với thiên chức của dì . Mừng Quang thi đậu vào đại học , dì thưởng cho cả nhà một chuyến đi Picnic xa , bất chấp con bé Nguyên quấy nhiễu dì suốt cuộc hành trình , bất chấp ba tôi mới tập đi lại được , chân rất yếu , lúc nào cũng cần dì dìu đỡ . Tất cả chỉ là con số không . Chỉ còn lại một niềm vui bất tận của một gia đình hạnh phúc . Tôi hỏi dì :

_ Cái gì làm dì vui nhất hôm nay ?

_ Dì vui vì em Quang đã từ bỏ được con đường nghiện ngập , đủ bản lĩnh để trở lại đời . Dì đã trả lại cho mẹ con những đứa con nguyên vẹn như ngày nào , còn lời thêm cục vàng này nữa nè _ Dì chỉ vào bé Nguyên , cười xòa . Tôi bất giác cười theo . Để có được nụ cười nơi tôi , dì đã khó nhọc và bền bỉ biết bao nhiêu .

Ngày tôi xúng xính lên nhận bằng tốt ngiệp , dì dẫn theo một chàng trai trẻ lên tặng hoa cho tôi . Trẻ là vì anh ta chưa có vợ , so với tôi đã có con gái lên năm . Chứ thật ra anh ta đã hơn ba mươi tuổi , là một bác sĩ trong khoa của ba tôi , đã âm thầm theo đuổi tôi từ nhiều năm nay . Mắt dì lấp lánh vẻ tinh nghịch và bí hiểm của bà mẹ đang mưu toan kiếm chống cho con gái . Tôi vừa buồn cười vừa phát tức , ngùng ngoằng bỏ đi . Tôi phủi tay dì đang cố níu kéo tôi lại , bẳn gắt :

_ Con không thích cái trò mai mối ấy . Con là ai mà dì sợ lỡ thì ? Hôm nay con là bác sĩ Hoàn , biết đâu mai sau sẽ là tiến sĩ Hoàn , nhan sắc cũng chẳng thua kém ai .

_ Ay da , cái giọng này dì đã nghe ở rất nhiều cô gái tân thời rồi . Nhưng cuối đời ai cũng nuối tiếc vì bỏ qua cơ may hạnh phúc gia đình . Con là tiến sĩ ư ? Tiến sĩ đã khó lấy chồng , huống chi con lại có thêm một đứa con gái . Con ơi nghe dì đi . Con còn lỡ dỡ vầy mãi dì không yên tâm . Khi nào con với em Quang có gia đình yên ấm hết thì dì mới hả lòng .

Ước mơ của con người quá nhiều . Ước mơ của bà mẹ dành cho con còn nhiều hơn . Dì hoạch tính đủ mọi kế hoạch cho tôi , cho em Quang . Dì còn tính sẳn một tương lai dài thăm thẳm cho con bé Nguyên vừa tròn năm tuổi , cho cả ông già gần đất xa trời là ba tôi . Chỉ riêng mình dì không dự định một điều gì . Nên một ngày kia , ông trời định sẳn cho dì một kết cuộc của một đời người đã mất mát rất nhiều nhưng cũng còn rất nhiều để ban phát cho người khác . Một buổi sáng đẹp trời , mọi người đều đã tỉnh giấc, chỉ riêng đi vào cõi vĩnh hằng . Dì chết nhẹ nhàng bình yên đến nỗi cả ba cả tôi , những vị bác sĩ , đều không muốn truy lùng nguyên nhân _Một mạch máu bị đứt ? một cơn đau tim ? …để không tổn hại đến thân xác dì . Dì đang ngủ yên lành , hay dì đang đi tìm mẹ tôi , hãnh diện khoe với bà rằng , dì đã làm xong ước nguyện của bà .

Bên mộ dì , thằng Quang gào khóc nức nở . Khi mẹ tôi chết , nó còn quá bé để có thể đau đớn thống thiết như thế . Còn tôi , cả hai đám tang tôi đều không khóc . Tôi nổi tiếng là một người sắc đá lạnh lùng . Chỉ có những giọt lệ chảy trong tim tôi không ai thấy được . Vì nó đọng ở trong tim nên lòng tôi nhức nhối . Mẹ ơi , người mẹ xinh đẹp dịu hiền của con . Dì ơi , người mẹ kiên cường của con .

Long xuyên , 20/09/2000