Trong những ngày lang thang trên vùng cao Tây Bắc, đi ngắm ruộng bậc thang cùng với Mây ở Sapa - Lào Cai.Không riêng gì cô mà nhiều người dân quanh đây cũng thắc mắc hỏi tôi: " sao cùng là phố núi đầy sương, nhưng Buôn- Ma- Thuột lại là binh nguyên trên cao,là xứ Buồn Muôn Thuở - Pleiku là phố núi  mù sương - Sapa là thành phố trong sương,thành phố trong mây. Còn Đà Lạt được ví như thành phố mùa xuân,thành phố tình yêu,thành phố ngàn hoa,,thành phố ngàn thông,thành phố mộng mơ,thành phố hoa hồng,thành phố sương mù và còn nhiều nữa ? ".

May mắn thay.Vừa về tới Sàigòn tôi nhận được lời mời tham dự lễ hội văn hóa thể thao trên cao nguyên.Đây chẳng phải là cơ hội tốt giúp tôi trở lên Lâm Viên lần nữa.Tiện thể đi thăm Đà Lạt xem có gì mới lạ để còn trả lời cho Mây cùng mọi người.

Nằm ở độ cao 1500 mét so với mực nước biển.Ngày 21 tháng 06 năm 1893 Alexandre Yersin trong lúc đi thám hiểm cao nguyên.Đã phát hiện ra Lâm Viên và ghi nhanh trong nhật ký hành trình : " 3 h 30 grand plateau dénudé mancelonné - cao nguyên trơ trụi gò đồi nhấp nhô ".

Ngày nay, sau 116 năm, Đà Lạt không còn là cao nguyên trơ trụi,gò đồi nhấp nhô như " cái thuở ban đâù ghê ghớm ấy “.Bởi phương tiện di chuyển ngày càng hiện đại,đường xá rộng khắp; trong khi Đà Lạt chỉ có một,cho nên đi từ hướng nào cũng có thể tới thành phố sương mù một cách dễ dàng.

Thực vậy. Ở phía Nam.Chỉ cần vượt chặng đường dài hơn 300 ki-lô-mét từ Sàigòn lên Madagui,qua Bảo Lộc,tới Prenn.Xe buột chạy chậm lại. Không phải do nhà xe hiếu khách,dành thời gian cho mọi người chiêm ngưởng cảnh đẹp của từng đồi thông xanh mướt, quàng vai nhau vươn thẳng ngọn từ triền núi cao hay thung lũng sâu hun hút dưới chân.Mà do phương tiện không đủ mạnh leo đèo.Cung đường chỉ dài hơn 10 cây số,uốn lượn ngoằn ngoèo như con rắn đang trườn mình giữa thảm xanh thiên nhiên,nhưng để lại nhiều ấn tượng đẹp cho những ai đã từng một lần vượt qua nó..Nhất là khi chợt nghe hai bên tai  lùng bùng một cách khó chịu. Đó cũng là lúc Đà Lạt đã rất gần.Thay vì khó chịu, bạn bình tỉnh thử hít vào lồng ngực một hơi dài,cùng lúc nín thở trong giây lát;đồng thời đưa hai ngón tay bịt kín mũi, thở ra thật sâu. Sao cho không khí dồn đầy lên hai tai.Thế là chuyện thiếu oxy do phải lên tới độ cao nào đó sẽ được giải quyết. " Lạ ! Không thấy hoa dã quỳ đâu cả ?".Một giọng nữ tỏ ra ngạc nhiên nói bâng quơ khi nhìn ra hai bên đường.Tội nghiệp .Có lẽ cô gái chưa một lần lên chơi Đà Lạt hoặc chỉ nghe ai đó kể một cách thiếu sót về màu hoa vàng mượt mà, nhung tơ đầy ấn tượng của dã quỳ.Cho nên cô đâu biết  được rằng; ngoài loài dã quỳ chỉ nở hoa vào mùa đông hay  sau mùa mưa phương Nam ra, thì còn có cả mimosa,tigôn,xác pháo,tiểu muội,tóc tiên . . . đua nhau rộ nở ngàn hoa mộc mạc hoang dã,.khắp các đồi thông,bờ hồ,lề đường,sau nhà. Khiến Đà Lạt thêm ấm nồng trong cái lạnh mùa đông .Hơn nữa, ở thành phố duy nhất không có xích lô,ít đèn tín hiệu giao thông,ít cảnh sát công lộ,ít cửa hàng bán quạt và máy lạnh, thì hoa dại nhiều vô kể.Chúng mọc lên ở khắp mọi nơi.Bò cả lên tận mái nhà,bờ tường,hàng rào,ngạch cửa v . v . . .

 Dù sao,Trong tháng ngày thư thả. Được đắm mình trong thời tiết se lạnh .Được nhìn ngắm phong cảnh thiên nhiên thơ mộng hữu tình.Hẳn những lo âu mệt mỏi sẽ tan biến mau bên tiếng chim hót,tiếng lá thông rì rào,tiếng trái khô rơi vỡ nghe kêu lộp độp đến giật mình . . . không lẫn vào đâu được bởi âm thanh phát ra từ núi rừng.Tuyệt ! Thật tuyệt vời biết dường nào.Vậy mà ông nhạc sĩ  NĐT kêu rằng:" anh ở trong này không thấy mùa đông ". Nói chung là ở đâu kìa.Chứ riêng cao nguyên phương Nam,nơi nào cũng đầy sương mù và thời tiết mát lạnh. Đó không phải là mùa đông thì là gì hởi những tuần trăng mật lãng mạn, hởi những đôi tình nhân trẻ tuổi, hởi những đôi bạn sắp cưới nhau ?

Sắp đi hết con đường đèo thơ mộng với ngàn thông reo trong gió kêu vi vu. Lại bắt gặp tiếng thác đổ ầm ào vui tai. Đà Lạt không thiếu những dòng thác đẹp và hoành tráng trong mùa mưa. Nhưng thác Datangla hùng vĩ đến bất ngờ đối với bất kỳ ai yêu thích trò chơi cảm giác mạnh. Tuy cùng ở trong thành phố Đà Lạt nhưng sự hấp dẩn vẫn hơn hẳn một Cam Ly hiu quanh,một thác bảy tầng xa ngái,một suối vàng suối bạc lạ lẫm mênh mông.

Và ! Kia rồi.Trước mặt là một quần thể kiến trúc độc đáo có mặt hơn một thế kỷ nay. Nhưng qua bao thăng trầm lịch sử vẫn tồn tại như một linh hồn bất diệt của thành phố cao nguyên.Nổi bật là hệ thống biệt thự kiểu Pháp nằm lẫn trong những tán lá thông xanh rì,mang vẻ đẹp cổ điển, song không kém phần duyên dáng qua những mái ngói xô nghiêng màu rêu phong,hoặc hai mái cao nhọn hoắc,hoặc hai maí dốc đứng thẳng, nhằm đảm bảo sự an toàn cho con người ở bên trong.Vì vào mùa lá rụng. Lá thông rơi dầy như tuyết. Không thể bám đầy lên nóc nhà, mà trôi tuột xuống dưới làm nên con đường lá mục, bước đi nghe êm êm dưới chân.Rủi thay ! Trong qui hoạch tổng thể kiến trúc hôm nay. Người ta đã làm thay đổi ít nhiều cảnh quang tuyệt đẹp vốn có của thành phố từng được ví như tiểu Paris. Bằng các dạng nhà hình hộp,hình ống,hinh gốc cây hay còn gọi: “ kiến trúc phá cách theo trường phái biểu hiện - Crazy house – Mà People ‘s Daily coi là một trong 10 ngôi nhà đặc biệt.Riêng You tube có video clip - Crazy Monks house hay Antoni Gaudi ‘s building in Barcelona thứ hai “.

Sau cơn mưa ban trưa thời tiết Đà Lạt xem ra không còn lạnh so với thời gian trước đây vài năm.Vì sao ? Có người đổ lỗi do El-Nino,do sự phát triển hấp tấp của nền kinh tế thị trường hay do lòng tham từ con người, đã huỷ diệt phần lớn rừng đầu nguồn.Gì thì gì.Xin hãy cứu lấy Đà Lạt ngàn xanh.Nếu không,tới một ngày nào đó, e rằng chúng ta sẽ phải trả giá cho hành động tắc trách đối với thiên nhiên của chính mình ?

Tôi xuống xe ở bến. Lội bộ lên dốc cao để tới khu Hoà Bình. Khi đi ngang mấy quán cà phê phố núi nhỏ xinh như được treo bên sườn đồi,.Chợt nghe có tiếng ai gọi tên mình. Thì ra Sơn,người bạn đồng nghiệp của hơn hai mươi năm trước, lúc tôi còn làm việc trên này.Trông gã bùi bụi thế nào so với trang phục quần jean áo pool mà gã đang mặc.Có một dạo nghe bạn bè nói gã đổi sang nghề cầm máy ảnh.Suốt ngày trường,bò, rình rập chụp cho được những bộ ảnh tuyệt đẹp về giun,dế cao nguyên. Nay chắc gã đã là nghệ sĩ chuyên nghiệp nổi tiếng với nhiều bài giới thiệu trên báo chí ?

Sau giây phút tay bắt mặt mừng tôi hỏi Sơn :” bộ chán cà phê Tùng rồi hay sao ?- Đâu có ! Mình ra ngồi đây tìm chút cảm hứng vậy mà “.Thứ cảm hứng mà Sơn nói chính là màu tím buồn đang trùm trên cây phượng đứng lẻ loi từ hồi nào đến giờ nơi đầu con đường dẩn vào khu chợ sầm uất Đà Lạt.Tình cờ, từ chỗ ngồi tôi quan sát, phát hiện ra suốt chiều dài quảng đường không thấy có gì đặc biệt; ngoài cây phượng tím đang cố khoe hết sắc tím,trước một mùa hè sắp tàn. Khoảnh khắc bất ngờ lan toả thật nhanh khiến cho tôi có cảm giác kỳ lạ như được nhìn ngắm bức tranh thiên nhiên đặc tả trời thu tím Huế. Không ! tôi biết mình đang lầm lẫn;bởi ngoài cây phượng tím có mặt trước hết ở chỗ nó đứng bây giờ. Thì ngày nay phượng tím còn có mặt trên khắp các ngọn đồi hay trên các con đường Hồ Tùng Mậu,Nguyễn thị Minh Khai,Trần Phú,Lê Hồng Phong. . .làm lam tím cả một bầu trời tháng tư.

Thấy tôi không nói gì Sơn thắc mắc :" anh có việc gì trên này hả ?- Cũng gần thế.- Cần tôi không ?- Chuyện là lâu nay mình ít lên đây nên không đủ tư liệu để trả lời cho cô bạn H'Mông trên vùng cao Tây Bắc về một Đà Lạt hôm nay.- Ôi ! Tưởng chuyện gì khó hơn. Anh cứ yên tâm đi. Đà Lạt vẫn mộng mị đáng yêu, cho dù cái Đòi Cù của thời trốn giảng đường ra nằm gối đầu bên những gốc thông, nghe tiếng lá kể chuyện rì rào trong gió, đã biến thành sân golf thì cũng vậy thôi. Mất mác âu cũng mất mác cả rồi. Tiếc nuối chi cho thêm buồn mỗi khi hoài niệm. Thay vào đó đã có cáp treo đi từ đồi Robin tới Trúc Lâm Tự, tha hồ nhìn ngắm toàn cảnh thành phố Đà Lạt.Hoặc cùng lúc vừa thưởng thức từng rừng thông từ trên cao, vừa nhìn rõ từng thửa vườn rau củ nằm sâu hun hút bên dưới đến mượt mà. Nhưng ngoạn mục hơn hết, có lẽ không gì hay bằng ngồi xe lửa đi từ nhà ga ra tới Trại Mát rồi ngược về .Xin bảo đảm đây là món du lịch không đụng hàng với bất kỳ địa danh nào,kể cả Sapa của cô bạn tên Mây gì đó ".

Sáng hôm sau,nghe theo lời Sơn, tôi đón xe đến khu nhà ga xe lửa.Tuy đã sống ở Đà Lạt nhiều năm song, thời gian đó đường xe lửa chưa được khôi phục, dù là một phần như hiện nay nên tôi làm gì có cơ hội đi trên đoàn tàu đó lần nào.Phải công nhận " nhà ga đẹp lộng lẫy giữa ngàn thông reo vi vu quả thật thơ mộng ". Nơi đây còn được xem là nhà ga cao nhất, cổ kính nhất,đẹp nhất Đông Dương. Và nghe đâu đã xây dựng cùng thời với nhà ga Hải Phòng miền Bắc ? Cái hay của đồ án là mô phỏng và tạo hình theo lối kiến trúc mái vòm phương Tây, nhưng lại gợi nhớ trong ta hình ảnh đặc trưng cao nguyên Lang Biang với những mái nhà dài, nhà rông Tây Nguyên truyền thống.

Tút ! Tút .Hồi còi tàu đầu tiên báo hiệu giờ khởi hành sắp đến .Tôi vội vàng bước lên tàu cùng với nhóm khách nước ngoài.Tuy đoàn tàu không dài hơn hai toa nhưng khách người Việt đâu không thấy. Buồn. Hình ảnh bất chợt gợi nhớ trong tôi chuyến đi Lào Cai đơn độc ngay trên con tàu tổ qốc.Vì tình cờ hay vì lý do gì mà lần nào tôi cũng bị xếp ở cùng phòng; khi là đôi vợ chồng người Pháp,khi người Mỹ. Biết tôi là dân bản xứ nên họ luôn miệng hỏi xem sắp tới Lào Cai chưa ? Lần đầu,để dấu dốt tôi lén nhìn theo từng cột cây số bên đường. Trả lời cho họ biết đã tới đâu hoặc còn bao nhiêu ki-lô-mét sẽ đến nơi họ cần đến.Không ngờ trò " láu cá " của tôi tạo được lòng tin qua những nụ cười và tiếng cám ơn rối rít của họ.Tôi cảm thấy xấu hổ. Tự trách mình đã không trung thực với chính mình. Chuyện xem ra tệ hại hơn việc " ếch ngồi đáy giếng hay ăn cơm nhà nói chuyện thế giới ".

Tút ! Tút .Đoàn tàu chạy bằng hơi nước nhẹ nhàng di chuyển trên " con đường hoả xa phố núi " .Con đường được xây dựng vào năm 1932 do kỹ sư người Pháp thiết kế theo kiểu mẫu Thuỵ Sĩ. Chạy  từ nhà ga Đà Lạt đến ga Tháp Chàm - Phan Rang rồi ngược lại. Vào thời ấy đoàn tàu có thêm bánh răng cưa ở giữa và đầu đẩy phụ từ phía sau; đặc biệt chạy trên tuyến đường sắt có tới 3 đường ray,nhằm leo dốc được an toàn hơn. Rủi thay, ngày ấy tôi chưa có mặt trên đời này nên đâu biết có cung đường đẹp đẽ, ngoạn mục với bao nhiêu đèo cao,dốc sâu giữa cánh rừng nguyên sinh thiếu dấu chân người. Hẳn ! Thời gian ấy chắc là tuyệt vời biết bao khi được hoà mình sống cùng với thiên nhiên hoang sơ của đại ngàn ?

Xình xịch ! Xình xịch. Đoàn tàu phả khói, lướt nhẹ bên những vạt rừng thẩm xanh màu lá .Hành khách tròn xoe hai mắt, ngạc nhiên nhìn thoả thuê cảnh vật thơ mộng xuất hiện sau các vuông cửa. Qua khỏi khu dân cư cheo leo nằm trước một khúc quanh, đoàn tàu để lại cột khói dày đặc trong làn sương sớm mai,kéo dài ra tận hồ Than Thở,rừng ái ân,khu vườn Thái Phiên no đầy cà rốt,khoai tây với bông cải.Tút ! Tút . Tàu chuẩn bị tăng  để vượt qua dốc cao mà hai bên lô nhô gò đồi đã được bàn tay con người khai phá. Biến đất đai đồi trọc, thay vì thành những bước lên trời với ruộng bậc thang như ở Sapa, mà hình thành nên những chân thang cho các nhà vườn Đà Lạt canh tác trên đó các loại cây ăn trái đặc trưng miền ôn đới hồng,đào,mận,dâu tây,atisô . .

" Ai lên xứ hoa đào đừng quên mang về một cành hoa ". Giọng hát phát ra từ chiếc điện thoại di động của ai đó nghe như bài Ai Lên Xứ Hoa Đào của nhạc sĩ Hoàng Nguyên.Bản nhạc được xem là vượt thời gian do nhiều thế hệ người nghe vẫn cảm nhận được cái hay ở mỗi lần nhắc tới Đà Lạt.Vâng ! Việc trở lên cao nguyên lần này không phải vì tôi mà là vì Mây.Cô thích nghe người lạ kể về một Cao Nguyên Trơ Trụi Gò Đồi Nhấp Nhô.Cô nói cái tên nghe đã hay mà sao lại giống quê hương của cô đến thế.. .Cũng trơ trụi,cũng nhấp nhô sương khói.Có khác chăng là sự thiếu vắng lời mời gọi như khi ghé lên Đà Lạt, nhớ đừng quên mang về cho mình và cho mọi người một cành hoa ." Ai lên xứ hoa đào đừng quên mang về một cành hoa ".Mây rất thích loài mai anh đào phương Nam.Loại cây cao đến 4-5 mét,cành nhánh vút thẳng lên trời một cách mạnh mẽ.Khi trổ bông  toàn màu hồng.Nói đào Đà Lạt mạnh mẽ vì cây được trồng theo lối tự nhiên, không uốn tỉa hay can thiệp từ bàn tay con người. Trái lại đào Sapa,đào Nhật Tân,đào Nghi Tàm thường bị lai ghép,tạo dáng cổ thụ rườm rà, không còn chút gì thiên nhiên. Thế cho nên,chuyện cô gái vùng cao yêu hoa đào phương Nam cũng giống như chuyện Mây hay kêu ca " con trai miền xuôi chỉ nói cho vui vậy thôi " ở mỗi lần được tôi tán tỉnh.

Tiếc thay, Mây không chịu nhận lời mời của tôi vào phương Nam chơi một chuyến.Nếu không, cô sẽ có dịp tận mắt chứng kiến mùa xuân với mai anh đào rực rỡ một màu hồng vây kín; không chỉ có ở bờ hồ Hồ Xuân Hương mà còn lan ra khắp các vùng đồi khác. Và không chỉ có thế. Biết đâu Mây sẽ càng ngạc nhiên hơn khi thấy;ngòai đào phai ra, Đà Lạt còn có hàng trăm loài hoa tuyệt đẹp như Lys,Tulip,Immortel,tú cầu,hồng, loa kèn . . .được du nhập từ khắp nơi trên thế giới về.

Cuối cùng . Kết thúc chuyến đi khám phá Đà Lạt bằng cung đường hỏa xa phố núi tuy không dài,không nhiều lắm nhưng cũng đủ để lại trong tôi ấn tượng khó quên về một CAO NGUYÊN TRƠ TRỤI GÒ ĐỒI NHẤP NHÔ ngày nào. Nay đã trở thành một thành phố núi văn minh hiện đại trong mắt mọi người.

(*) Theo Wikipedia về Đà Lạt