Tại kỳ họp bất thường của HĐND một tỉnh ở miền Trung, sau khi nghe UBND tỉnh báo cáo giải trình về một dự án không được sự đồng thuận trong cán bộ, nhân dân, đang gây xôn xao dư luận và công luận, các đại biểu được phát phiếu thăm dò. Cứ tưởng các đại biểu sẽ bỏ phiếu kín. Ai ngờ, phiếu kín mà... hở.

Bởi vì trên tờ phiếu thăm dò có ghi rõ họ tên, chức vụ của người bỏ phiếu. Trả lời phỏng vấn một tờ báo, ông Chủ tịch HĐND tỉnh ấy cho rằng: “Người nào không ghi tên tuổi mình vào cũng không sao”(?).

Đúng là không sao nhưng người ta sẽ thừa biết những lá phiếu chống là của ai, vì chỉ có 49 người thôi chứ có nhiều nhặn gì mà truy xét không ra. Và cũng vì thế mới có được 48/49 phiếu thuận. Mặc dù ở nơi này, nơi nọ, kể cả khi thảo luận tại hội trường khá nhiều đại biểu không tán thành dự án này.

Có thể thấy rằng đa số đại biểu đã bị một sức ép khá nặng, họ bị đẩy vào một tình thế khó xử. Lẽ ra họ phải có tham luận bằng văn bản, có cơ sở lý luận và có giải pháp cho dự án kèm theo để Hội đồng tổng hợp, lựa chọn.

Đằng này họ phải bỏ phiếu tán thành khi chưa được tiếp cận với hồ sơ, luận chứng kinh tế-kỹ thuật, chưa được thông tin một cách đầy đủ về những vấn đề liên quan đến dự án, chưa có những phương án khác để suy nghĩ, lựa chọn... Họ đã phải đồng ý một cách mơ hồ, duy ý chí.

Đó là chuyện ở một cơ quan dân cử. Ở nhiều diễn đàn, gặp những vấn đề gay cấn, những vấn đề tế nhị, những chuyện bất công ngang trái ta thường thấy những người có học vấn cao, những anh chị em văn nghệ sĩ  (gọi chung là trí thức) mới dám phát biểu thẳng thắn và tỏ rõ thái độ của mình: đồng tình hay phản đối, ngợi ca hay phê phán...

Bởi vì họ có kiến thức, có lý luận, có đủ nhận thức để phát hiện ra cái lõi của vấn đề. Và điều quan trọng nhất là họ có dũng khí, họ dám nói. Bởi chí ít, họ cũng là những kẻ sĩ  của thời đại. Thế nhưng khi ngồi lại với nhau không phải “sĩ  phu” nào cũng  giữ được sĩ khí. Cái dũng khí trước chỗ đông người tự nhiên biến đi đâu mất. Câu chuyện tôi kể dưới đây chỉ là một ví dụ nhỏ trong cuộc sống muôn màu.

Tôi được biết, một Hội đồng chức danh ngồi lại với nhau để bỏ phiếu bầu chọn Phó Giáo sư của đơn vị mình. Vòng cuối cùng, Chủ tịch Hội đồng phát phiếu bầu cho từng thành viên và yêu cầu bỏ phiếu ngay, bỏ tại chỗ, thùng phiếu đã để ngay trước mặt.

Người này nhìn người kia, giở tờ phiếu đã in sẵn tên từng ứng cử viên rồi tươi cười, gấp lại cho vào thùng. Kết quả: Chỉ có một ứng cử  viên được bầu với số phiếu tín nhiệm 10/11, số còn lại phiếu  tín nhiệm 100% (?!). 

Lạ thay, cũng Hội đồng này, năm trước khi bầu chọn số phiếu thấp lè tè, nhiều người bị rớt. Năm sau lại trúng cách 100% ? Có người năm ngoái phiếu thấp nhất, chỉ được 2/9 phiếu, năm sau, đùng một cái, được những 11/11 phiếu ? Kết quả bầu chọn “mỹ mãn” như vậy là nhờ ông Chủ tịch Hội đồng đã có “sáng kiến” bỏ phiếu kín nhưng mà... hở.

Danh sách đã in sẵn, theo lý thuyết không tín nhiệm ai thì các thành viên đều có quyền gạch bỏ. Nhưng trong thực tế muốn gạch ai thì phải lấy bút ra. Khi công bố kết quả ai mất phiếu hẳn nhiên người ta sẽ biết ai đã gạch bỏ mình rồi để mà... ứng xử.

Mà cuộc sống thì luôn luôn phức tạp và tế nhị. Thế mới hay, để đạt được một mục đích nào đó, kẻ sĩ  ngày nay  cũng có lắm kẻ quá khôn ngoan. Ở khía cạnh khác, ngẫm cho kỹ,  thì  đó cũng là cái hèn của anh trí thức.

http://www.tienphongonline.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=90718&ChannelID=7