Cái tên Mạc Ngôn đã vang lên đầy bất ngờ trong buổi họp báo công bố người thắng giải Nobel Văn chương 2012 của Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, vừa diễn ra vào lúc 19g tối ngày 11.10 (giờ VN), được phát hình trực tiếp trên trang chính thức của giải.
Tính bất ngờ có lẽ không nằm ở cái tên Mạc Ngôn, bởi trong thế giới văn chương ông là người nổi bật nhất trên văn đàn Trung Quốc. Mà nằm ở chuyện có khá nhiều dân đỏ đen sẽ thắng cược nhờ đã dự đoán đúng kết quả này.
Trước đây, người ta thường không nghĩ Nobel Văn chương thường dễ đoán đến như vậy, nhất là khi nó đã bất ngờ giới thiệu với thế giới nhiều nhà văn xa lạ và ẩn dật nhưng có những tác phẩm tuyệt vời như nhà văn – nhà soạn kịch người Áo Elfriede Jelinek, nhà văn người Đức gốc Romania Herta Mueller…Năm ngoái, dân cá cược cũng đã dự đoán đúng cái tên nhà thơ Thụy Điển Tomas Tranströmer trên sàn đỏ đen của nhà cái xứ sương mù LadBrokes.
Vinh dự này đưa Mạc Ngôn trở thành người Trung Quốc thứ ba được giải Nobel, sau Cao Hành Kiện (quốc tịch Pháp) – Nobel Văn chương 2000 và Lưu Hiểu Ba – Nobel Hòa bình 2010.
Theo bản tiểu sử được viện hàn lâm công bố, nhà văn Mạc Ngôn sinh ngày 17/2/1955 trong một gia đình nông dân tại Sơn Đông, một tỉnh phía Đông Bắc Trung Quốc. Cơn bão cách mạng văn hóa thổi tới vào năm ông 12 tuổi, khiến ông phải bỏ học ra nông trường làm việc và sau đó là trong một nhà máy. Năm 21 tuổi, ông đi lính, bắt đầu nghiên cứu văn chương và viết. Truyện ngắn đầu tiên của ông xuất bản trên báo vào năm ông 26 tuổi.
Vài năm sau, sự nghiệp của ông có đột phá nhờ tiểu thuyết Cao lương đỏ với bối cảnh quê nhà và những nghiệm sinh của chính ông vào thời niên thiếu. Tác phẩm sau đó được Trương Nghệ Mưu chuyển thể thành phim với diễn xuất chính của Củng Lợi vào năm 1987.
Nhiều tác phẩm của nhà văn Mạc Ngôn đã được dịch sang tiếng Việt như Cao lương đỏ, Báu vật của đời, Đàn hương hình, Cây tỏi nổi giận, Ma chiến hữu…
Các tác phẩm của ông được viện hàn lâm nhận xét: Thông qua sự kết hợp giữa hiện thực và huyền ảo, lịch sử và những viễn kiến xã hội, Mạc Ngôn đã tạo ra một thế giới gợi nhớ đến lối viết của William Faulkner và Gabriel García Márquez trong sự phức tạp của chính nó, cũng như trong sự tìm kiếm điểm khởi đầu của văn chương Trung Hoa cổ đại và tín ngưỡng dân gian.
Bên cạnh tiểu thuyết, ông còn có nhiều truyện ngắn, tiểu luận thuộc nhiều chủ đề khác nhau. Và bất chấp những chỉ trích xã hội của ông, ông vẫn được nhìn nhận tại quê nhà như một tác giả đương đại quan trọng hàng đầu.
