"Dù cho tát Cạn Bình Than

Rửa làm sao được tiếng oan cho thầy"1

Đoàn người đã trèo lên tới chùa Bi Thượng. Đứng từ dưới ngửa cổ, nhiều kẻ đã nghĩ chắc không thể lên nổi. Túc tắc từng chặng, nạp năng lượng bằng hai thứ tăng lực chủ yếu: bánh mì, bia. Bánh mì là trụ cột của sự sống. Bia khơi niềm hưng phấn:

“Nào ai quyết chí tu hành

Có về An Tử mới đành rằng tu”2

Ngoài ra, ai có gì nạp năng lượng bằng thứ ấy. Ví như sâm và sâm đất. Đám sinh viên nghèo giấu giấu đút đút củ khoai, củ sắn, ngửa cổ nhìn đỉnh Yên Tử, nuốt trôi, trộm ngó lát sâm chẳng biết đã bã được nhổ đánh phì qua sự hấp thụ sơ cua của các chủ nhân béo tốt.

"Lặng đi! Những tiếng kêu gào của xác thịt khó khăn

Nguôi đi! Tiếng ồn ào của lòng kiêu hãnh

Đứt tung ra, những xiềng xích buộc thân

Cởi mở ra, những ràng buộc trói mình.

Ôi! Hệ luỵ, ôi! Ảo hóa sạch sanh

Chính nơi đây văng vẳng âm thanh

Âm thanh thuần nhất, duy nhất

Ấy là chân lí gọi mình xa xa"1

Hành trình, một cái kim là nghìn khối sắt. Đám sinh viên nhẹ tênh, thuận tay xách hộ đồ ăn, đồ lễ, đồ dùng cho đám buôn bán.

@

"Mặt trời ngang núi cửa tan sương mù

Yếu hèn chiếc gậy lùa khua... "1

Chẳng mấy, đoàn người có thể phóng tầm mắt cao ngạo xuống đám kiến dưới chân núi, nảy sinh bao ý nghĩ.

Chính ngọ. Cửa Ngăn được mặt trời vén mây, hoàn toàn mở. Trời bước sang đông, hơi núi phả lạnh nhưng qua cuộc hành trình, hết nhìn thấy suối Tắm, nhất là suối Lân nước chảy, đám sinh viên ồn ào, tếu táo:

- Khéo phải tắm một cái!

- Tắm tiên ở đây là nhất! Xong rồi. Khéo được thành tiên .

- Mô Phật! Mô Phật! Phỉ phui! Phỉ phui! Xin các vị Tổ đừng chấp nê những kẻ phàm tục.

Đám dân buôn vội đưa tay lần tràng hạt.

Nghỉ trưa, qua giờ ngọ ở quán Mát, dốc Vôi Xô nơi nghỉ kiệu của vua xưa, đoàn người tiếp bước. Qua chùa Hoa Yên, chùa Bảo Đà, đoàn người kẻ bước lên, người vội bò xuống, như nhái, như cua. Đã có người ở lại, kẻ đi lên. Từ đây tới chùa Vân Tiên, chặng đường đã đi ở dưới coi như không đáng kể. Cảnh vật lại như chìm trong mây. Qua chùa Bảo Sát, đoàn người trèo thẳng lên chùa Đồng. Đây mới là tuyệt đỉnh Yên Tử. Vào chùa, đoàn người vấp ngay một hòn đá đứng, hình như người. Lặn lội bên Tầu, An Kì Sinh sang, đắc đạo. Trong chùa, ngự Quan âm và ba vị Trúc Lâm Tam Tổ. Ai nấy nín thở, kể cả đám sinh viên tếu táo, vô thần. Lên đây, truyền rằng nói to trời u ám đổ mưa.

Xì xụp khói hương, dâng lễ, lạy tạ, vãn cảnh chùa, chụp ảnh, bẻ lá, vờn mây, đám người xuống nghỉ. Trời chuyển đen kịt, chẳng rõ mây, sương.

@

Sau cuộc hành trình, đoàn người say sưa ngủ. Ú ớ tiếng nói mê. Nơi đây, Đệ Tam Đại Tự Pháp Huyền Quang đã tranh luận cùng Đệ Nhị Tổ Pháp Loa. Pháp Loa ngọa bệnh, Huyền Quang đến thăm. Pháp Loa đang ngủ say mà có kêu lời chú Hồng Hồng tiếng Phạn (Sanskrít). Huyền Quang có hỏi nhiều điều, sau nói:

- Gió thổi, cây lên tiếng thì người ta không mê hoặc nhưng ngủ say nói mê thì có thể làm mê hoặc người.

Pháp Loa liền đáp:

- Kẻ ngu si như con cũng có tư hoặc, chấp mê vào tiếng cây đấy!

 Huyền Quang thưa:

- Chỉ có cái bệnh hoặc ấy đến chết chưa giải thoát khỏi.

Pháp Loa quát đuổi Huyền Quang ra.

Huyền Quang chịu một nghi án tại Yên Tử.

Hai mươi tuổi, Huyền Quang đỗ Hương Cử, năm sau thi hội lại đỗ đầu, được phong trạng nguyên. Bắc sứ sang, văn từ qua lại do tay Huyền Quang thảo. Con đường hoa lộ, một hôm theo vua đến huyện Phượng Nhỡn, vào chùa Vĩnh Nghiêm nghe Pháp Loa giảng kinh, Huyền Quang ngộ, dâng biểu xin xuất gia tu đạo. Vua ưng, bèn làm lễ thụ giáo với Pháp Loa, lúc bấy giờ mới lấy pháp hiệu là Huyền Quang (trước, huý Tái Đạo). Việc Huyền Quang xuất gia, Đệ Nhất Tổ Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông không có gì lạ. "Thời Lý, người tu hành nhan nhản trong dân gian, chùa và tịnh thất mọc lên khắp trong nước. Và ở nhà Trần thì tại triều đình, nhà vua là đại sư, hoàng hậu là sư bà, các công thần vương tử hợp thành giáo hội"1. Vua Trần Thái Tông từng đang đêm qua sông đi tìm đạo, "bỏ ngôi vua coi như trút giầy rách"2. Do Quốc Sư Sa Môn nói: "Làm vua thì phải lấy lòng dân làm lòng mình, dân chúng muốn thế, xin vua hồi loan, sau này... ", Thái Tông bèn quay về: thu Chiêm, lập Viện Quốc Học, diệt Mông... Đó là tinh thần Thiền chảy đến Trần Nhân Tông : cùng mưu tính hội nghị Diên Hồng, cùng chia bát cơm gạo hẩm... Tìm quên cái ngã cho đoàn thể lấy làm tha nhân, đồng nhất ngã nhân với tha nhân vào tín ngưỡng tổ quốc... Tịnh, Trần Nhân Tông có Kệ:

“Đời người một hơi thở

Tình đời bạc như vôi

Cung ma vây bủa vây

Nước Phật xuân hoài hoài"

Yên Tử đã có vết chân các đế vương. Người đời đồng nghĩa đế vương với Phật, Thánh? Lên Yên Tử, là Trạng Nguyên, Huyền Quang chịu phép thử. Chẳng rõ ai bày, ai thử.

- Người có thụ phép thử?

- Đêm hôm, nàng Điểm Thị nhan sắc thế (!)

- Thượng Sĩ - Ninh Vương Trần Quốc Tảng từng gặp gì ăn nấy, gặp thịt ăn cả thịt, từng rằng: "Phật tự là Phật, anh tự là anh. Anh không đòi làm Phật, Phật không đòi làm anh". Một sự ăn chay không thể thành Phật được, kinh Phật Đharmapada cũng nói thế, làm sao có thể giải thoát hết chấp, chấp ngã chấp thường. Như thế đòi phải triển khai cái Tâm luôn mở rộng cho đến không chấp vào cái gì nữa, cả đến Phật cũng không còn nữa. Đừng nên chấp vào sự thành Phật để tu, chỉ nên cất giải thoát cho tâm hồn khỏi chấp, như thế tự nhiên thành Phật.

- Người chưa trả lời vào câu hỏi

- Người đừng lảng tránh, xem thường kẻ trần.

- Ở đây không có người trần, kẻ Phật. "Núi vốn không có Phật, chỉ có ở Tâm. Lắng Tâm mà thấy, đấy gọi chân Phật. Không phải khốn khổ cầu tìm đâu xa"1. 

- Ra vậy!

- Ra vậy!

Ú ớ tiếng nói mê. Tảng sáng, đoàn người lục tục dậy, ăn uống, vãn cảnh, thắp hương, hành trình trở về. Có kẻ bước như bay, có người lê mỏi mệt.

--------------------------------------------------------------------------------

1, 2. Dân gian

       1. Trích “Vie de Vivekananda” của R.Rolland.

1. Thiền sư Huyền Quang

1. Sử ký

2. " Việt sử tiêu án"- Ngô Thời Sĩ.

1. Quốc sư Sa Môn.

1. Chợ tình của người H’Mông.

1. Một chức tước thời trước của người H’Mông.

2. Tục kéo vợ của người H’Mông.