NGỌAI Ô
Ngày giáp Tết có dịp đi khỏi thành phố về vùng ngọai ô, nơi mà cách đây không lâu vẫn còn là một thị trấn náo nhiệt đêm ngày...
Khi ấy cả thị trấn nhỏ này là một ga xe lửa lớn của các tuyến đường sắt phía Bắc. Mỗi ngày hàng chục chuyến tàu qua đây. Tàu nhanh, tàu chợ, tàu hàng... ầm ào sình sịch kéo theo sau nó cột khói than đen sì lẫn trong bụi hơi nước mờ mịt phun ra từ chiếc còi lớn trên đầu tàu. Thị trấn xanh màu áo công nhân đường sắt bởi nơi đây còn có một nhà máy lớn đóng và sửa chữa xe lửa. Những dãy nhà trệt mái tôn, mái phibro xi măng trải dài theo những con phố nhỏ có hàng cây bàng, cây xà cừ mát rượi. Cư dân trong thị trấn phần lớn là công nhân, nhân viên đường sắt, một số là công chức, còn lại buôn bán nhỏ và bán hàng rong trên những chuyến tàu.
Bây giờ, khi cây cầu cổ xưa nối liền thành phố và thị trấn không còn là con đường huyết mạch nữa vì đã có cầu mới thay thế, đi qua thị trấn chỉ còn vài chuyến xe lửa, thị trấn cũng mất đi sự náo nhiệt ngày nào. Nơi có đường lộ lớn nối liền với quốc lộ 5 trở nên sầm uất với nhà cao tầng, nhà hàng, khách sạn, nhà nghỉ... Phần còn lại của thị trấn dường như bị bỏ quên, thị trấn như lặng lẽ hơn tuy những ngôi nhà, cửa hàng, chợ búa đã mang bộ mặt mới khang trang hơn trước. Thế nhưng trên những con phố nhỏ hàng cây bàng, cây xà cừ vẫn thế. Qua gía lạnh mùa đông cành khẳng khiu giao nhau dù chỉ còn lơ thơ vài chiếc lá… gợi nỗi nhớ mơ hồ đến những gì tốt đẹp đã qua...
Dọc đường đê những người phụ nữ ngồi bên những rổ đầy khế, quả lớn năm cánh căng mọng nước, màu xanh ngọc của hơi se lạnh mùa đông, màu chớm vàng của ngày heo may, màu vàng mật của nắng chiều như nhuộm cả vào trái chín...
Ngày đang qua, và ngày cũng sẽ trở thành quá khứ...
Bao giờ ta có cơ may: ăn khế… được trả lại thời gian ta ở bên nhau...?
PHÙ LÃNG LÀNG CŨ GỐM MỚI
Ngày cuối thu tôi trở lại làng gốm Phù Lãng. Thăm xưởng Gốm Nhung. Cơ ngơi đàng hoàng, nhà xưởng khang trang, sản phẩm hiện đại nhưng vẫn lưu giữ nét dân dã...
Độc đáo nhất là những đồ sành mộc không vẽ men màu, không nhiều chi tiết... Chỉ màu nâu sành đã bao nhiêu sắc độ khác nhau, những giọt men sành đọng lại đầy ngẫu hứng... Tài năng người làm gốm ở đây, mà sự độc đáo khác biệt của mỗi lần nung gốm cũng ỡ đây. Thích thú với những sản phẩm mỹ nghệ, trang trí của ông chủ lò gốm Nhung bao nhiêu, tôi càng chia sẻ những trăn trở giữa việc cần sán xuất những gì để bán được, để sống được với khát vọng sáng tác những tác phẩm để đời của người nghệ sĩ trong ông chủ doanh nghiệp Gốm Nhung bấy nhiêu...
Chợt nhớ câu chuyện đã đọc trong một cuốn sách về gốm cổ Trung Hoa, loại men rạn đặc biệt có được bắt đầu từ lỗi của lò nung... Bạn hỏi sao cứ thích thú với những sản phẩm bị hư hỏng? À, đó là những phế phẩm do lỗi kỹ thuật, quan sát chúng sẽ biết kỹ thuật sản xuất, từ công đoạn tạo dáng, đến sửa sang, chồng lò, nung, và hoàn chỉnh sản phẩm... hiện vật! - Chứ sao, làng gốm Chu Đậu cũng thế. Nhưng tại sao lại cần vài trăm năm nữa khai quật lại, khi mà bây giờ có thể giữ gìn lò gốm này, lưu giữ những sản phẩm này cho đời sau? sao Gốm Nhung không hình thành ngay một bảo tàng đi nhỉ? Trên thế giới đâu thiếu những bảo tàng như thế!
Trên bức tường rêu treo những phù điêu, tượng nhỏ... Trông chúng có hồn hơn, khi là những sản phẩm lưu niệm trong các cửa hàng mỹ nghệ.
Làng vẫn cổ với những bức tường xếp bằng chum vại phế phẩm phủ dây mướp mềm mại thấp thoáng hoa vàng... Làng vẫn xưa với con đường ngoằn ngoèo, những chú chó, chú gà vẫn ngơ ngác chạy qua chạy lại, đàn bò vẫn thủng thỉnh giữa đường, chẳng cần biết đến chiếc xe ô tô dừng trên đường làng cũng đang ngơ ngác nhớ...
Dù chưa rời khỏi Phù Lãng...
ĐÔI BỜ THẠCH HÃN
Đúng ngày rằm tháng Bảy tôi đến Nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn. Hơn 10.000 ngôi mộ liệt sĩ được quy tập về đây, hơn mười ngàn chàng trai tuổi đôi mươi, quê từ 64 tỉnh thành đang quây quần tại đây… Đi qua nơi yên nghỉ của những chàng trai Hà Nội, của các tỉnh phía Nam, của Hà Bắc, Hà Tây, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình… chỉ kịp thắp vội vài nén nhang, lòng cầu mong các anh thông cảm vì không thể đến với từng người… Lướt qua những dòng bia mộ, có anh nhập ngũ được vài năm, có anh nhập ngũ chỉ mới vài tháng, nhiều anh còn chưa tìm thấy tên tuổi… Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn giờ đã khang trang hơn xưa, nhưng vẫn nắng Quảng Trị, vẫn gió miền Trung, vẫn xào xạc lá rừng Trường Sơn, vẫn những tên tuổi năm tháng ấy, thời gian ở đây như ngập ngừng không muốn trôi qua để giữ mãi tuổi thanh xuân của những người đã yên bình nơi đây…
Thành cổ Quảng Trị, 81 ngày đêm đỏ lửa. Nắng hôm nay có dội lửa như những ngày năm ấy? Gió hôm nay có thiêu đốt như những ngày năm ấy? Sông Thạch Hãn, 81 ngày đêm đỏ máu… “đáy sông còn đó bạn tôi nằm”… Sông ơi, sông hôm nay có quặn dòng như những ngày năm ấy…?
Trên đất nước này còn biết bao nghĩa trang chưa được chăm nom như thế?
Trên đất nước này còn biết bao con người chưa tìm được sự bình yên như thế?
Bên này, bên kia… như hai bờ của dòng sông quê mẹ, lỡ chia đôi nhưng một chuyến đò ngang cũng đủ nối liền. Sao hơn 30 năm rồi mà vết cắt vẫn còn đau…?
