(Đọc tập thơ “Đi qua cánh rừng” của Hạ Nguyên nxb Thuận Hóa - 5/2009)

Đọc tập thơ “Đi qua cánh rừng” của Hạ Nguyên (Hồ Đăng Thanh Ngọc) tôi chợt nhớ đến tác phẩm Lâm Đạo (Đường đi trong rừng) của Bùi Giáng, theo ý của Bùi tiên sinh thì trong rừng không có sẵn một con đường nào cả, mà nhiệm vụ của một người nghệ sỹ phải khai phá cho mình một lối đi. Khi chúng ta lạc lối giữa đại ngàn thăm thẳm, chúng ta phải tự tìm một con đường, cho dù không biết nó sẽ dẫn dắt chúng ta về đâu? Đức Phật đã từng nói, mỗi người phải tự thắp đuốc mà đi. Trong thế giới thi ca cũng vậy, mỗi thi sĩ phải chọn con đường cho chính mình, hay nói cách khác mỗi nhà thơ phải sống trong thế giới xúc cảm của riêng mình, rồi sử dụng vốn ngôn từ và tài năng diễn đạt để chia sẽ cảm xúc với người đọc. Có lẽ trong mỗi con người đều có một cánh rừng mà trước sau gì chúng ta phải vượt qua, cánh rừng ở đây phải chăng là những ưu tư, trăn trở, những cám dỗ, sợ hãi trước cuộc sống... Và tất cả những cánh rừng trong mỗi con người hình thành nên một đại ngàn thăm thẳm của xã hội. Chúng ta hãy nhìn Hạ Nguyên đi qua cánh rừng của chính anh:

Tôi đi qua cánh rừng bằng bước chân trẻ con

Và nỗi ám ảnh cổ tích cô bé quàng khăn đỏ

Đúng vậy, tất cả chúng ta thật nhỏ bé khi đối diện với núi rừng và chỉ có những tâm hồn thơ trẻ mới bước qua được, cũng như muốn đến với đấng toàn năng, không cách nào hơn là chúng ta đồng hóa với chính Người, mà cách đồng hóa nhanh nhất là trở thành con của Người.

Dù không có chiếc khăn quàng đỏ nào và chỉ với chiếc áo rách mỏng manh và đôi giầy bẩn thỉu nhưng cậu bé đã vâng lời mẹ dặn để đem cháo đến cho bà, cho dù cậu bé rất thích những trò chơi của trẻ thơ.

Tôi đã không rong chơi với cỏ cây - dẫu tôi thích thế

Tôi đã không hái hoa vờn bướm - dẫu tôi thích thế

Và cũng đã không nằm dưới bóng cây lắng nghe tiếng chim -

dẫu tôi thích thế

Mặc dù cậu bé đã đi như chạy để kịp đưa cháo cho bà, nhưng sức mạnh của định mệnh cũng chính là quán tính của xã hội đã xô đẩy cậu bé đến với lũ sói và tâm hồn của tuổi thơ đã bị xã hội quy định, ở đây chính là sản phẩm của nền một giáo dục phi nhân kết hợp cùng sự bùng nổ của hệ thống thông tin và bản năng tham lam của con người đã tạo ra những kết quả đó, để rồi những đứa trẻ không còn là trẻ thơ ngoan hiền mà Hạ Nguyên đã phần nào cảm nghiệm trong bài “Đi qua cánh rừng”:

Tôi bị xé ra từng mảnh và nhai ngấu nghiến bởi cái đói bản năng và sự tham lam tàn ác

Và tôi đã không kịp trở thành đứa trẻ ngoan dẫu tôi tha thiết thế…

Vậy đó, cho dù mỗi cá thể đều muốn trở thành người tốt nhưng sống trong cộng đồng đầy rẫy sự tham lam và vô trách nhiệm thì ngay chính cả lòng tốt cũng bị nghi ngờ, chứ đừng nói là ý muốn trở thành một người tốt. Điều này đã được nói đến trong tác phẩm L’engrenage (Guồng máy) của Jean Paul Sarte. Cũng như trong học thuyết cơ cấu luận, mỗi chúng ta chỉ là cái đinh vít nhỏ nhoi. Tôi chợt nhớ đến thành ngữ rất thông dụng “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”.

Tất cả những điều đó chỉ là một lối đi nhỏ trong cánh rừng cuộc đời, để rồi trong màn sương buổi sớm, Hạ Nguyên lại thoát ra khỏi khu rừng đầy rẫy cám dỗ trở về với thị thành và cảm nhận “những cay-đắng-ngọt-bùi trộn lẫn những chiêm nghiệm của dòng Hương qua nghìn triệu mắt hến”. Ôi, cái món ăn trở thành đặc sản đã một thời cứu đói cho biết bao người lao động nghèo, chỉ cần chén cơm nguộn và hai trăm đồng là đã no bụng để cong lưng đạp xe thồ, phụ thợ hồ, bốc vác,… vậy mà mấy ai biết, ai cảm được? Chúng ta cùng chia sẻ cảm nhận với Hạ Nguyên trong bài “Gánh cơm hến đi trong sương” để biết được lễ hội của rau cỏ và mồ hôi mặn của mình nhỏ xuống khi:

Phá vỡ sự đông đặc trắng

lửa hồng gánh cơm hến của em

mở lối trong sương

thành phố bắt đầu tỉnh giấc

Những bài thơ khác trong tập là những mảnh ký ức, những kỷ niệm vui buồn,… được tác giả vẽ lại qua lớp ngôn từ chân thật, không cầu kỳ và đầy tính nhân văn. Trong bài “Dừng ở ga thứ bốn mốt” để tiễn người bạn Nguyễn Xuân Hoàng về trời, cũng là một cảm nghiệm về lẽ vô thường giữa cuộc tồn sinh đầy biến động:

Trên chuyển tàu lăn bánh về cuối chân trời

Có người đã xuống ở ga thứ bốn mốt

Hai tay thõng vào túi thanh thản dạo chơi

Hành lý là những trang văn trên cao lấp lánh

…

Tiếng còi đã vang lên tiếp tục cuộc hành trình

Chúng tôi lên đường đây, cõi vô thường còn xa lắm

Những toa tàu nối nhau ồn ào, chen chúc và chật chội

Người ở lại nhé, mùa mưa giăng nỗi nhớ theo nhau…

Hay ở bài “Vẽ nỗi buồn”, tác giả như muốn cảnh báo về tình trạng ô nhiễm những dòng sông, và qua đó nhà thơ muốn nhấn mạnh đến sự ô nhiễm tâm hồn,… và nỗi đau của những người mẹ mất con, cùng sự dối lừa đang hiện hữu đầy rẫy giữa cuộc sống, tất cả được diễn tả bằng một gam màu tối của cõi lòng.

Có một ngày đem nỗi buồn vẽ chơi

Bảng màu buồn phơi đen kịt cái chết

của những dòng sông ô nhiễm

chảy vào ám ảnh tâm can tôi

Màu trong vắt của nước mắt mẹ khóc

những đứa con không bao giờ về nữa

Màu chuột chết của những ngụy tạo ụp lên tôi

Màu phôi pha đầy gió của những dối lừa

Và rồi, hy vọng lại bừng lên khi Hạ Nguyên lại vẽ

nỗi buồn của em màu xanh nhiều như những ngôi sao trên trời

Ở đó có những lỗ đen như vực thẳm tình yêu

Và sau cùng, anh vẽ nỗi buồn chính mình:

Nỗi buồn của tôi

Trắng xóa.

Đọc “Đi qua cánh rừng” của Hạ Nguyên, chợt thấy thấp thoáng những vườn hoa xứ Huế, cùng những nỗi niềm trăn trở của nhà thơ. Tác giả như muốn đem lại cho quê hương một màu xanh của những kỳ vọng. Tuy nhiên, ngôn ngữ không thể diễn đạt hết cảm xúc. Và trong một nhận định thật khiêm tốn, Hạ Nguyên đã tâm sự: “Tôi bộc lộ ra cái nghèo trong sự im lặng của ngôn từ”. Thật ra, ngôn từ trong thơ của Hạ Nguyên rất giàu hình ảnh và mang âm hưởng của thảo nguyên bạt ngàn gió mà đặc trưng ở bài “Gánh cơm hến đi trong sương” và “Đi qua cánh rừng”. Xin mời bạn đọc hãy cùng tác giả đi qua cánh rừng của chính mình.

Huế, 5/2009