Henry James (1843-1916) là nhà tiểu thuyết và phê bình Mỹ gốc Ireland. Ông là em nhà triết học chủ nghĩa thực dụng William James (1841-1910). James xuất thân từ một gia đình đại tư sản. Ông sống chủ yếu ở châu Âu và nhập quốc tịch Anh năm 1915. Ông chịu ảnh hưởng của văn học cổ điển, thích đọc Balzac, Mérimée, Flaubert, George Eliot, George Sand. Ông kết bạn với Howells, I. Turgeniew, Flaubert, Maupassant, Daudet. Ông chịu ảnh hưởng của Hawthorne. Những truyện ngắn đầu tiên của ông đặt trong bối cảnh nước Mỹ. Cuốn Roderick Hudson (1876) kể về thành công và thất bại của nhà điêu khắc J. theo quan niệm của Turgeniev, coi nhân vật quan trọng hơn cốt truyện. Ông chủ trương nghệ thuật vị nghệ thuật, đề cao lối sống quý tộc Anh.
Một số tác phẩm giai đoạn đầu của James đề cập tới mối tương quan phức tạp “giữa hai bờ đại dương”- giữa tân lục địa -nước Mỹ và châu Âu -lục địa già nua. Những tác phẩm mang tính thế giới chủ nghĩa của Henry James là Những bài du ký, Người Mỹ, Chân dung một vị phu nhân. Người Mỹ (The Armerican, 1877) và Chân dung một vị phu nhân (Portrait of a Lady, 1881) biểu hiện rõ ảnh hưởng châu Âu đến cách suy nghĩ của người Mỹ. Giai đoạn thứ hai của James chủ yếu là vấn đề nữ quyền và cải cách xã hội trong
Người Boston (The Bostonians, 1886) và mưu đồ chính trị trong Công chúa Casamassima (The Princess Casamassima, 1886). Giai đoạn thứ ba là thời kỳ James đã điêu luyện trong nghệ thuật viết tiểu thuyết. James trở nên nổi tiếng bởi ba cuốn tiểu thuyết về những đề tài quốc tế Những vị đại sứ (The Ambassadors, 1903); Bát vàng (The Golden Bow, 1904); Đôi cánh chim câu (The Wings of the Dove, 1902).
James là người mở đường cho tiểu thuyết tâm lý hiện đại trong văn học phương Tây. Ông và Mark Twain là hai nhà văn lớn của văn học hiện thực Mỹ nửa sau thế kỷ 19.
Jack London (1876-1916) là tiểu thuyết gia của văn học hiện thực Mỹ. Ông tên thật là John Griffith London, sinh ở San Francisco trong một gia đình nghèo. Rời ghế nhà trường ông sang miền Klondike thuộc Canada. Cuộc đời ông ba chìm bảy nổi. Ông làm nhiều nghề khác nhau như bán báo, công nhân, cảnh sát hàng hải, thủy thủ trên chuyến tàu sang Nhật Bản, đi săn hải cẩu ở biển Thái Bình dương, sinh viên, đi tìm vàng ở Alaska, phóng viên ở Mexiko. Jack London chịu ảnh hưởng đồng thời của Darwin, Karl Marx, Herbert Spencer, Nietzsche.
London nổi tiếng ngay từ tác phẩm đầu tay của mình với tập truyện ngắn Đứa con của Sói (The Son of the Wolf, 1904)với bối cảnh là vùng Klondike ở Alaska và Yukon ở Canada. Hai tác phẩm phản ánh “luật chó sói” của trật tự xã hội tư bản là tiểu thuyết kể về chuyến đi tìm vàng “Tiếng gọi nơi hoang dã” (The Call of the Wild, 1903) và tiểu thuyết kể về sự giành giật sự sống trong thiên nhiên, nơi chỉ kẻ mạnh nhất tồn tại “Răng nanh trắng” (White Fang, 1907). Tiểu thuyết tự truyện Martin Eden phản ánh “giấc mơ Mỹ”- đi từ nghèo hèn lên đài danh vọng, đồng thời cho thấy những căng thẳng nội tâm của Martin Eden, khi là người của tầng lớp trên nhưng chối bỏ các giá trị vật chất của tầng lớp quý tộc.
Cuộc sống sôi động, phiêu bạt khắp nơi, kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau của Jack London chính là tư liệu sống để ông viết những tiểu thuyết hấp dẫn. Có thời gian ông là tác gia có nhuận bút cao nhất. Sức sáng tác của Jack London mãnh liệt như cuộc đời sôi động của ông. Ba yếu tố làm nên con người Jack London là đọc sách ngấu nghiến, cuộc sống phiêu bạt đó đây cùng với ước nguyện mãnh liệt muốn trở thành nhà văn nổi tiếng.
Ông nhanh chóng trở thành nhà văn nổi tiếng đương thời. Cuộc đời sáng tác của ông chỉ có 18 năm (1898-1916), nhưng ông để lại cho đời sau 19 bộ tiểu thuyết, 150 truyện ngắn, 3 vở kịch v.v…
Jack London là nhà văn được công chúng trong và ngoài nước yêu chuộng. Ông có ảnh hưởng lớn đến những nhà văn tiến bộ sau này.
Khát vọng mãnh liệt chính là động lực ghê gớm
Một hôm đi lang thang, vô tình Jack London bước vào một thư viện công cộng. Hình như linh tính dẫn bảo. Cuốn sách đầu tiên mà chàng thanh niên nghèo đói cầm là cuốn “Robinson phiêu lưu ký”. Chàng đọc say mê như bị hút hồn và tỏ ra hết sức xúc động. Từ đó chàng coi nơi đây là “nơi trú ngụ”, chàng ham đọc sách như một kẻ đói khát, chàng đọc từ Darwin tới Karl Marx, Nietzsche. Jack London thấy, xuất hiện đằng sau những trang sách là một thế giới kỳ diệu .
Năm 1898, Jack London quyết định sống bằng viết văn chuyên nghiệp. Lòng khao khát trở thành tiểu thuyết gia nổi tiếng nên Jack London viết sách ngày đêm. Có lần vợ nói:
- Em chẳng còn gì để mặc.
Jack London đang mải viết, ông nói với vào phòng:
- Em im lặng để anh viết nào.
Chỉ trong vòng 5 năm (1898-1903), Jack London cho ra đời 6 bộ tiểu thuyết, 125 truyện ngắn.
Nhà văn Mỹ William Faukner (1897-1962) sinh ngày 25.9.1897 ở New Albany, bang Mississipi, miền Nam nước Mỹ trong một gia đình sống đã lâu đời ở nơi đây. Faukner hiểu biết sâu sắc các cảnh quan, phong tục và tính cách, nên tác phẩm của ông làm người đọc cảm thấy xốn xang nỗi niềm nhớ mảnh đất quê hương miền Nam của nhà văn.
Hai tác phẩm nổi tiếng của Faulkner là “Âm thanh và cuồng nộ” (The Sound and the Fury, 1929) và Khi tôi hấp hối (As I Lay Dying, 1930).
Faulkner là nhà văn cách tân táo bạo: các sự kiện đan xen nhau, diễn ra trong những thời điểm khác nhau. định mệnh, sự tha hoá của con người là yếu tố thứ hai tạo nên phong cách của Faukner, làm cho ông trở thành người tiên báo của tiểu thuyết hiện đại. Ông có ảnh hưởng lớn đến sự chuyển mình của tiểu thuyết ở châu Âu. Ông được giải thưởng Nobel văn học năm 1949.
Ngày xưa … ngày nay
Một nữ đôc giả sau khi đọc các tác phẩm của Faulkner đã viết thư hỏi nhà văn, phải chăng con người bây giờ ác độc và tồi tệ hơn ngày xưa nhiều. Faulkner viết thư trả lời:
- Con người ngày nay không tồi tệ hơn con người ngày xưa, nhưng những bản tường trình ngày nay viết về những hành động ác độc của con người thì đáng tin cậy hơn ngày xưa, chi tiết hơn ngày xưa nhiều, hay hơn ngày xưa rất nhiều.
Khách đỡ lời- chủ chống chế
Trong một buổi tiệc do Faulkner chiêu đãi. Ông đứng đón chào khách tới. Một ông khách tới, Faulkner nhớ mặt khách, nhưng không nhớ tên và nghề nghiệp. Ông nói:
- Xin chào ông chủ tịch hội những người chống uống rượu.
Khách đỡ lời:
- Cũng tương tự như vậy ông Faulkner. Tôi là chủ tịch hội chống mại dâm.
Faulkner chống chế:
- Đúng rồi. Tôi nghĩ mình không thể mời ông làm một chuyện gì đó.
LỜI BÌNH: Nước Mỹ rộng bao la, khí hậu đa dạng, khoáng sản nhiều, thể chế dân chủ nên dân di cư thoả sức thỉ tí tài năng. Vì vậy chỉ mới hơn hai trăm năm, nước Mỹ ngày nay chẳng thua nước nào trên thế giới về kinh tế, văn hoá, kỹ thuật … chỉ không có bề dày lịch sử, văn hoá.
Văn học Mỹ có nhiều nhà văn đoạt giải Nobel. Họ mỗi người một vẻ. Trong khi sáng tác của James mang tính thế giới chủ nghĩa thì đề tài chính của Faulkner là gia đình, cộng đồng đất đai, chủng tộc, tham vọng, tình yêu, truyền thống của con người phương Nam nước Mỹ. Khác hai nhà văn trên là Jack London. Ông lại kể về giấc mơ Mỹ (làm việc cật lực để đi từ nghèo hèn đến đài danh vọng).
Văn học Mỹ sôi động, muôn màu muôn vẻ trong sự cách tân, đề cập những vấn đề nóng bỏng của xã hội, nhằm đưa ra những cảnh báo, dự cảm tương lai để kịp thời có những giải pháp, những điều chỉnh phù hợp, tạo đà cho sự phát triển của đất nước. Văn hoá Mỹ (Armerican Culture) còn đang trong giai đoạn định hình chưa rõ nét. Thời gian sẽ trả lời chúng ta./.
