Tác phẩm của cụ Yến Lan với bút danh “Muôn Điệu” truyện ngắn Nhạc mơ. Trước nay nhiều người quan tâm đến văn học, chỉ được nghe nói về tuần báo văn nghệ đặc sắc Tiểu Thuyết Thứ Năm và nhóm văn nghệ sĩ qui tụ quanh tờ báo đó. Nay, xin giới thiệu với bạn đọc nguyên bản những văn phẩm của hơn nữa thế kỷ trước của nhà thơ Xuân Khai-Yến Lan. Từ lối nghĩ, cách cảm, câu chữ đến văn phong , tất cả là dấu ấn của một thời văn chương xưa….VCV

Nếu ngày xưa, tình ái thắt chặt hai người trong mến luyến thì tối nay, chàng bóp trán nhớ lại người đàn bà ấy.

Chối cải sao xong; người đàn bà ấy, chính Nàng, mười lăm năm trước, chàng đã gặp, đã yêu.Tên nàng, tuổi nàng, hỏi làm gì, đến ngày xưa chàng cũng chưa biết, huống bây giờ sau một xa cách khá lâu dài...

Năm trước, chàng trọ trên một gác nhỏ ở Hà Nội. Và Nàng, sống cùng cha mẹ trên tầng lầu to lớn đối diện gác chàng. Không ai thách ai, hai người ganh nhau im lặng trang điểm phòng; Những bức tường quét vôi xanh, sáng sủa đúng hợp với những bức tranh, ảnh các cô đào chiếu bóng mà chàng cố treo lệch lac. Còn phòng Nàng, tô vôi xanh treo vài bức họa Tàu giá trị. Tận phía trong để một chiếc gương đứng. Trên trần nhà đều giăng kết những sợi giây năm màu uốn dài như sóng gợn. Phòng chàng, về chiều, những ánh hoàng run vuốt trên tường xanh, trông có vẻ âm thầm tĩnh mịch. Phòng Nàng chỉ đẹp về buổi sáng ; lúc nắng vàng dặm, xuyên cửa kính, rọi lên những tấm gương chói loáng. Vào buổi sáng, rộn ràng ánh sáng, phòng Nàng đúc bằng vàng, nức vui lộng lẫy.  Nhờ mỹ thuật, hai người hiểu nhau riêng trong kín đáo, lặng thầm.

Tiếng piano tự phòng nàng lan ra ngoài bồng bột. Và giọng hát chàng mê man vang quyện lấy.

Lòng hai người giống hai bông trẻ dính hai cành. Chỉ mong “gió xe”, chở phấn hoa đực bay sang đậu tronng đài hoa cái thì hai nhụy yêu hợp gắn luôn đời. Nhưng gió xe không tới chở; tình ái lửng lơ bay giữa không gian chia biệt của hai lầu.

Nàng mơ màng, tin đợi, những khóe mắt nàng trao, những khóe mắt gửi dấu cho chàng, đều khuyên răn, thúc giục...Nàng rải gấm vóc khắp nơi “lòng trinh nữ” để chờ lời “ướm thử”  của chàng duyên. Và sự mong mỏi ở hồn Nàng ra chừng phẩn uất lắm.

Mà chàng chỉ có gan ướm thử hư không một mình thốt lời tình tự nhỏ. Chàng chắc chắn sự gần cạnh kéo dài mãi mãi; cần gì xin, cần gì tỏ thêm phiền. Và những phút mơ mơ làm mờ mắt chàng. Cảm thấy đầy đủ trong tình yêu không rõ rệt giữa hai người, chàng quên mất hồi ly biệt. Chàng mê nàng như mê một kẻ trong mộng dịu, chẳng hề tìm cách lấn chiếm. Vì vậy hai người yêu dầu hết tuổi cũng chưa dám tin nhau. Và tình lãng mạn hóa tình khô khan, tình trống trải.

Tin tưởng đêm nào cũng hiện một hình quen trong khung cửa mờ nhạt ảo ảnh. Nhưng giờ khuya, thành phố im lìm dưới bóng trời khuya lặng. Không một lời chim nức nở rớt, không một tiếng động nhẹ, đeo giữa hương đêm, tha hồ chàng cất giọng hát bản “mê say” và nàng nhấn phím đàn chung họa.

Dầu hứa hẹn trong liếc mắt, ưng thuận lúc môi cười, nhưng hai trẻ tốt hơn là nói rõ... mộng lòng cùng nhau! Phải thay đổi luôn lời tình tự để ân ái đừng nhàm, đừng cũ kỹ!

Và hai người, không rào chông gai gươm giáo, cổng đi vào không đóng kín thì còn chán kẻ vào lầu Nàng rất dễ dãi. Rốt cuộc một kẻ thành công: kẻ ấy cầu hôn và toại ý.

Tối nào cũng vậy, ngồi chỗ cũ , chàng nhìn Nàng in hình đẹp trong khung cửa bên lầu. Bỗng một đêm ân ái trong bản nhạc cuối cùng tha thiết, chàng chưa hề biết điều biến cố đáng buồn sắp xẩy ra, vẫn đắm đuối, vững lòng tôn thờ tình ảo ảnh.

Chàng cất tiếng hát, say sưa: “Có đôi chim, phiêu bạc đến trần gian, đậu trên hai nóc lầu xa cách. Tuy chỉ vài sải cánh, đủ gần nhau, nhưng hai con chim đứng im một chỗ. Chúng đam mê trọn một hương giữa trăm hương và trước ngàn tiếng, chúng chỉ lặng thầm “ca một tiéng. Hương ấy là hương “ái tình” tiếng ấy là tiếng nhac “mê trong tưởng tượng. Có lẽ muôn kiếp đôi chim vẫn say yêu trong “xa xôi..trong im lặng” .

Tiếng hát ngừng. Điệu đàn đứng trên hương đêm, gió lặng bặt theo mây dừng. Tình mộng sau tối này chỉ còn mình chàng thờ phụng.

Cửa sổ lầu bên khóa chặt. Ngồi chổ cũ, chàng lặng ngắm niềm cô tịch của gian lầu vắng bóng người yêu. Máu trong tim dâng lên đầu, tụ trên mặt. Chàng choáng váng. Chàng muốn lục nhìn khắp phòng, nhưng tầm mắt bị cửa đóng và tường dày che kín mất.

Nhờ một sáng, cửa sổ mở, hồi hộp chàng trông sang. Chiếc gương đứng nàng thường soi, không thấy nữa. Bụi bám đầy các bức họa Tàu. Gió thổi vài sợi giấy mầu đứt rơi lòng thòng đánh vào tường kêu phần phật. Nhện giăng lưới mỏng nơi song cửa. Ôi mỉa mai!

Chàng đau đớn hát:

Trời đất không mênh mong nhưng chính lòng em hay lòng anh vô bến.

Hương chưa tan, gió đã thôi đưa. Em nỡ rời anh, lúc yêu đương rạng rỡ hai phòng.

Bởi vì không hiểu, em ơi! Tình im lặng là tình vang ngân, tình đắm đuối người yêu mơ là người “khát khao, người bỡ ngỡ. Chân rụt rè và lưỡng lự trước lối yêu.

Cái gì không tiêu diệt? Vật gì đâu sống mãi đờii đời? Chim đậu lại để rồi cất cánh. Em bên anh và sẽ xa anh. Thì sự thật thêm phần nhớ lúc xa nhau.

Em cứ tới, anh sẵn sàng rước đón. Lầu ân ái dựng trên lòng anh trinh bạch rất nguy nga, rất tráng lệ, chờ em. Xin cứ tới và nhớ mang theo tình “ngọc thạch”.Anh vẫn đợi với hồn “trong sạch”. Anh tin em, sôi nổi tin em. Tuy “xa”em mà hồn mãi vang nhạc ái

Em rời lầu đài, em rứt cả cảnh trần gian, nhưng vẵn sống trong lòng anh mơ quạnh.

Em cứ tới nhờ dắt sẵn một duyên lành ngào ngạt. Ngay hôm nay anh yêu em, anh luôn nghĩ đến em. Em cứ tới, và chiều nay anh sẵn sàng rước đón. Nhưng nghe không em, chớ hỏi chuyện ngày mai. Đời là một giấc mơ dài hoặc nhiều giấc mơ ngắn hợp kết. Ta sinh ra lắm trái ngược trong lòng. Em ơi! trời đất không mênh mông, nhưng chính lòng ta vô bến.”

Những đêm êm, chàng mơ màng hát. Không một cung đờn dìu dặt với. Ít tháng qua, chàng bình tĩnh hiểu đời hơn. Gặp nàng một tối trong vườn, chàng tỏ lời yêu thứ thật.

Dưới ánh trăng lẫn sương lam, bên gốc liễu rũ lá tía buồn thiu, trong không khí đượm nồng ân ái, nếu nàng dừng bước trao tay thì yêu đương còn cơ cứu vớt. Nhưng nàng chạy đi mặc chàng thất vọng sau gót kiều.

Đài hoa đầy nhụy đực bao hoa xa bay tới không thừa một chỗ hở chứa đựng hoa gần. Nếu hồi ấy, đỉnh trầm hương còn tỏa khói. Muôn gió hiu hiu ùa đuổi hơi nồng. Nàng nhận tình chàng đứng e lệ thì sao phải sượng sùng hôm nay.

Chiều nay, nhìn nàng chàng cảm tưởng nhìn một thân tàn dại...và không nhớ mãi, chàng biết đâu đó là một hoa thắm chàng hằng ngắm những ngày xưa.

Độ mới gặp nàng, chàng tráng kiện, mắt sáng quắc những tia hăng, môi luôn hé như sẵn sàng tỏ hết tình yêu, nàng trẻ đẹp thân vừa tay ôm.

Bây giờ gặp nàng, chàng đã mọc râu cằm, không cười liếc, giống ông già bệ vệ - Nàng, xuân thời quá bước, người béo phị, da hơi nhăn sau lớp phấn dày, tóc khô khan biếng chải.

Ngày xưa, ngón tay ngà trắng linh hoạt trên dãy phím màu mun khiến nẩy ra âm thanh du dương, trầm bổng. Bây giờ tay nàng khô đét, chỉ kết bằng xương rõ và gân xanh.

“Phút người bên người chiều nay”  ví sao được “đây người xa độ trước”. Ngày xưa, tuy xa nhau, tuy chỉ mối dây, nhưng đủ gợi trong trí hai người biết bao ngất ngây, bao chếnh choáng.

Nếu tình ái, thời ấy thắt chặt hai người trong mến luyến thì chàng chẳng bóp trán nhớ ai.

Cố nhớ nghĩa là quên rồi đó. Trời có ngày nắng sẽ có ngày mưa. Chuyện người có lúc là tiếng trúc trắc xe chuyển trên đường gồ. Cũng như chàng với nàng xưa kia ăn ý hơn hai câu thơ chung vận, khăng khít hơn bướm với hoa để bây giờ bẻ bàng và ngạc nhiên lúc gâp gỡ.

Gặp nhau, xa nhau, để cố quên rồi gắng nhớ. Độ vài năm nữa, hai người sẽ nằm dưới hai mộ khác nghĩa địa. Hồi ấy khác bây giờ lắm nữa.

Gió thổi tới làm người “bắn tiếng” Hai người âm thầm kể lể chuyện hôm sau:

-    Em nhớ chăng thời trẻ đẹp!

-    Anh nhớ chăng buổi tối sương xưa!

Kẻ dương thế nghe đâu lời tâm sự ấy. Mãi tới buổi gió thay phương, cỏ trọc trên mộ, câu chuyện đôi người hết dần ham ước. Chán nản chẳng trước rồi sau cũng quên nhau. Thôi, nói làm chi điều tương phản mãi. Chuyện trước, nay, sau, của hai người là thế.

Trước kia và bây giờ là hai thế giới chia rẽ bởi muôn suối, ngàn đường. Tìm dấu vết cũ khác nào đi tìm điều trái ngược./.

TTTN số 33/1.6.1939