vanchuongviet.org

Cuộc đời sáng tác của Stan Lee luôn gắn liền với cái tên Marvel Comic. Không chỉ là một tác giả ăn khách của hãng, ông còn có công lớn trong việc đưa Marvel Comics từ một công ty nhỏ trở thành một tập đoàn truyền thông đa phương tiện khổng lồ

Từ một chân sai vặt tại Marvel Comic…

Stan Lee tên thật là Stanley Martin Lieber. Ông sinh ngày 28.12.1922 tại New York (Mỹ), trong một gia đình gốc Do Thái di cư từ Romania. Trong một cuộc trò chuyện vào năm 2006, "cha đẻ" của Iron man đã kể lại rằng ngay từ khi còn là một cậu bé, ông đã bị ảnh hưởng rất nhiều từ phim ảnh và sách truyện. Stan Lee đặc biệt bị cuốn vào những vai diễn siêu anh hùng của diễn viên Ẻrrol Flynn.

Tác giả của loạt truyện tranh ăn khách từng theo học tại trường trung học DeWitt Clinton. Thời trẻ, cậu bé Stanley Lieber đã dành nhiều thời gian và sự say mê cho công việc viết lách và mơ ước tương lai sẽ cho ra những tác phẩm xuất sắc nhất. Ở độ tuổi thiếu niên, tác giả vĩ đại này từng làm nhiều công việc như: viết cáo phó cho một tờ báo, giao bánh mì, phụ việc trong nhà máy dệt may, một người chuyên chỉ dẫn chỗ ngồi cho khách vào xem hát kịch…

Với sự giúp đỡ của người chú, Stan Lee được nhận làm phụ tá tại tờ Timely Comics, một nhánh nhỏ của Công ty Atlas Comics do Martin Goodman làm chủ. Công ty này vào năm 1960 trở thành Marvel Comics. Công việc của nhà văn sinh năm 1922 lúc đó khá nhàm chán. Cố tác giả này từng hồi tưởng lại những ngày chập chững bước vào Marvel: “Hồi ấy, họa sĩ nào cũng vậy, trước khi họ đặt bút vẽ, họ cần phải bơm mực. Tôi có nhiệm vụ đơn giản là giữ cho lọ mực không bị cạn”. Stan Lee cũng cho biết khi mới bắt đầu, ông đơn thuần chỉ là một tay sai vặt làm những công việc linh tinh, từ lấy đồ ăn cho mọi người, đóng dấu biên tập đến cặm cụi tẩy từng nét bút chì trên những trang truyện tranh của các họa sĩ khác.

… đến một tác giả truyện tranh nổi danh qua nhiều thế hệ độc giả

Đi theo tiếng gọi mãnh liệt của niềm đam mê thuở thiếu thời là trở thành một nhà văn kiệt xuất, chàng thanh niên Stanley Lieber bắt đầu sáng tác truyện tranh đầu tiên trong sự nghiệp. Tác phẩm này có tên gọi Captain America - Cuộc trả thù của những kẻ phản bội, truyện được in trong ấn phẩm Captain America Comics 3 phát hành tháng 5.1941. Đây cũng là lần đầu tiên bút danh Stan Lee xuất hiện và nhiều năm về sau, tên gọi ấy chính thức trở thành tên của cây bút lừng danh này.

Ít lâu sau, chân sai vặt tại Timely Comics đã dần chuyển mình thành một họa sĩ truyện tranh thực thụ với tác phẩm 'Headline' Hunter, foreign correspondent. Siêu anh hùng đầu tiên mà ông sáng tạo ra là Destroyer trong Mystic Comics 6. Hai nhân vật nữa ông cũng tạo ra trong khoảng thời gian này là Jack Frost trong USA Comics 1 và Father time trong Captain AmericaComics 6 (đều trong tháng 8.1941).

Giữa những năm 1950, Stan Lee viết rất nhiều truyện đủ thể loại từ tác phẩm hành động, lãng mạn, viễn Tây đến khoa học viễn tưởng, kinh dị... Trong những năm cuối của thập niên 50, biên tập của DC Comics là Julius Schwartz đã làm hồi sinh lại những hình tượng siêu anh hùng và đạt được những thành công lớn với phiên bản truyện về nhân vật Flash, sau đó là nhóm Justice League of America. Để cạnh tranh lại, Martin Goodman của Atlas Comics đã yêu cầu Stan Lee tạo ra một nhóm siêu anh hùng mới.

Họa sĩ 95 tuổi đã sau đó đã tạo nên những siêu anh hùng không hoàn mỹ như trước, gần gũi với con người hơn và thay đổi quan niệm lâu nay rằng siêu anh hùng chỉ dành cho trẻ con. Stan Lee hình thành một hệ thống những nhân vật phức tạp như con người với đủ mọi tính nết: xấu tính, u sầu, kiêu ngạo, hài hước… Những siêu anh hùng ấy cũng phải vật lộn để thấu hiểu chính mình, lo sốt vó với những hóa đơn hằng tháng hay chật vật tìm cách “cưa đổ” những cô gái xinh đẹp. Và họ cũng giống như con người, có lúc vui tươi, hạnh phúc, khi lại chán nản, tuyệt vọng, cáu kỉnh thậm chí đối mặt với cảnh ốm đau, bệnh tật.

Nhóm siêu anh hùng đầu tiên mà đội ngũ của Stan Lee và họa sĩ Jack Kirby tạo ra là Fantastic Four. Sự thành công của nhóm đã khiến ông và các cộng sự ở Marvel giới thiệu hàng loạt những tập truyện mới. Tác giả gốc Do Thái đã cùng Jack Kirby còn tạo ra nhân vật Thor, Hulk, Iron Man và nhóm X-Men. Ông cũng cùng Bill Everett cho ra đời Daredevil. Bên cạnh đó, ông kết hợp với Steve Ditko “đẻ” ra Doctor Strange và Người Nhện, nhân vật thành công nhất trong lịch sử của hãng Marvel.

Tất cả những anh hùng này đều sống trong một vũ trụ của riêng Marvel. Stan Lee và Jack Kirby sau đó đã tập hợp nhiều trong số những nhân vật kể trên lại để tạo ra một nhóm mới mang tên The Avengers, làm sống lại những nhân vật có từ những năm 1940 mà tiêu biểu là Captain America.

Năm 1972, Stan Lee dừng việc viết truyện hằng tháng để nhận chức chủ bút. Trong những năm sau đó, tác giả nổi tiếng trên đã trở thành đầu tàu và đại diện tiêu biểu cho thương hiệu Marvel Comics. Ông ấy xuất hiện tại các sự kiện truyện tranh khắp nước Mỹ, phát biểu tại các buổi giao lưu, tọa đàm ở các trường đại học lớn nhỏ. Năm 1981, Stan Lee chuyển đến sống tại California để phát triển mảng phim truyền hình và điện ảnh của Marvel. Ông chính là người đã xuất hiện với vai trò diễn viên khách mời trong rất nhiều các bộ phim chuyển thể từ tác phẩm của Marvel.

Năm 2014, khi được hỏi về việc phim truyện tranh hiện đang quá bão hòa ở Hollywood, Stan Lee bình thản trả lời: “Ồ, tôi không nghĩ như vậy là đủ. Tôi nghĩ rằng các nhà làm phim sẽ tiếp tục phát triển thương hiệu đó miễn là chúng tôi cung cấp những câu chuyện hay cho họ”.

Theo các nhà phân tích phòng vé, hàng chục bộ phim chuyển thể từ Marvel Comics (với gần như tất cả các nhân vật do chính Stan Lee tạo ra) đã được sản xuất trong những thập niên đầu của thế kỷ 21. Các tác phẩm điện ảnh trên thu về hơn 20 tỉ USD tại các rạp trên toàn thế giới. Phần lớn các nhân vật của MCU đều được làm sau khi “gã khổng lồ giải trí” Disney mua lại Marvel với giá 4 tỉ USD trong năm 2009.

Năm 2018, hãng này cho ra mắt nhiều bom tấn ăn khách đem lại doanh thu phòng vé “khủng” đồng thời càn quét nhiều giải thưởng điện ảnh lớn nhỏ. Trong số đó phải kể đến siêu phẩm Avengers: Infinity War (doanh thu toàn cầu hơn 2 tỉ USD) và Black Panther (doanh tu toàn cầu chạm mốc 1,3 tỉ USD), hai cái tên đang thống trị danh sách những bộ phim ăn khách nhất năm 2018.

Và sự ra đi khiến hàng triệu người tiếc nuối
 

Ngày 12.11, tác giả sinh năm 1922 qua đời tại bệnh viện Cadars-Sinai, Los Angeles (Mỹ). Tuy gia đình không tiết lộ nguyên nhân nhà văn qua đời nhưng nhiều nguồn tin cho biết sức khỏe của ông đã bị giảm sút nhiều tháng trước đó do tác động của chứng viêm phổi và giảm thị lực.

Marvel và hãng Disney sau đó cũng đã đăng tải bài viết tưởng nhớ nhân vật kỳ cựu của vũ trụ điện ảnh MCU: “Tạm biệt cuộc đời và sự nghiệp vĩ đại của Stan Lee. Xin gửi đến ông lòng biết ơn bất diệt của chúng tôi cho những thành tựu không thể sánh được của ông. Mỗi lần bạn mở một trang truyện tranh của Marvel, Stan Lee sẽ luôn ở đó”. Bài viết đăng trên website: Marvel.com cũng công nhận rằng cả một thế hệ độc giả trẻ đã được mở rộng và củng cố kho từ vựng, kiến thức của họ thông qua những câu chuyện của Stan Lee.

Báo chí trong nước ca ngợi họa sĩ tài ba này là người đã có công hồi sinh ngành công nghiệp truyện tranh vào những năm 1960. Stan Lee truyền tải đến độc giả sự khao khát hành động chính nghĩa, niềm say mê với những câu chuyện hành động gay cấn, hấp dẫn và đem đến những sự châm biếm sâu sắc, những kiến thức khoa học viễn tưởng đa dạng cùng với các triết lý nhân sinh phức tạp.

Nhà văn truyện tranh Gerry Duggan cho biết ông rất biết ơn Stan Lee vì sự hợp tác tuyệt vời và lòng tốt của cố tác giả. “Chúng ta đã mất Stan Lee, một trong những người kể chuyện tuyệt vời nhất, một nhà văn, nhà sáng tạo đã có công dựng lên cả một vũ trụ đồ sộ”, tác giả này bày tỏ.

Kevin Feige, người đứng đầu Marvel Studios lại có những chia sẻ rất riêng về người tạo ra các siêu anh hùng của hãng: “Không ai có nhiều ảnh hưởng đến sự nghiệp của tôi và mọi thứ chúng tôi làm ở Marvel Studios hơn Stan Lee. Đối với con gái, gia đình và hàng triệu người hâm mộ, ngài ấy đã để lại một di sản phi thường và vượt trội hơn tất cả chúng ta”.

Jim Lee, người từng làm việc tại Marvel Comics với tư cách là một họa sĩ, nhà văn trước khi trở thành nhà đồng sáng lập DC Entertainment, đã dành những lời khen cho thế giới mà Stan Lee đã tạo ra: “Đó là một nơi để trốn thoát, một sân chơi giàu trí tưởng tượng vô tận, nơi những siêu anh hùng khác biệt và tuyệt vời hơn cả”. Người này cũng cho biết thông qua những nhân vật của tác giả vừa qua đời, bản thân ông đã được Stan Lee trao tặng những trải nghiệm lý thú thời thơ ấu và giúp ông nhận ra sự khác biệt. “Ngài ấy thay đổi cách chúng ta nhìn vào các anh hùng. Truyện tranh hiện đại sẽ luôn luôn mang dấu ấn không thể xóa nhòa của ông. Niềm đam mê mà Stan Lee truyền tải trong từng tác phẩm nhắc nhở chúng ta lý do tại sao ta lại yêu những trang chuyện của ông ngay từ lần đầu tiên”, Jimmy Lee nói thêm.

Nam diễn viên Chris Evans, người đảm nhiệm vai Captain America suốt tám năm qua bày tỏ sự thương tiếc trước sự ra đi của nhân vật mà tài tử này luôn kính trọng. “Sẽ chẳng bao giờ có một Stan Lee nữa. Trong nhiều thập niên, ngài ấy đã mở ra cho các thế hệ từ già đến trẻ những cuộc phiêu lưu, trốn thoát đầy cảm hứng, sức mạnh, tình đồng đội và niềm vui. Tác phẩm của ngài ấy toát lên tình yêu, lòng tốt và sẽ để lại dấu ấn không thể xóa nhòa”, nghệ sĩ 37 tuổi viết trên trang cá nhân.

Nam diễn viên Winston Duke trong Black Panther xúc động: “Ngài đã cho chúng tôi những nhân vật tuyệt vời và thay đổi cách nhìn của chúng tôi. Ngài ấy đã dạy mọi người rằng không có giới hạn nào cho tương lai của mỗi người miễn là chúng tôi không ngừng mơ về nó và biến điều đó thành hiện thực”.

 “Cảm ơn Stan Lee vì đã làm cho những người cảm thấy khác biệt nhận ra họ là người đặc biệt”, diễn viên Seth Rogan gửi lời tri ân đặc biệt đến tác giả quá cố. Rapper Juicy J đã chia sẻ một bức ảnh mạng xã hội, tự hào nói rằng: “Một vài năm trước, chúng tôi đã có cơ hội để đi chơi với huyền thoại. Ngài ấy là một người tuyệt vời”. Tài tử Ryan Reynolds, người đảm nhiệm vai chính trong loạt phim Deadpool bày tỏ sự biết ơn với nhà văn vừa qua đời: “Cảm ơn ngài về tất cả mọi thứ. Yên nghỉ nhé, ngài Stan Lee”.

Sinh thời, nhà văn Stan Lee đã chia sẻ: “Tôi từng xấu hổ vì tôi chỉ là một tác giả truyện tranh trong khi những người khác đang xây dựng cây cầu vĩ đại hoặc chăm lo cho sự nghiệp y tế. Và sau đó tôi bắt đầu nhận ra: giải trí là một trong những nhu cầu quan trọng trong cuộc sống của con người. Không có nó, họ sẽ đi vào những ngõ cụt. Tôi cảm thấy rằng nếu độc giả của mình có thể giải trí thì rõ ràng tôi đang làm một điều tốt”. Trong một thông cáo gửi truyền thông, bà J.C.Lee - con gái của “ông trùm” truyện tranh phát biểu: “Cha tôi luôn xem việc sáng tác là nghĩa vụ đối với người hâm mộ. Ông yêu cuộc sống, yêu công việc của chính mình. Gia đình yêu ông, người hâm mộ luôn quý trọng ông. Ông mãi là tượng đài không thể thay thế trong tim mỗi người chúng ta”.