Ba Giai Tú Xuất là ai?
Hai nhân vật có thật ở Hà Nội và Hà Tây vào những năm đầu thế kỷ XX và trở thành câu tục ngữ trong dân gian: “Thứ nhất Ba Giai, thứ hai Tú Xuất” Nhà nghiên cứu Vũ Văn Luân còn mong muốn: “Bản thân Ba Giai - Tú Xuất đã được khảo cứu là người thật, việc thật có tên tuổi, gia đình rõ ràng nên cần xác minh lại các truyện nào là do các ông gây ra, các truyện nào là do dân gian yêu mến, lấy cảm hứng từ các ông mà phóng tác thêm... Bởi có nhiều chuyện phóng đại đến mức tai quái... có thể làm tổn hại đến nhân cách nhân vật và mất đi tính giáo dục”.
“Ba Giai! Một người lãng mạn giang hồ, tinh ma quỉ quái, đã kết đảng với Tú Xuất mà gây nên không biết bao nhiêu truyện quái ác, tức cười. thậm chí đi đến dâu thiên hạ cũng phải gờm mặt mà đặt cho cái tên là “Quái kiệt Hà Thành”, là “Tràng An tứ quỉ”! (trang 9). Sách còn liệt kê những ‘chức’ giang hồ mã thượng và Ba Giai phải chăng thuộc phường thảo khấu nhưng tại sao người người đọc truyện vẫn ‘mê’ bởi tính chọc cười từ quan lại đến sư vãi… rất trí tuệ của ông.
Còn Tú Xuất lại là một nho sĩ ‘dòng dõi trâm anh, học vấn uyên bác, biện luận hùng hồn, trí mưu mẫn tiệp như thế mà lại không chịu lập lấy công danh để rạng rỡ môn nha, hiển vinh thê tử? … Cái đó chẳng qua ở trong còn nhiều ẩn tình khiến cho ông phải chán đời, mà liều lĩnh qua loa cho hết kiếp. Vậy nếu bà con ai không xét kỹ mà vội buộc tiếng không hay, thì thực là oan cho ông lắm” (trang 101, 102).
Trả lại tên cho tác giả Nguyễn Nam Thông
Ba Giai Tú Xuất không còn là truyền miệng nữa, tuy xuất hiện rất nhiều trong các cửa hàng sách như Kiều Văn đã tuyển chọn nhưng đích danh tác giả là ai thì mới đây Tạp chí Kiến thức Gia đình và NXB Hội Nhà văn tổ chức tọa đàm về ‘Ba Giai Tú Xuất’ và người biên soạn đầu tiên cùng các truyện lần đầu in thành sách năm 1934, đó là nhà văn Nguyễn Nam Thông. Căn cứ vào bản in năm 1934 do Tân Dân Thư Quán (93 Hàng Bông, Hà Nội) được lưu giữ tại thư viện Paris, Pháp xuất bản tại Hà Nội. Nhà nghiên cứu Vũ Văn Luân đã dày công sưu tập được bản in này từ thư viện ở Paris, khi được biết bà Bích Ngọc (H.1) con gái cố nhà văn ôm ấp ước nguyện sau hơn 70 lưu lạc để in lại sách của cha mình ông đã gởi về nước và NXB Hội Nhà văn đã tái bản.
Nhà văn Hoàng Đình Quang (H.2) , biên tập tác phẩm đã khẳng định: “Nếu trả lại tên người biên soạn đầu tiên cho một tác phẩm ít giá trị thì chúng tôi đã không làm. Sự đóng góp của cụ Nguyễn Nam Thông trong việc văn bản hóa Ba Giai - Tú Xuất rất lớn. Đọc tác phẩm này bằng văn bản của Nguyễn Nam Thông, chúng ta thấy rõ công sức của người biên soạn khi sắp xếp các truyện theo ý đồ riêng. Cụ Nguyễn Nam Thông đã gần như viết lại các chuyện kể dân gian bằng ngôn ngữ của thời mình sống gần với thời các nhân vật sống… Do đó, nếu có tái bản, chúng tôi đã có ý nghĩ là sẽ bỏ chữ biên soạn đi".
Trong cuốn Lược truyện các tác gia Việt Nam (NXB Khoa học xã hội, 1972), các tác giả Nguyễn Văn Phú và Tạ Phong Châu đã khẳng định Nguyễn Nam Thông là người đầu tiên biên soạn Ba Giai - Tú Xuất.
Con gái tác giả, bà Bích Ngọc (mẹ nhà báo Kiều Hạnh, Phóng viên Báo Công an TPHCM-NV), vui mừng và không ngớt lời cảm ơn đã tâm sự trong xúc động: "Việc các nhà xuất bản không đề tên cha tôi cũng không thể trách vì họ chẳng nắm được bản thảo gốc. Nhưng việc NXB Hội nhà văn cho in Ba Giai Tú Xuất với tên tác giả đích thực, là một nỗi vui mừng của những người được trao trả một kỷ vật sau bao năm lưu lạc".
Việc trả lại tên cho tác giả Nguyễn Nam Thông là cấp bách và cần thiết theo đúng tinh thần công ước Berne. Được biết, NXB Hội Nhà văn sẽ cho tái bản một số tác phẩm tiêu biểu của ông.
Đáng tiếc, cuốn sách không nêu rõ họ tên, quê quán hay hình ảnh của Ba Giai Tú Xuất chỉ phỏng đoán nửa vời nên chưa thuyết phục người đọc. Hy vọng lần tái bản bổ sung hình ảnh (nếu có) hay phụ bản in năm 1934 cũng như ảnh cố nhà văn Nguyễn Nam Thông.
Vài nét về nhà văn Nguyễn Nam Thông
Nhà văn Nguyễn Nam Thông tên thật là Nguyễn Xuân Thông quê ở làng Động Dã, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây cách làng Tú Xuất không xa. Trong sách Lược truyện các tác gia Việt Nam – NXB Khoa học Xã hội in năm 1972 của hai tác giả Nguyễn Văn Phú và Tạ Phong Châu thì Nguyễn Nam Thông sống vào khoảng 1893 – 1945. Nhưng theo nhà báo Bích Ngọc, con gái nhà văn, ông sinh năm 1906 trong một gia đình nhà Nho. Năm 1937, Nguyễn Nam Thông làm chủ bút tờ Đông Tây tiểu thuyết và thường viết tiểu thuyết lịch sử.
Tác phẩm đã xuất bản:
Ba Giai (NXB Tân Dân Hà Nội 1931); Tú Xuất (NXB Tân Dân Hà Nội 1930); Đàn bà dễ có mấy tay (Tân Dân Thư Quán Hải Phòng 1930); Thằng ăn mày giàu nhất tham nhất thế giới (Tân Dân Thư Quán Hà Nội 1930); Trung Nhật chiến tranh yếu nhân (Nhà in Thụy Ký Hà Nội 1938); Nga Nhật chiến ký (NXB Báo Nam Ký Hà Nội 1939); Vợ lẽ của tôi (dịch của Từ Trẩm Á – Tân Dân Hà Nội 1933)...
NGUYỄN TÝ
Chú ảnh: Đại diện tạp chí Kiến Thức Gia Đình trao hoa và quà lưu niệm cho bà Bích Ngọc, con gái cố nhà văn Nguyễn Nam Thông (H.3)
Ba Giai Tú Xuất tái bản - châu về hợp phố
