Trường ca Chiến tranh-Chín khúc tưởng niệm, Nhà Xuất bản Văn Học, 10/2009
Khúc thứ Ba
HOÀ BÌNH CHIẾN TRANH
ĐÀN ÔNG & ĐÀN BÀ
I
“NGẢ LƯNG” GIỮA HAI CUỘC CHIẾN
Với nhiều người Việt từng sống
đang sống
Thế kỉ Hai mươi dài
cực dài
chỉ Thập niên Sáu mươi đã lâu như cả thế kỉ yên bình từng trôi qua lặng lẽ
Tây Ban cầm sáu dây
cây đàn huyền diệu của văn hoá văn minh nhân loại
không dễ độc tấu hoà tấu mười chương khúc của Thập kỉ Sáu mươi
ta thửa cây đàn mười hai dây ghép bằng sắt gang tre nứa
chỉnh đàn đến không thể căng thêm
để dây khỏi đứt tung
âm thanh không lạc
thấp hơn nửa cung cao hơn nửa nốt
năm tháng
hàng phím lõm !…
sau chín năm kháng chiến
những người lính Trung đoàn Thủ Đô Đoàn quân Tây Tiến
tuổi nghấp nghé ba mươi bốn mươi
đang sung sức giữa thời trận mạc
mấy triệu tráng đinh thợ cày thợ mỏ
khoác trên mình quân phục
đủ sức đuổi giặc đến mũi Cà Mau
bịt chặt các cảng Đà Nẵng Sài Gòn
không để giặc ngoại xâm đổ bộ lên đất liền lần nữa
những đại đoàn chủ lực Quân Tiên Phong Chiến Thắng Đồng Bằng...bừng bừng nhuệ khí
hạ trại ở Đồng Lê
án binh quanh Nhật Lệ
dừng cuộc trường chinh ngay trước Khu Phi quân sự Vĩnh Linh
những người lính từng trải im lặng nhìn nhau
đất nước phải chia đôi ?
không thể hiểu
không sao hiểu nổi !
Vĩ tuyến Mười Bảy
Vĩ
tuyến
Mười
Bảy
!!!
???…
(ghi chú: năm 1954, Việt Nam có đủ sức thắng Pháp để giải
phóng cả nước, nhưng lại kí hiệp định Giơnev chia đôi lãnh thổ.)
II
Sau ba ngàn ngày chiến trận…
những dàn đại bác nguội dần
vỏ đạn, xác ca nô đợi hoá thân
thành nồi đồng điếu chảo gang
trăm vạn chiến binh náo nức thay nhau nghỉ phép
bao cô gái quê xốn xang ngóng trông bộ đội về làng
mơn mởn con gái tỉnh Đông xứ Đoài đồng dâu bãi mía
vừa kịp dậy thì
những cô hàng xén hàng tấm Hải Dương Bắc Ninh Nho Quan Phủ Lý
chải mượt tóc bồng lá bún
mơ làm “con dâu Cụ Hồ”
vợ vệ quốc quân
từ thủ đô gió ngàn, Sầm Nưa Mường Lát
khoác áo trường chinh về lại kinh thành
những sĩ quan không cấp bậc quân hàm
oai hùng giầy đen
áo đại cán Tôn Trung Sơn bốn túi
lọt mắt xanh tiểu thư Hàng Bạc Đồng Xuân
chiến binh của những trung đoàn thiện chiến Bắc Bắc Thủ Đô Tu Vũ
(ghi chú: thuộc Đại đoàn 308)
hành quân ngang dọc giấc mơ thôn nữ
khăn nâu đồng tiền khăn đen mỏ quạ
Từ Sơn Lục Ngạn Canh Diễn Nhật Tân…
mẹ chồng sinh thêm con út con thêm
nàng dâu hai năm ba lần vượt cạn
làng quê phố thị râm ran pháo cưới
những cô đỡ trẻ các bà mụ vườn
bao năm nhàn nhã chân tê tay dại
ngày ngóng người mời đêm chờ kẻ gọi
bây giờ tất bật đi sớm về khuya
“từ nay bom đạn hết rồi
trẻ trồng na già giồng bạch đàn
con thuyền xuôi ngược thảnh thơi giữa dòng…” (ghi chú: lời một ca khúc)
xẻ đá nung vôi đắp lò nướng gạch
“Thẻ Nhận ruộng” trường tồn cùng phim ảnh
thành báu vật trong các viện bảo tàng
- kỉ niệm một thời gửi tới mai sau ?
ruộng mới nhận vừa chia lại gom vào hợp tác
“chiêm mùa cờ đỏ ven đê
sớm hôm tiếng trống đi về trong thôn” (ghi chú: thơ Tố Hữu)
chỉ vài trăm người biết
bộ đội công binh sắp mở đường mòn dọc Trường Sơn
chỉ mấy chục người hay
những con tàu không số đang âm thầm rẽ sóng biển Đông
vạch Đường Hồ Chí Minh trên biển
cây dương cầm cũ dưới tán đại ngàn vang lên từng chùm hợp âm kết thành giai điệu
Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước viết những nốt nhạc mở đầu
hành khúc Giải phóng miền Nam
lại
có
chiến tranh !
chiến tranh
sắp
nổ
ra !
những người làm mẹ làm cha
giao thừa năm ấy vẫn không ngờ cuộc chiến khốc liệt đã rất gần
Tết ấy với bao cuộc đời đã là Tết cuối
“cả nước lên đường
xao xuyến bờ tre từng hồi trống giục” (ghi chú: thơ Chính Hữu)
con trai lớn nhập ngũ
bố hoãn phục viên
cỏ thao trường chưa kịp hồi sinh
lại dập nát dưới đế giày lính mới
chồng thôi làm nhà ngói
vợ bán bò
chặt tre
đong thóc
trữ sắn khoai
con gái vội lấy chồng
gấp gáp đẻ con trai
cả những người dân thường cũng hiểu
chiến tranh lần này dằng dai khốc liệt
vợ chồng li tán
gia đình nát tan
chục triệu người Việt Nam mang thương tích suốt đời
mấy triệu người sẽ chết !…
NHỮNG ĐỨA CON KHÔNG THỂ TƯỢNG HÌNH
Ngay cả trong chiến tranh
mỗi khi ém quân trong rừng
lính khoẻ mạnh như đi an dưỡng
cá suối thịt rừng bột trứng lương khô
gạo nếp nấu chè đậu xanh ngâm giá
chiến dịch chưa mở màn
binh lính nhàn cư
chỉ huy nhàn nhã …
không sợ thồ balô nặng trĩu đi bộ mấy tháng suốt Trường Sơn
không sợ hùm beo rắn rết
không sợ đạn bom
chất cháy vỏ chuối chất độc da cam
những cái chết đủ hình đủ dạng đeo bám rình rập đợi chờ…
chúng tôi
những người lính đàn ông con trai mạnh mẽ
mười chín, ba mươi tuổi
sinh lực căng tràn
công nhân khuân vác Bến Bính Phà Đen
chân sào thuyền buôn
vai nổi u hằn vết thừng chão kéo thuyền
xuôi ngược sông Chu sông Mã
lực điền Quảng Bình
tráng đinh Thanh - Nghệ
thợ sơn tràng Hòa Bình
trai Cầu Vồng Yên Thế…
lưng săn ngực nở vai đầy
đùi ếch chân dê tay càng cua biển
mụn trứng cá dày như kiến
không e ngại bất kể điều gì
chỉ khổ sở vì dư thừa năng - lượng - đàn - ông
Thập kỉ Sáu mươi
đã có mấy người biết khái niệm đồng tính đồng giới
lính trẻ chúng tôi chưa được ai chỉ bảo cách thỏa mãn mình
chưa phải kiểm thảo không bị cản ngăn
cứ ngỡ đã phát kiến ra điều kì diệu !
dừng chân một đêm ở rừng tre
rừng chuối
mắc võng mấy ngày đợi hành quân tiếp
mưa đầu mùa
măng tre mập mạp tua tủa mọc lên
năm bảy chồi non chen chúc nẩy từ thân chuối mẹ
ông già Xêđăng bập thuốc rê sâu kèn nhả khói cười kha kha :
- chưa có khi mô… như rứa !
quẳng balô xuống cỏ
dựng súng gốc cây
nằm lăn trên lá khô đá tảng
duỗi chân dang tay
ăn dăm bảy bát cơm măng vầu mắm ruốc
lính phởn phơ sức lực lại ứ đầy
những chiếc võng lép kẹp vỏ đậu nhẹ bẫng tàu dừa
những chiếc võng nặng trĩu căng phồng
đố tục giảng thanh
chuyện tiếu lâm chuyện phòng the chăn gối
râm ran rôm rả rúc rích tiếng cười
những người lính da trần như nhộng
nằm ôm nhau ngủ chung võng suốt đêm
võng một hóa võng đôi
trĩu nặng
dềnh lên
dập xuống
như thuyền
dây võng níu căng
ngả cây
tróc vỏ
sên vắt thức giấc tìm mồi
rào rạo lá khô
dưới những tấm võng
có từng đám kiến nâu kiến gió…
- không thế
suốt đêm nhiều đêm chúng em mất ngủ
- không làm thế
có khi phải tìm vô bản
tụt lại dọc đường
vào rừng phát rẫy
lấy vợ Vân Kiều
bám xe nhảy tàu
lội bộ đào ngũ về quê…
sau những cơn vật vã trăn trở bất an
được giải tỏa
những người lính ngủ ngon ngáy pho pho như sấm
gương mặt dãn chùng thảnh thơi mãn nguyện
nụ cười bí hiểm đậu khóe môi
bao bạn bè đồng đội
chỉ vậy
rồi
thôi
mang đủ nỗi khát thèm xuống Đất
hương vị trái Đào Tiên chỉ có trên Trời !
tình yêu tình dục
nghe kể rồi tưởng tượng
không sờ tay không nhìn tận mắt
bạn tôi em tôi chết trận
riêng điều ấy
mười mươi
có thật !
chôn vội lấp vàng những thi thể con trai
chưa từng cọ sát da thịt phụ nữ mỡ màu ấm nóng
chưa nhìn thấy ngồn ngộn thân hình đàn bà
không bị lá chuối áo tơi nón mê che khuất
những đứa con – một – nửa không thể tượng hình từ trăm ngàn người lính
hóa thành máu thịt sên vắt kiến gió kiến nâu
đom đóm lập loè bay
hoang dại rừng xanh hun hút vực sâu…
Thập kỉ Sáu mươi
Thập kỉ Bảy mươi
đêm dài như tháng
tháng bằng cả năm
đàn bà sợ tuần rụng trứng
đàn ông uổng phí tinh trùng…
NGƯỜI ĐÀN BÀ CÓ CHỒNG TRONG NHÀ
Sống với nhau mười mấy ngày anh vào Vệ quốc
xa cách chục năm chị đã ngót ba mươi
chiến thắng Điện Biên
sau vài lần “nghỉ phép mười hôm” anh được giải ngũ về quê
người lính nào chẳng muốn “nghỉ phép suốt đời” như thế
thoả sức đắp bù
“ăn giả bữa” cả đêm
“ăn vã ăn vụng” suốt ngày
có khi mong trời mưa
muốn cả làng đi vắng
lắm lúc không dám tin là thật
có chồng trong nhà
tháng trước
tháng này
tháng nữa…
đêm nào cũng quấn lấy chồng
đêm nào cũng được chồng ôm
chị nói thầm
hát thầm
cười thầm
thẹn thầm
rưng rưng
nghẹn ngào…
mặc kệ chồng lo toan những điều to tát
cột nhà cái trên vai anh
chị chỉ biết làm vợ
làm mẹ
làm dâu
quảy rơm gánh rạ đánh đống ngoài vườn
không để gió lùa máng lợn cũi trâu
không để dột bếp tàn tro nguội lửa
chị vá buồm se thừng phơi chão tát nước lòng thuyền
dây lèo bánh lái đá ngầm bãi cạn đã có chồng lo
chị chỉ biết làm mẹ làm dâu làm vợ
hương hoa trên ban thờ
gạo muối sẵn trong thưng …
tóc dài óng mượt bồ kết lá chanh
ngát dịu bạc hà hương nhu hoa bưởi
đằm duyên nhuận sắc
lắm khi chị giật thót nghi ngại chính mình
hơn hớn lúa chiêm tháng ba rạo rực đê mê đón sấm
gió heo mật trèo ngọn mía
cuối thu trời lạnh se se
nắng hanh vàng rực ngọn cây
da dẻ đàn bà nứt căng đỏ lựng
nhìn vợ
anh tặc lưỡi
dựng cày
buộc trâu
kéo rào dấp ngõ
lỡ buổi làm đồng…
chỉ đủ vợ đủ chồng ngần ấy tháng năm
kịp có ba con đủ cả gái trai
nhà lợp rạ ba gian
vườn ba sào tươi tốt
vững chãi cột gốc xoan đào
mái ấm gia đình
nắng không hắt gió không lùa mưa không dột
con
chụm chân kiềng chóng lớn mau khôn
vợ
thị thơm muỗm ngọt mơ chua
khoai mầm mật ứa
thóc giống căng bồ
mít chín thơm đến cùng
ớt ương cay tột độ
xanh mướt thài lài phân gio đủ độ
chồng
dẻo trâu lò mật dai sức bò cày
hăng như ngựa kéo
hả hê mưa nhàu cỏ bợ
vợ chồng đầy dầu dài bấc
giếng đá ngọt lành dây gàu săn chắc
anh cày em cấy vui thú đến trăm năm…
như con sẻ đồng linh cảm trước bão giông
gió lệch hướng bợt da
mưa muối chanh xót dạ
mùa thu năm ấy lạnh lẽo qua nhanh
gió bấc lạnh ngắt tràn về
mưa phùn giấu nước vào mái rơm
không bay lay phay không ngưng thành giọt
khói bếp bay là ngọn cau chẳng chịu lên trời…
tổng động viên !
tất cả cho tiền tuyến !
chồng chị cùng chồng những người đàn bà trong làng ngoài phố
chia tay vợ con cha mẹ họ hàng
chia tay những năm tháng chóng vánh hòa bình
hai lần ra trận cách nhau mười mấy năm
bỏ lại những người ruột thịt đông gấp mấy lần
đàn ông từ nay khát da thịt vợ
phụ nữ thiếu cơm thèm vải
nhịn đàn ông
đói cháu con…
NGỌAI TÌNH
Thập kỉ Sáu mươi
khi đêm đêm ở rừng bao người lính trăn trở làm lật những cánh võng đơn võng đôi
dưới võng có những đám kiến nâu kiến gió…
ở bao miền quê
hàng triệu cô gái tươi tắn ngoan hiền
giật mình hốt hoảng lo sợ
lần “có tội” đầu tiên
(ghi chú: người ở nông thôn gọi hiện tượng kinh nguyệt là “có tội”)
rồi mông nổi
vai nây
ngực nở …
những người đàn bà rất mực Đàn Bà
ba mươi hai tuổi bốn mươi mốt tuổi
vú căng bưởi đào quệt vôi đợi Tết
mông đùi đàn bà rừng rực
ba đống rấm cháy lụi gộc tre …
từng tế bào trong xương chuyển hóa
mùa xuân thứ hai của phận đàn bà
chồng còn sống mà như vợ goá
hồi xuân
tái xuân
da thịt nà nuột tươi nhuần
nhấm nháp ngốn ngấu chính mình
những người đàn bà sung mãn
đêm uống “nước sông” ngày ăn “cơm nhạt”
hồi xuân
tái xuân
bữa tiệc cuối của phận đàn bà
cơm canh chẳng người đụng đũa
xôi khô chè vữa !...
những cô dì thím mợ trong họ ngoài làng
cơm độn sắn khoai ăn còn lửng dạ
dáng vóc phổng phao chân tay chắc nịch
nhạt mùi chồng
quên hơi hướng đàn ông
“ruộng đồng của ta thẳng cánh cò bay
chồng cày vợ cấy thỏa chí từ nay…” (ghi chú: lời một ca khúc)
ruộng đồng ngày càng dài rộng
vẫn như ngàn năm con trâu đi bừa
vẫn thế
muôn đời
vợ cấy
câu ca dao bao đời hóa thành hoài niệm
(ghi chú: trên đồng cạn dưới đồng sâu/ chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa – ca dao)
những người đàn bà cày ngầm ruộng chiêm
nước ngập đuôi trâu
nước ngập bụng em
loang đỏ !...
như cò đậu ngọn cong
vạc bám cành mềm
quanh năm lầm lụi bới khoai mót lúa
“từ ngày anh đi việc đồng em giỏi dang
ruộng cấy chăng dây cây lúa thẳng hàng” (ghi chú: lời một ca khúc)
II
Lợn tơ động đực bỏ cám phá chuồng
xệ lườn vịt bầu
ướt mào gà mái
trâu nái cà lưng bóng nhờn cành duối
bò sữa cọ hông nhẵn thín gốc si
dửng dưng nhìn cỏ mật lá mía bẹ ngô …
gặp gỡ
làm quen
yêu
cưới “tập đoàn”
chỉ có mấy ngày trời
rồi xa nhau
người ra trận hẹn về
người hậu phương hứa đợi
mười chín năm con gái
làm đàn bà hai đêm
lạ
quen
biết dăm ba điều
còn bao chuyện hay ho chưa biết
khế chín dở ngập răng vài miếng
rượu nếp cái hoa vàng mới ướt nửa môi
thực tập làm đàn bà hai đêm
lại sống đằng đẵng như thời con gái
nhưng làm sao còn có thể yên ổn thanh thản nhẹ nhõm như xưa
cái thời chanh mọng cốm mềm có khi nào trở lại !
sẽ không còn phải sống như con gái
chín năm
mười tháng
bốn bữa
bảy giờ
nếu chị không quên lời hứa
không quên đã từng làm vợ
không phản bội
ngoại tình
ngực bung cơm mới
đùi giật hông rung
vú nở tuột khuy
mông cồn giãn vải
khoả thân tắm ao bèo nóng rẫy ngứa ran da thịt
chỗ nào cũng như có dấu răng vệt môi
cháy bỏng mười ngón tay chồng vuốt ve xoa nắn
đêm giá lạnh
chẳng cứ gì đêm lạnh
chạm giường chiếu sởn da gà
đụng gối chăn giá ngắt
chị buông màn
thổi đèn tắt phụt
giật tung dải rút
dứt vỡ khuy cài…
chăn bông nặng cuộn tròn đè thân vồng căng cứng
giường lún
giường nghiêng
giường gãy
giường sập
trong mơ
mơ như thật
bủn rủn
rã rời
toạc màn
thâm chiếu…
những giấc mơ nhiều công lắm tội
đê mê khoái lạc
chị thăng hoa thành Súy Vân
mê dại tựa Thị Mầu…
thành cây chuối mật nghiêng ngả trong vườn
bẹ lá tươi xanh ruột âm ỷ cháy…
những người đàn bà khao khát tình yêu khát thèm ân ái
da thịt có gai có lửa
ong bay khắp dạ
kiến nhằn trong xương
lan toả xạ hương
rạo rực tê mê những vùng nhạy cảm
cơ thể giao động run rẩy
căng mặt trống
bỏng dây đàn
gánh nước nửa đêm tưới đầm vườn nhãn
xay vài thúng thóc giã nửa nong ngô
đủ sức làm “đo ván” dăm bác thợ nề vài ông thợ mộc
nhưng trong làng ngoài xã làm gì có đàn ông
làm gì có thợ xây phó cối
kiếm đâu ra đàn ông đáng mặt đàn ông khoẻ mạnh tự do
ở lại hậu phương
chỉ còn đàn ông vẹo lưng lệch vai
đầu to chân ngắn tay dài
ưa tuyên truyền thích giảng rao đạo đức
bị trói buộc bởi bao danh xưng chức phận
may mắn lọt sàng vài mống thực sự đàn ông
họ lập tức bị giành giật chiếm giữ
ốm o gầy mòn
hồn vía đêm ngày chịu giam cầm
thân xác sớm hôm bị ngấu nghiến
có chồng hai đêm
chị chỉ là đàn bà tập sự
thi cấy ở xã thi cày trong thôn
nửa đêm vùng dậy tát nước gàu sòng
uống nước mưa mặt cũng đỏ nhừ như say rượu
tứ thời kìm nén
quanh năm khát thèm
vụ chiêm lại vụ mùa
năm Mùi đến năm Thân
thực tập làm đàn bà hai đêm
đàn bà chính thức
- gần mười năm thất nghiệp
khép hờ cửa buồng
lách vạt ngô già
nấp bụi mía non
thịt da ngút lửa tự đốt tự thiêu
trưa ôm bao thóc
chiều ghì cột nhà
đêm quặp chăn
ép gối…
III
Mười năm
mười lăm năm
hai mươi mốt năm…
vẫn chỉ sống như thời con gái
nếu chị không hư hỏng
nếu chị không phản bội
nếu chị chẳng ngoại tình
chân đê gió mát trăng thanh
ngồn ngộn rơm phơi
rạ chưa kịp bó
phát cuồng hai kẻ “gian phu dâm phụ”
quấn chặt nhau
như rắn
như mèo
lửa cháy không buông
nước dâng chẳng bỏ
lăn lộn
giẫy đạp
cấu cào
gãy đậu
dập vừng
chìm bèo
nát cỏ…
nửa đêm về sáng đồng xa vắng lặng
hồng hộc hơi thở
hổn hển tiếng rên
trong làng ngoài xã không ai hay biết
nhưng có một bóng người nước mắt rơi lã chã
những giọt lệ vô hình người sống không nhìn thấy
chồng của người đàn bà ngoại tình đã về đến quê hương
ngày đậu trên ngọn muỗm sau miếu
đêm đánh đu cành thị cổng chùa
ba năm rồi anh theo mây gió
lồng bồng trong nắng
lướt thướt trong mưa…
Đại Lải – Vũng Tàu, 11/2007 – 12/2008
