“ Ầu ơ… gió đưa cây cải về trời

 Rau răm ở lại … ơ… ờ..

… Rau răm ở lại chịu lời … đắng … ơ… ơ..   cay “

Giọng ca u ẩn của ca sĩ Ngọc Hạnh làm sống dậy trong tôi một thời quá vãng không xa lắm. Giọng ca  trong veo và ngọt như nước dưà, chuyên chở  một nỗi niềm mênh mang sâu thẳm.

Chúng tôi đang ngồi trong một nhà hàng của một khách sạn 5 sao.Trên  bàn ê hề thức ăn.Vỏ các lon bia vứt

đầy dưới sàn nhà. Các cô gái phục vụ của nhà hàng ngồi xen kẽ với khách. Họ mặc áo dài xanh lạt, trẻ trung và thanh lịch. Lúc đầu chỉ có hai cô, sau chủ xị cho gọi thêm, để đủ mỗi người một cô, chẳng ai thiệt thòi. Chủ xị bảo, đó là chút lòng thành với những ân nhân của con mình. Có cả nhạc sống phụ họa. Ban nhạc  gồm ca sĩ Ngọc Hạnh và một tay đàn ghita, chơi được cả cổ nhạc và tân nhạc. Thực ra cũng chẳng ai thưởng thức văn nghệ ở chốn này. Ban nhạc chỉ để đáp ứng những cơn ngẫu hứng của khách, và để che  đi những  cái thô tục đang  bày ra một cách trơ trẽn.

Dù là lần đẩu tiên đến đây nhưng tôi không để tâm đến những gì trước mặt.  Khuôn mặt phúc hậu, đôi mắt tròn đen láy và giọng hát  của Ngọc Hạnh đang ám ảnh tôi. Ngọc Hạnh vừa hát vừa nhìn ra xa. Cả tâm hồn cô đắm chìm trong lời hát ấy. Tôi bay trong tâm tưởng về nơi  mà hiện tại chẳng còn lại dấu tích gì.

Đó là những ngày tháng giữa năm1963.Tôi sống ở miền Tây, miền quê hương sông nước dạt dào tôm cá, vang vọng tiếng  hò và thắm thiết những gương mặt nồng nàn màu đất. Đồng quê, sông nước và mưa nắng bao giờ cũng làm cho lòng người  sáng trong. Buổi chiều, tôi thường ngồi ở bờ sông. Dòng nước phù sa trôi chảy mênh mang. Chỉ nhìn dòng trôi cũng đủ cảm thấy cái vị ngọt của đất và nước

(người không quen khi thấy dòng  nước đục thì bảo là dơ). Tôi đã đắm mình trong dòng sống ấy những năm tháng tuổi thơ. Dòng sông đã đem tôi theo trong những chuyến viễn du tít tắp đến chân trời luá xanh, dù cho đời lam lũ ghì tôi  mãi xuống sát đất. Phù sa làm màu mỡ hồn tôi, gắn bó không rời với  đất và nước xứ quê nghèo này. Nắng chiều lấp lánh ánh bạc trên sông mỗi khi làn gió nhẹ làm gợn lên những con sóng liu riu.

Buổi chiều ở vùng quê thật yên tĩnh. Dăm đứa trẻ nô đùa trên sông. Vài chiếc thuyền chài cắm sào chờ nước lên. Con đò  thanh nhàn trên bến. Chiều về,  khách sang sông đã vãn. Xóm tôi ở có dăm nhà, gần bến đò. Nhà tôi nhìn ra mặt sông. Ở đây mọi sinh họat đều diễn ra trên sông. Đò dọc, đò ngang qua lại xôn xao từ sáng sớm. Hàng tạp hóa được bán trên những chiếc thuyền nhỏ chèo dọc bờ sông. Cũng không có gì nhiều. Ở đồng, gạo thóc đã có đủ.Thức ăn không thiếu. Cá, tôm bắt được hàng ngày. Sáng sáng đi lượm trứng gà trứng vịt trong ổ. Chỉ cần thêm  bánh xà phòng, hộp quẹt diêm, chai dầu nóng, xị dầu hôi để thắp ban đêm, thẻ nhang để cắm bàn thờ ông bà. Có khi mua thêm vài miếng đậu hũ để bữa ăn thêm hương vị.

Nhà anh Năm Hoà cánh nhà tôi chừng trăm mét. Anh Năm  coi tôi như em út trong nhà. Ngày nào cũng vậy, chập tối, hai anh em đi cắm câu, thả lưới. Mỗi người , cắm chừng  trăm cần,  dọc hai bên bờ kinh. Cắm xong, vòng trở lại gỡ cá. Khoảng chạng vạng tối, cá dính câu gỡ sướng tay. Lưới thả sông chừng  vài chục mét. Cứ để đó, đến sáng đi thu về. Chẳng ai bị trộm cắp bao giờ. Mỗi tối kiếm được chừng chục ký cá là vững cái bụng cho ngày hôm sau. Cuộc sống cứ trôi đi êm ả. Khi nước nguồn đổ về đầy đồng thì đó  là muà thảnh thơi. Cánh đồng trở nên mênh mông. Cá mè dinh, cá lóc, cá rô bơi từng đàn trong ruộng luá, đổ ra kinh rồi vẫy vùng ra sông. Con nào cũng mập tròn béo ngậy. Cá linh tuôn về như con nước lũ. Người ta đóng đáy ngang sông, mỗi ngày đổ vựa hàng tấn.

Mùa nước nổi, mọi công việc đồng  áng đều gác lại. Rãnh rỗi thì  đi câu cá, bắt le le trong bụi . Phóng thuyền ba lá lướt đi trên đồng là một cái thú không gì sánh được. Mùi lúa ngọt ngọt, trời đất mênh mông  trở thành nhà cuả ta , thảnh thơi vô cùng. Chỗ nào cá tụ thì dừng thuyền lại câu. Những con cá rô lấp ló trong bụi lúa, chúng nghiêng mắt nhìn  bóng người trên thuyền. Mỗi khi có mồi thả xuống, chúng  bơi ra đớp liền. Có lẽ chúng chưa phân biệt mồi với thức ăn dưới nước. Nhưng chỉ vài con bị giật văng lên khỏi mặt nước là chúng biết sợ. Mồi thả xuống, chúng  nghi ngại, bơi giật lùi rồi biến mất trong ruộng luá. Phải chống thuyền đi câu chỗ khác thôi. Cá lóc dù nướng trui, kho tộ hay nấu canh chua đều rất ngon. Tháng chín tháng mười, nước rút, cá đọng  lại trên kinh rạch cạn nước, nhiều vô kể. Đời nông dân cũng có lúc ung dung tự tại với ruộng với đồng.

 Nhà anh Năm Hoà đơn chiếc, hai vợ chồng với hai đứa con gái trong một cái nhà lá nhỏ chỉ có một gian. Đầu nhà có che thêm cái chuồng gà vịt, cũng là chỗ con heo mọi nằm. Anh chị ngày đi làm mướn, ai gọi làm gì thi làm nấy. Đầu muà đi cày thuê, sạ thuê. Luá chín  thì đi cắt, đi cộ. Chị đi làm hàng xáo kiếm hạt tấm hạt cám.Tối về, cơm nước xong,  cả nhà đi coi cải lương diễn ở chợ. Nơi đây no đủ nên chẳng ai tích góp làm gì. Làm ngày nào xào ngày đó. Của ăn sẵn có ngòai đồng, miễn là chịu khó thì chẳng bao giờ đói. Anh chị hiền hoà, ăn ở có tình có nghiã nên ai cũng quý mến, chòm xóm coi nhau như ruột thịt. Người miệt quê Nam bộ  chất phác, thẳng thắn, nhưng chí tình. Có khi chỉ một trái xoài, nồi cháo ếch hay vài con chuột đồng chiên giòn, anh em cũng đủ lai rai cả buổi

Tôi hay sang nhà anh Năm Hòa chơi, dạy con Hạnh học chữ.

Anh Năm Hoà nhìn tôi như gửi gắm:

-Chú Đức à, chú dạy con Hạnh học chữ giúp anh, nghen. Anh chị lo mần ăn, cực khổ quá, không cho nó đi học được. Chỉ cần nó biết đọc biết viết là được rồi. Ở ruộng, cần nhất là biết mần ăn. Sau này chú thành tài, nhớ dạy thêm cho nó.

Tôi chia sẻ với anh chị:

- Anh chị cứ yên tâm. Để lúc rảnh rang em sẽ chỉ cho cháu.

Hạnh là con gái lớn của anh chị. Nó không được đi học vì phải ngó chừng nhà để cha mẹ đi làm. Nó học rất nhanh lại giỏi giang. Tôi rất quý nó. Mỗi khi được tôi khen, đôi mắt tròn đen của nó ánh lên niềm hân hoan rất trẻ thơ. Sáng sáng nó  dậy sớm, chụm bếp nấu cơm châm nước cho ba má đi làm. Xong việc dọn dẹp nhà cửa thì nó trông em. Nó cho ăn, tắm rửa, và chơi với em chẳng khác gì má. Nhà gần bờ sông, nó chỉ lo em rớt xuống sông. Có lần nó mải mê làm việc, con bé bò ra mé sông vớt nước nghịch. Khi không thấy em trong nhà, con Hạnh hết hồn, nó la om sòm, làm mọi người tưởng em nó chết chìm. Những buổi chiều êm ả, khi ba má chưa đi làm về, nó cũng thường bồng em ra bờ sông ngồi ngó thuyền bè qua lại. Khách qua đò là người trong làng trong xóm thường đứng lại nựng con em, và xoa đầu con Hạnh. Cũng có người cho nó quà.

Lúc này lính Sàigòn đóng đồn gần đó đi lùng luôn.  Có khi  cả tiểu đội  đi  lúc sáng sớm, rình vồ con mồi lúc bất ngờ, có khi họ đi lúc chiều muộn để đánh chặn đường giao liên. Một buổi chiều, viên thiếu úy trưởng đồn ở đâu về dẫn quân tới bến đò. Có lẽ  họ mới đi lùng Việt Cộng. Quần áo còn  tèm lem bùn đất. Người chèo đò đã rời bến. Không có đò, họ gỡ một chiếc thuyền buộc sẵn ở đó. Không hỏi xem thuyền của ai, hay hỏi mượn ai đưa qua sông. Đó là chiếc ghe tam bản của ông già tôi. Lúc ấy ông đang ngồi trên sập giưã nhà, hút thuốc rê nhìn ra sông. Ông hay ngồi ngó mông lung như vậy. Dòng suy nghĩ của ông cũng ào ạt như  dòng sông đang chảy. Đám lục bình trôi vật vờ làm ông tư lự. Ông không bận tâm gì tới những người lính. Chuyện của họ, mình đừng dây vào. Ông thường bảo tôi vậy. Ráng lo học để sau này lớn lên khỏi phải đi lính, chết uổng mạng. Tôi để ngoài tai lời ông già. Tôi nghĩ, vì mình còn nhỏ ranh, lo chi sớm.

Thấy bọn lính ngang ngược gỡ thuyền để sang sông, ông già tôi xách cây mác chạy ra. Ông đứng bên  con thuyền, ánh mắt quắc lên. Nhìn vào mặt từng người lính, ông  nói một câu tỉnh rụi. Chú nào thò tay gỡ dây thuyền, tôi chém ráng chịu. Chỉ huy của các chú đâu?  Bọn lính thấy ông già làm dữ, có đứa chửi thề  rồi lấm lét bỏ đi. Dường như họ e ngại điều gì đó. Ông già này chắc thứ dữ rồi. Dân ở đây  ngày thường thì hiền như cục đất nhưng lúc có chuyện thì dữ chằng luôn, không biết họ đứng về phiá nào. Đụng với họ không có lợi. Mấy ông già Nam Bộ nằm vùng thì đừng hòng doạ nạt. Cứ nhìn cây mác bén ngót trong tay ông già thì đủ biết.

Nghe đâu ngày xưa ông già tôi là Việt Minh đi kháng chiến gì đó. Có thời ổng xách con mác  rượt Tây chạy trối chết. Cây mác ông đang cầm là từ thời đó. Tôi  còn nhỏ nên không biết. Cũng không nghe ổng hé răng  lời nào. Từ khi  có trí khôn, tôi chỉ thấy ổng làm ngoài đồng, cặm cụi suốt ngày. Không hiểu sao bọn lính lại bảo ổng là ông già Nam Bộ nằm vùng. Ổng dạy tôi ăn ở sao cho có đức, làm gì thì làm,  đừng ác tâm. Phải biết bảo vệ người mình. Tôi không hiểu ổng  nói thế nghiã là gì. Tôi mơ hồ rằng chiến tranh đang ở trước mặt và tương lai của tôi bị hút về phía ấy. Các thế lực vô hình đang chuyển động quanh tôi, gần lắm.

Cách nay chừng hơn một tuần,  đồn lính ở bên kia sông bị Việt Cộng tấn công lúc chiều chạng vạng. Đồn ở ngay mặt lộ, gần nhà dân, sau lưng là sông, trước mặt là cánh đồng, cây luá đã gần làm đòng, mọc cao che khuất người ngồi trong ruộng. Lúc ấy lính trong đồn đang quây quần ăn  cơm. Chỉ có một người canh gác. Anh ta ngồi hút thuốc, nhìn trời  nghêu ngao câu vọng cổ. Không ngờ Việt Công đánh  úp, lính trong đồn trở tay không kịp. Cả phố nghe nhiều tiếng nổ long trời lở đất. Viên sĩ quan trưởng đồn chết  tại chỗ cùng với ba người khác. Khi im tiếng súng, lính trong đồn mới dám ngóc đầu dậy và gọi chi viện ở đồn gần đó. Chi viện đến thì Việt Cộng đã rút đi, không để lại dấu tích gì. Nghe đâu chỉ có hai Việt Cộng  giả dạng thường dân. Họ áp sát đồn. Tranh thủ tranh tối tranh sáng, một người bắn uy hiếp và người kia tung  lựu đạn. Cuộc đột kích gây tiếng vang lớn.Từ đó  lính trong đồn  hoảng sợ. Họ thường đi lùng để bắt Việt Cộng.  Đi không, lại về không. Khắp cánh đồng mênh mông này chỉ có những người nông dân hiền hòa chất phác, lam lũ nắng mưa. Chẳng tìm thấy Việt Cộng đâu.

Buổi chiều hôm ấy tôi vẫn ngồi ngắm sông như mọi khi. Thoáng nghĩ vu vơ. Mặt nước lấp lánh ánh chiều. Dòng nước đỏ phù sa vẫn trôi êm ả. Lính đồn đi lùng về ngang. Họ dẫn theo một người. Anh ta ở trần, mặc quần xà lỏn.Tay bị trói thúc ké sau lưng, mắt bị bịt bằng một miếng vải đen. Người lấm lem bùn đất. Có lẽ anh ta bị bắt lúc đang làm ở ngoài đồng. Lính đồn còn khiêng theo một chiếc khạp sành nhỏ.

Dường như đây là một chiến công lớn hay sao đó nên lính đồn có vẻ phần khởi lắm. Coi cái cách họ giữ người bị bắt người ta có thể nhận ra đây là một nhân vật quan trọng. Tù binh bị bắt ngồi dưới đất. Hai lính kè hai bên, hai lính đứng vòng ngoài, súng giương lên, đạn lên nòng . Hai người khác canh cái khạp, nắp bịt kín bằng nilon. Họ bảo nhau đó là khạp đựng tài liệu.

Viên thiếu úy luôn mồm chửi thề ra lệnh cho lính :

-  ĐM. Lần này mới bắt được ông trời con, chúng mày phải trông chừng cho kỹ. Nếu không mất đầu có ngày đó. Thằng nào đi kiếm ghe mau lên? Né cái ông già cầm mác hôm nọ nghe chưa, để ổng làm toáng lên thì không xong đâu à nghen .

Hai người lính dáo dác chạy đi, mãi mới  kiếm được một chiếc ghe tam bản. Bây giờ tôi mới nhận ra người bị bắt là anh Năm Hòa. Tôi vô cùng kinh ngạc. Lâu nay tôi có thấy anh làm Việt Cộng bao giờ đâu. Hay họ  bắt lầm người. Ở cái xứ xa xôi này người dân chẳng có ai bảo vệ.  Ai cũng có thể bị  bắt, nếu bị nghi là Việt cộng. Có khi vài ngày là được thả về. Cũng  có người đi không về. Lần này có cái khạp tài liệu,  lính đồn bảo  sẽ cất một mẻ cá to. Linh tính báo cho tôi biết chuyện chẳng lành đã tràn đến xóm này. Rồi đây những ai sẽ bị bắt nữa? Tôi thấy lòng bất an. Có khi nào là ông già tôi không?

Khi anh Năm Hòa bị xô xuống ghe, tôi thấy chị Năm te tái từ ngoài ruộng chạy về. Chị  khóc gào lên : “ Thả chồng tao ra, thả chồng tao ra “. Anh Năm Hoà quay mặt về phiá có tiếng vợ khóc. Anh mím môi, không nói thành lời. Có tiếng lên đạn lách cách. Hai ngưới lính dùng cây dằm đẩy con thuyền xa bờ. Chiếc ghe tam bản chở anh Năm Hòa và bọn lính khẳm mấp mí nước. Họ biết là quá tải song  chẳng tìm đâu ra chiếc thứ hai.Với lại con sông cũng không mấy rộng, bề ngang chừng  trăm mét, chỉ vài phút nữa là về đến đồn. Bóng chiều đang xuống nhanh. Phải  giải tên Việt Cộng này lên quận ngay. Thằng này là một trong hai thằng đã tấn công đồn hôm trước. Thứ dữ. Lần này nhất định được lên lon.

Tôi thấy tội nghiệp anh Năm Hòa quá. Anh bị bịt kín mắt, im lặng như cục đất. Nhưng cơ mặt anh căng lên, đanh lại. Con người ta ở giây phút quyết liệt này phải chọn lưạ một thái độ sống. Một là làm thân giun dế bị chà đạp để được ôm ấp vợ con, hai là chết cho một lý tưởng đã chọn lưạ. Chắc anh đau lòng lắm khi nghe tiếng chị Năm đang  quyết liệt đòi chồng và tiếng khóc thét của hai đưá con. Tôi cắn chặt môi kềm giữ lòng mình không cho nước mắt ứa ra. Tôi gọi to : anh Năm..anh Năm. Cảm giác rưng rưng trào dâng  trong lòng. Tôi thương anh, con người hiền lành, con người của  đồng nước, ruộng lúa và lam lũ nắng mưa.  Một người lính giương súng bắn chỉ thiên hăm doạ. Lính đồn sợ dân  kéo tới đông, không có lợi. Trên bờ, chị Năm  đã lạc giọng, nghe vô cùng thảm thiết. Hai đưá con nhỏ ôm lấy chân mẹ, khóc thét lên. Chúng nhìn theo chiếc ghe chở ba chúng qua sông mà chẳng hiểu điều gì.

Hai người trong xóm đỡ lấy chị Năm và an ủi:

- Chỉ vài ngày là ảnh về thôi. Ảnh đâu có làm gì.

- Anh đâu có là Việt Cộng, mà nếu là Việt cộng như ảnh thì làm gì có tội.

- Ừa, tối ngày ảnh lo mần ăn, nuôi vợ nuôi con, nghĩa tình với xóm làng, ai bắt tội ảnh được.

Chiếc ghe tam bản chở anh Năm Hòa đã ra đến giữa sông, chỗ có ánh sáng lấp lánh chói lọi. Sóng  lan tỏa như những vòng hào quang. Con thuyền cũng trở nên rực rỡ. Người đứng trên bờ nhìn thấy con thuyền lấp lánh giữa những vòng ánh sáng. Con thuyền bỗng quay ngang vì trôi  vào một xoáy nước. Bỗng mọi người đồng thanh kêu lên “ kìa ‘. Anh Năm Hòa bất chợt đứng bật dậy, chân đạp mạnh vào mạn thuyền rồi phóng xuống

sông. Chiếc thuyền chao nghiêng, lật úp tức khắc. Bọn lính lóp ngóp trồi thụp trên sông. Hai đưá kè anh Năm chìm nghỉm. Vài đưá bơi được vào bờ. Những đưá khác trôi theo dòng nước, chấp chới   được vài giây rồi chìm. Chân lính đi giày, người đầy súng đạn, làm sao chống lại được sức mạnh giòng nước cuốn.  Anh Năm bắt họ đi theo. Trong khỏanh khắc, mặt sông trở lại yên tĩnh. Những vầng hào quang vẫn còn ngời lên chỗ chiếc thuyền bị nhấn chìm. Anh Hòa cùng với chiếc khạp đã trở về với sông nước quê mình.

Những ngày sau đó, gia đình anh Năm Hòa  thật thảm hại. Chiều chiều chị đứng ở bờ sông nhìn ra chỗ sóng nước lấp lánh. Bóng anh vẫn chói lọi trong tư thế nhấn chìm con thuyền. Những vòng hào quang tỏa ra mãi bên tượng đài ấy.  Chị Năm bị  lính đồn tra hỏi liên tục. Cả xóm lặng đi, ai cũng ngầm chia sẻ nỗi đau  với chị. Người ta thấy mất mát một cái gì lớn lắm. Nhưng tất cả chôn kín trong lòng những gì mình thấy, mình biết, không ai hở ra một lời than vãn. Tiếng ru con của chị Năm Hòa trở nên u uất hơn mọi khi.

” Gió đưa cây cải về trời, rau răm ở lại chịu lời đắng cay “.

Thời gian sau đó chiến tranh ngày một quyết liệt. Tôi lên Saigòn học. Rất lâu không có dịp về quê.  Nghe nói chị Năm Hòa đã về  ngọai ở miệt Đồng Tháp. Sau 30/4/1975, tôi mới biết những người xóm quê tôi ngày xưa tất cả đều là Việt Cộng.  Tôi khâm phục sự âm thầm chịu đựng của họ. Sức mạnh của họ là sức mạnh của đất và của nước. Cách Mạng thành công được là nhờ ở những con người chân chất kiên định ấy. Bây giờ họ lại sống đời sống ruộng đồng sông nước như ngày nào. Tâm hồn họ hồn hậu như con nước phù sa.

Còn tôi, nghe lời ông già, tôi đi học Sư Phạm. Ra trường, tôi về dạy ở một vùng quê. Mặc dù đồng lương ít ỏi, nhưng đó là cái nghề có thể để đức cho mình và cho con cháu. Ở đời, sợ nhất là sự thất đức. Ác giả ác báo. Tai họa  khôn lường. Ông già tôi bảo vậy. Trước giải phóng, thằng em tôi bảo, sao anh ngu vậy, có học như anh sao không đi sĩ quan, có lính escorter, các em gái hậu phương hò hẹn. Làm thầy giáo quèn, chỉ có ăn phấn vụn. Nó có ý coi thường tôi ra mặt. Sau giải phóng, thấy lính Sài gòn đi học tập cải tạo hết, thằng  em tôi lại bảo , anh hay thiệt, anh mà đi sĩ quan thì giờ bóc lịch mút chỉ rồi .Tôi  bảo, sao mày không bảo anh mày ngu nữa đi.

Tôi nhớ lời ông già bảo, giữ lấy cái đức làm người. Chẳng biết thế nào là khôn với dại.

*

Những năm 1990…

Hội đồng chấm thi Tú Tài kỳ II được đặt ở một trường trung học. Chánh chủ khảo là ông trưởng Phòng Phổ Thông. Bốn vị Hiệu Trưởng bốn trường lớn trong tỉnh làm 4 phó chủ tịch. Thư  ký và tổ trưởng là nhân viên phòng Phổ Thông và giáo viên từ các trường ở Huyện lên. Thời ấy Tú Tài chỉ thi 4 môn.

Thư ký và tổ trưởng đang cắt phách bài thi. Bài cắt phách  xong được đem sang phòng chủ tịch lấy mã .  Các phó chủ tịch  vào mã rồi thư ký sao lại. Bộ máy làm thi chuyên nghiệp chạy rất đều tay. Họ là một ê kíp đã làm hội đồng chấm nhiều năm, hơn nữa, là những người được Sở tin tưởng về mặt nghiệp vụ, nhất là nghiệp vụ tổ chức chấm thi đạt tỷ lệ tốt nghiệp cao.

Cán bộ Hội đồng Chấm mỗi người mỗi vẻ. Người nào cũng có tài riêng, nhưng họ giống nhau ở một điểm là hợp “ rơ “ với nhau, nên làm việc rất ăn ý. Chủ tịch Hội Đồng là  người nhỏ con, tuy còn trẻ nhưng tóc bạc trắng . Ông  rất nguyên tắc và rất kín nhẽ trong làm việc.Tuy nhiên, có đưá xấu mồm xấu miệng  bảo ông là thằng gian hiểm. Ông đã từng làm cho nhiều hiệu trưởng phải lãnh án kỷ luật. Một thầy giáo già có uy tín với Sở, chỉ vì chống lại ông, đã được nghỉ hưu sớm, sau đó qua đời trong tức tửi . Một phó Giám Đốc Sở đối đầu với ông, cũng bị ông đánh văng khỏi Sở. Trớ trêu là vị ấy lại sang làm ở bên Ủy Ban Tỉnh, trên quyền ông. Ông có một cơ ngơi đồ sộ. Người ta bảo, điạ vị của ông đã cho ông nhiều cơ hội. Lúc ở ngòai Bắc mới vào, ông hai bàn tay trắng.

Phó chủ tịch (PCT) bộ môn Tóan người cao to, hơi đen, bụng phệ, đầu múp, trông giống một võ sĩ quyền Anh. Mắt ông lờ đờ,  đôi tròng ngơ ngơ, vẻ bất cần đời. Trông vậy thôi, những lúc chơi bóng bàn, ông  còn phong độ chán. Những cú phát bóng, trả bóng nhanh và hiểm hóc. Ông là giáo viên dạy Tóan nổi tiếng. Học trò học cours Tóan với ông kín nhà.  Sáng, chiều, tối lúc nào cũng nườm nượp. Ông còn có chi viện của thân nhân ở nước ngòai nên phong cách  sống như Việt Kiều. Áo hàng hiệu, hoa lá chim cò, nước hoa thơm phức. Ông cũng làm ăn, nhưng ăn lớn.

PCT  môn tiếng Anh là người nhỏ con, hơi choắt, nhưng là một tay “ nổ “ khiếp, phét lác có hạng, một tay chơi thứ thiệt, một tay “ làm ăn “ trình độ. “ Gà “ của ông là con nhà giàu, và con nhà có thế lực. Ông nổi tiếng ở tất cả những nhà hàng trong tỉnh về cái khỏan chịu chơi, chơi như  Tây. Ông cũng là một tay dạy cours có đông học sinh  và có Dolla nước ngoài gửi về. Cũng quần áo hàng hiệu, hoa lá chim cò, nước hoa ngào ngạt. Ông hút thuốc liên tục, túi áo lúc nào cũng có gói ba số.

PCT  môn Văn là một người tầm thứớc, ngăm ngăm, vuông vức. Tóc húi court kiểu móng lừa. Ông ưa nịnh và hay tỏ oai quyền với đàn em. Mặt lúc nào cũng đỏ như đang  giận  ai. Tuy vậy, ông luôn  biết né không để đụng chạm với cấp trên. Nhờ thế cái ghế  của ông khá vững. Đi đâu ông cũng cắp cái cặp to bè.Tất cả các phi vụ thi cử đều chứa trong cái cặp ấy. Ông cũng là tay làm ăn có máu mặt. Buổi tối ông thường đến phòng chấm để tiếp xúc với tổ trưởng về những ca cấp cứu cần làm. Gà qué được chăm sóc kỹ lưỡng. Hôm sau, tại phòng chấm, ông tỏ ra rất khách quan trước mặt mọi người. Các giáo viên thân tín, thường được ông gửi một danh sách các mã bài chấm để xin điểm. Chuyện có qua có lại, ông đâu có mất gì. Ông để cho họ tìm bài thỏai mái.

PCT môn Vật Lý cũng là một người to con tốt tướng, trông mũm mĩm và hiền lành như gà trống thiến. Ông rất nguyên tắc và cũng rất thỏai mái. Luôn đẹp lòng lãnh đạo. Cấp trên nhờ việc gì, ông làm chu tất. Ở ông chẳng có gì đáng chê trách, chỉ mỗi tội đào hoa. Các cô ở trường mê ông như điếu đổ mặc dù vợ ông cũng dạy cùng trường. Những khi có nhiều cô vây quanh, ông có vẻ rụt rè. Không phải ông e ngại vì sợ các cô nhờ vả, mà vì vợ ông hay xuất hiện bất ngờ. Mụ hay làm toáng lên.

Từng ấy con người gặp nhau. Họ thân thiện như tri kỷ.Tri kỷ trong cách làm ăn và tri kỷ trong cách ăn chơi. Họ công khai trao đổi về những trường hợp cần phải làm mọi cách cho gà của mình đỗ. Bởi vì đó là con các quan chức, những đối tượng có quan hệ, và cả những “ con gà đẻ trứng vàng“ của mỗi người. Dù chánh chủ khảo có giữ kín mật mã, thì  các phó chủ tịch vẫn tìm được bài.  Bởi vì trước khi bài được cắt phách, họ đã bí mật đánh dấu rồi. Sau đó tìm bài dễ dàng, và đưa cho cặp giáo viên thân tín chấm. Ngay cả khi thanh tra chấm có vô tình tìm thấy một con điểm vô lý, chẳng hạn bài đáng ba, nhưng  cho bảy, thì tổ trưởng sẽ rỉ tai xin thanh tra , thưa đây là trường hơp con ông giám đốc này, cháu ông  chủ tịch kia, thanh tra hiểu ra, vui vẻ ngay.Với lại ai cũng hiểu, cho tổ chức thi kỳ II, Bộ đã bật đèn xanh cho đậu tất. Ấy là một cách an dân. Hội đồng chấm cứ “ đãi cát tìm vàng “, tìm mọi cách cho học sinh đậu, Những “ con gà” cũng được hưởng “ chế độ ăn theo “ .

Lúc này đã hơn 11 giờ trưa. Có bóng một chiếc xe con đỗ ở ngòai cổng. Rồi người bảo vệ mở cổng cho chiếc xe ấy chạy vào trong sân.

PCT Toán bảo :

- Tay Giám đốc  ComBank đến, chắc anh em mình có độ.

PC        T tiếng Anh săn đón ngay:

- Con hắn có đậu Đại Học  không mà có độ ?

- Có, nghe tin đậu những ba bốn  trường Đai Học.

PCT Vật Lý bình luận :

- Có gì mà thằng chả không lo được. Hôm thi Tú tài kỳ I, mình đã lo cho con chả cả 4 môn. Còn thi Đại học, với chức Giám đốc, chả lo thế nào chẳng xong. Có tiền thì cửa nào cũng qua tuốt. Tú Tài mới khó, còn Đại học, khối anh không học mà cũng có hai ba bằng đỏ hẳn hoi.

PCT Tóan nhận định :

- Dù sao hắn cũng biết luật chơi.  Hôm con hắn thi Tú Tài có kết quả, tay bắt mặt mừng, hắn xỏ vào tay các ân nhân của con, mỗi người một chiếc nhẫn vàng óng, chưa kể quà cáp tận nhà và một cuộc mời đi chơi. Hắn còn hẹn, nếu con hắn đậu Đại Học, hắn sẽ đãi các thầy một chầu tươi mát nữa.

PCT Văn :

- Có độ nhớ kêu tớ. Các cậu dạy Tóan, Lý,  Hóa, Anh Văn  độ xơi không hết. Tớ dạy Văn chẳng nước nôi gì. Văn là cái môn không cần học, cứ nói chính trị cho đầy trang cũng đủ điểm đậu. Nhưng mà này, nếu“gà” của các cậu bị toi vì môn Văn, thì vô phương. Chỉ có tớ mới có thuốc tiên. Nhớ đấy.

Vị Giám đốc Combank là một người hơi thấp nhưng đầy đặn và có dáng quan chức. Ông vào cơ quan như chỗ không người . Vừa vào vào đến cửa, ông ta đã oang oang, chẳng coi ai ra gì. Mặc dù ở đây cấm người lạ vào phòng lãnh đạo hội đồng thi :

- Chào các thầy. Xin báo với các thầy thằng cháu nhà tôi mới có tin đậu được hai thầy cho phép tôi gọi  là anh cho thân mật, nghen. Chúng ta cởi cái áo xã hội để ở  ngòai phòng trường Đại Học, còn một trường nữa chưa báo, nhưng chắc chắn là đậu. Cháu bảo làm được bài, lại có người giúp đỡ tận tình. Giữ đúng lới hứa với quý thầy, mạo muội vào chỗ lãnh đạo hội đồng chấm đang làm việc, tôi mời tất cả quý thầy đi uống nước với tôi, để mừng cho cháu và cũng để có dịp cho tôi được tỏ lòng biết ơn quý thầy. Thứ Bảy tới cháu mới chính thức tổ chức tiệc mừng tại nhà hàng. Tôi sẽ gửi thiệp mời tới quý thầy sau. Còn bây giờ, cũng đã tới giờ nghỉ, xin mời tất cả lên xe tôi, mình đi uống nước thư giãn một chút, chiều sẽ lại làm việc. Chẳng mấy khi gặp được đông đủ thế này. Tôi xin mời tất, lạ cũng như quen, đều là chỗ thân tình cả.

Dĩ nhiên là mọi người vui vẻ nhận lời ngay. Chúng tôi lên xe đến một nhà hàng  sang trong tỉnh. Vị Giám đốc chọn một phòng riêng kín đáo. Mọi  người  có vẻ như đã rất quen nơi này.Tôi là dân quê ở huyện lên, lại chưa đến nhà hàng bao giờ nên lóng nga lóng ngóng, vụng về đến cả đường đi nước bước, thôi thì cứ đi theo các anh ấy. Họ làm sao thì mình làm vậy. Tôi học cái  tư thế ngồi sao cho sang , bắt chước các anh ấy đập khăn lau  cho thật nổ, rồi lôi cái khăn ra tập lau mặt cho điệu nghệ. Khó nhất là học cách lịch sự với các em, vì xưa nay tôi là kẻ nhát phụ nữ, vào chốn sang trọng này chỉ sợ  các em chê nhà quê thì không biết trốn vào cỗ nào cho đỡ người a

- Này, các. Các anh vào đây là thoải mái, vô tư ! là sống với con người thật của mình. Con người ấy lâu nay ngượng. Trong khi mời mọi bị n vị, Giám Điốc ComBanhk nói oang oang :

cái áo xã hội che khuất. Cũng nên sống thật với mình một tí chứ. Mình đóng kịch với thiên hạ thôi. Chả nhẽ đóng kịch  cả với  mình! Có gì không phải các anh bỏ quá cho. Vào đây là phải vui, vui không giới hạn, vui mà giới hạn thì còn gì là vui. Không bận tâm đến công việc nữa. Thư giãn một chút có chết chóc gì. Các anh cứ tự nhiên, nghen.

Nghe ông ta nói, tôi hơi chột dạ.  Bỏ cái áo xã hội ở ngòai phòng, thế nghĩa là, chỉ còn lại con người trần trụi vào đây. K.Marx bảo : “con người là tổng hoà các mối quan hệ xã hội”. Tôi đã nghe ra rả câu này trong những đợt học chính trị. Nghiã là, giá trị của con người là giá trị xã hội. Vào đây làm con người trần trụi quả là một ý tưởng mới lạ. Ông ta nói thật hay đùa vậy ?  Có lẽ là đùa vui cho các bậc mô phạm đỡ ngại ngùng khi đến chỗ ăn chơi này chăng? Tôi tự phòng thủ theo bản năng nghề nghiệp. Lòng thầm hỏi không biết sẽ có những trò gì.

Bồi bàn chạy lăng xăng. Bia Tiger được mang ra trước. Chỉ có hai em phục vụ nên hơi chậm. Tay Giám đốc chủ xị có vẻ không bằng lòng, hắn gọi chủ nhà hàng. Chập sau xuất hiện gần chục cô, trẻ trung , trang điểm bắt mắt, áo dài xanh lạt rất lịch sự. Ban văn nghệ gồm một em khá xinh với một tay  đệm đàn. Trông cậu ta có vẻ lạc lõng, vô duyên đến tội nghiệp. Ở cái nơi người ta chỉ cần tiếp viên nữ phục vụ, cần kín đáo riêng tư, lại có một anh đực rựa chình ình ra đấy, thật dở hơi không chịu được. Dẫu sao tiếng đàn của cậu ta cũng giúp cho các giọng các cô đỡ trơ trẽn , và khách cũng có dịp để nhịp nhịp theo trong khi chờ đem thức ăn lên.

Nhưng chẳng ai bận tâm đến chuyện  hát hỏng,  dù các cô đã thay phiên nhau hát những bài rất “ sến “, rất “ mùi “, rất ư là sướt mướt. Người ta đến đây không phải là để nghe hát, mà để tranh thủ ngấu nghiến các món tươi sống. Dù sao thì cũng phải từ từ, không vồ vập được. Đầu tiên là uống bia cho đỡ khát, thầy giáo quèn mấy khi được uống Tiger thỏai mái, cứ dô! sau đó là nhét cho đầy cái dạ dày bằng  những món ngon. Cũng phải cụng ly chúc mừng  chủ xị cho phải phép. Rồi sau đó có muốn  rôm rả văn nghệ văn gừng gì thì tính.

Sau khi hát một bài rất mùi, Ngọc Hạnh ngồi xuống cạnh tay giám đốc. Hắn chòang vai, kéo cô vào lòng và hôn cô đánh chụt một cái  :

- Cưng của qua hôm nay hát rất hay. Đây qua thưởng cho cưng.

Hắn cho tay vào túi quần móc ra một xấp, tòan là giấy xanh, loại năm mươi ngàn đồng (*), để trên bàn trước mặt Ngọc Hạnh. Nhưng cô có vẻ thờ ơ. Những cô khác chăm chăm vào xấp tiền còn nguyên niêm ngân hàng, có vẻ thèm thuồng. Cô nào cũng xin anh Giám đốc cho mình được hát phục vụ. Tôi nhìn xấp tiền, có lẽ bằng mấy tháng lương của mình. Giá trị của một thầy giáo thật vô nghiã ở chốn này. Tôi bỗng thấy tủi thân làm sao ấy, và hối hận đã lỡ bước đến nơi chốn không phải của mình.

Tay giám đốc nói :

- Các em cứ phục vụ tốt các anh đây, qua sẽ thưởng. Các anh đây đều là chỗ rất thân của qua.

Sau cái lệnh đầy hơi tiền ấy, các cô đều ôm lấy cổ thực khách mà hôn, mà nâng bia, mà gắp đồ ăn bỏ vào miệng cho khách, và phô trương tất cả kỹ năng nghề nghiệp của mình. Còn thực khách bây giờ quả  đã là những con người trần trụi.

PCT tiếng Anh chơi bạo ngay tại bàn tiệc. Hắn đè ngửa cô tiếp viên trong lòng hắn và thọc tay vào trong quần con bé. Con bé cố ôm lấy cổ nó, nghiêng người để che đi sự thô tục và che cái mặt đỏ như gấc. PCT Tóan có vẻ văn nghệ hơn, hắn chỉ vuốt, chỉ bóp những chỗ gợi cảm  trên người cô gái, rồi lại ăn, lại uống. Cái khổ người kềnh càng nặng nề của ông ta dù có điệu nghệ cũng không che dấu đựơc sự thô vụng. Tay Chủ Tịch chỉ hôn hít sơ sơ, gọi là cho có lễ  với chủ xị, của ngon được mời, chẳng lẽ không nhúng đũa. Hắn biết các cô ở đây là một ổ Sida. Hắn còn yêu đời, chẳng dại gì mang cái án tử 10 năm. Với lại cũng phải tỏ ra  không  đến nỗi đói ăn khát uống món thịt tươi sống, giữ thể diện với tay Giám Đốc chứ. PCT Văn tỏ ra ngượng ngập (dân A chi viện mới vào được vài năm). Có lẽ hắn chưa được ai truyền thụ cho cái cách thưởng thức thịt sống bao giờ. Cô gái ngồi bên cạnh cứ đẩy hắn ra. Anh không biết hôn à? Sao cái miệng anh hôi thuốc lào quá vậy ? Trời ơi, cái tay anh cứng như gọng kềm vậy ai chịu đời cho thấu, làm gì cũng phải nhẹ nhẹ một chút, em đâu phải là con mèo nhồi bông.

Ấy, tất cả đã bị cuốn vào cái vòng thỏai mái như vậy. Thầy thứ ký và các tổ trưởng thấy sếp  trần trụi thì cũng diễn trò hoang dã đủ kiểu. Không chỉ thưởng thức một mình mà còn biểu diễn những đẳng cấp hơn người.  Tay Hiệu phó đeo kính đen, ngày thường rất đạo mạo, một tấm gương sáng cho học trò, vào đây hắn chơi tục đến buồn mửa. Con bé tiếp viên bị hắn lôi ngay vào phòng toilet. Hắn hất ngược vạt áo dài trước lên vai cô  rồi kéo quần, dí vào bờ tường làm tình. Con bé bị vùi giập tơi tả. Như một con chó bị dìm nước ướt sũng lông, thấy mà tội nghiệp. Cửa phòng toilet mở toang.  Người ra vào toilet xả nước, nhìn hắn lắc đầu. Có người nhổ bẹt một bãi nước bọt vào người hắn. Nhưng hắn còn đang mải mê, không kịp phản ứng. Xong việc, hắn trở lại bàn, trơ tráo nhìn mọi người.  Lát sau, hắn đã ngoẹo đầu xuống thành ghế ngáy khò.

Ngọc Hạnh ngồi bên cạnh tay Giám Đốc có vẻ an tòan hơn. Cô chỉ rót bia và gắp thức ăn cho hắn. Khuôn mặt cô lạnh trơ, vô cảm. Đôi mắt mở to xa xăm. Có lẽ cô đã quá quen với cái cảnh thô bỉ như thế này của những kẻ có tiền.

Tôi hỏi:

-Em làm ở đây lâu chưa ?

- Em chạy sô. Nhà hàng có khách, cho gọi, thì em đến hát.

- Em không phải tiếp viên của nhà hàng à?

- Không .

- Có sống được không ?

- Cũng tùy thôi anh. Nều khách boa nhiều thì cũng sống được. Em không làm công việc

phục vụ nên có khi hát khan cả giọng cũng chỉ kiếm được vài chục.

- Quê em ở đây à?

- Em ở mãi tận miền tây lận, vùng Kiên Giang đó, anh biết không ?

- Mãi miền tây, sao em lên tới đây được ?

- Lúc trước em có theo một gánh hát, sau gánh hát rã đám, có người giới thiệu em lên đây.

- Nếu gặp khách quậy thì sao?

- Dạ , ăn thua do mình thôi à. Với lại, em phải cố gắng giữ gìn để còn có chỗ làm , kiếm tiền

gửi cho mẹ

- Gia đình em ra sao ?

- Bố em chết lâu rồi, lúc em còn nhỏ. Em chỉ nhớ mang máng thôi. Bố em bị lính Sàigòn bắt,

và chết trên sông.

- Lúc trước anh cũng ở miền tây, bố em tên là gì ?

- Năm Hòa.

- Mẹ em giờ ra sao ?

- Sau khi bố em chết, chúng nó làm dữ quá, mẹ đưa em về quê ngọai ở Đồng Tháp, lần hồi sống qua ngày. Một lần máy bay trực thăng Mỹ đi ruồng, chúng rượt du kích ở trên đồng. Má em trúng đạn, hư một mắt và bị thương ở chân. Giờ má yếu lắm, không còn làm gì được.

Tôi sững sờ . Không ngờ lại gặp Hạnh ở đây.Tôi kể cho Hạnh nghe  tôi là chú  Đức, ngày xưa sống gần nhà Hạnh. Lúc ấy Hạnh còn rất nhỏ. Hạnh ngạc nhiên và có vẻ sượng sùng.

- Ủa, anh là chú Đức à, í quên, chú ! chú Đức giờ làm gì, sao ở đây?

- Chú đi dạy học. Đang làm ở hội đồng chấm. Lãnh đạo Hội Đồng được ông Giám đốc mời đi giải khát, chú ăn theo thôi, lính lác mà, làm gì có tiền đến đây.Cũng chẳng dám sơ múi gì các cô tiếp viên, lấy tiền đâu mà boa!

- Hèn gì, nãy giờ thấy chú ngồi ngó lơ. Cháu lại tưởng chú là tài xế của Giám Đốc. Chú thấy đó, ai đến đây cũng tích cực hưởng thụ. Chỉ có tụi cháu là… nhục lắm chú à.

Tôi thương con Hạnh. Lại thương anh Năm, con người hiền hòa. Tội nghiệp chị Năm, cả một đời phải sống trong thảm cảnh. Anh chị đâu biết con Hạnh giờ này thế nào.

Tay Giám đốc kéo Hạnh vào lòng ghì riết. Cô vùng dậy. Có lẽ cô biết có người cùng quê ngồi đây nên cố gắng giữ gìn chăng?

Hạnh lại cất tiếng hát , đó là một bài vọng cổ:

“Hò ơ … Gió đưa cây cải về trời

rau răm ở lại … ơ ờ ..

rau răm ở lại chịu lời ..ờ  đắng cay ..

Ba ơi ! Giờ này ba đang ngậm cười nơi chín suối , còn con thì lạc lối .. i.. trên đời ..”

Chẳng có ai vỗ tay. Tất cả còn đang miệt mài hôn hít sau những cơn cuồng điên của con người trần trụi. Người ta chẳng hiểu là cô hát thật hay chỉ là một trò lừa mị để gợi lòng thương cảm của khách chơi.

Tôi không nghe tiếng hát của Ngọc Hạnh mà nghe tiếng ru của chị Năm. Giòng sông xưa lại hiện về. Những vòng ánh sáng cứ lan tỏa. Kìa, bóng anh Năm Hòa vụt đứng lên, đạp mạnh vào mạn thuyền, con thuyền lật úp tức khắc, những người lính Sàigòn đang chìm theo anh. Chị Năm gào lên thảm thiết. Con Hạnh ngơ ngác. Ánh sáng vẫn lấp lánh trên sông…Mắt tôi nhoà lệ. Tôi không còn kềm chế được lòng mình nữa, bất giác nghẹn ngào : anh Năm … anh Năm ơi…/.

1993

(*) Lúc ấy đồng 50 ngàn màu xanh là loại tiền có mệnh giá cao nhất, chưa có tiền giấy Polyester như bây giờ