Truyện dân gian Do Thái - Nguyễn Ước sưu tầm và ghi chú

Thuở đó có một người Do Thái bị quỉ nữ Lilith* dụ dỗ, sinh lòng mê đắm vẻ quyến rủ của nó. Thế nhưng cảm thấy chuyện đó khiến cho mình lâm cơn cực kỳ khủng hoảng nên hắn bèn đi gặp Thầy cả chính đại Mordecai (Moóc-đê-ca-i) ở Neschiz* để xin giúp đỡ.

Bấy giờ bằng kiến thị, thầy cả biết rằng hắn đang đi tới. Ông cảnh báo tất cả những người Do Thái trong thành phố đừng để hắn vào nhà hoặc đừng cho hắn chỗ ngủ. Vì thế khi vào thành mà không tìm được chỗ nghỉ qua đêm, hắn đành phải tới nằm trên đống cỏ khô trong một sân nhà kho. Tới nửa đêm, quỉ nữ Lilith đến với hắn và thì thầm:

- Tình yêu của em ơi, hãy bỏ đống cỏ khô đó mà xuống đây với em.

Hắn hỏi:

- Tại sao tôi lại phải đến với em. Em luôn luôn phải là kẻ đến với tôi.

Lilith nói:

- Tình yêu của em ơi, trong đống cỏ khô này có một cọng cỏ sắc cạnh mà em dị ứng với nó.

Hắn bảo:

- Được, thế thì tại sao em không chỉ nó cho tôi thấy? Tôi sẽ ném nó đi để em có thể leo lên đây với tôi.

Ngay khi Lilith vừa chỉ cọng cỏ đó cho hắn thấy, hắn liền cầm lấy nó, quấn quanh cổ mình. Và nhờ thế cứu cho hắn mãi mãi không còn bị khống chế bởi sức mạnh của quỉ nữ Lilith.

Ghi chú:

* Lilith. Theo truyền thuyết, Lilith là người nữ đầu tiên được Thượng đế tạo ra cho Adam, trước cả Eva. Câu chuyện có lẽ từ một suy diễn qua câu của Adam nói với Thượng đế khi lần đầu tiên gặp Eva, người nữ được Thượng đế tạo nên từ một xương sườn của ông. Câu nói ấy được ghi trong sách Sáng thế, chương 1, câu 21-22, với trích đoạn như sau:

# Và Yavê Thiên Chúa đã giáng xuống trên người một giấc tê mê và nó đã ngủ thiếp đi, Và Người đã rút lấy một xương sườn của nó đoạn lắp thịt vào. Và trên sườn đã rút tự người, Yavê Thiên Chúa đã xây thành người Đàn bà. Đoạn Người dẫn đến với người. Và nó đã nói: "Phen này nàng là xương tự xương tôi, thịt tự thịt tôi. Nàng sẽ đội danh là "đàn bà" vì đã được rút tự đàn ông. (Bản dịch của Nguyễn Thế Thuấn; thay vì gọi sách Sáng thế, ông gọi là Khởi nguyên)

# Đức Chúa là Thiên Chúa cho một giấc ngủ mê ập xuống trên con người, và con người thiếp đi. Rồi Chúa rút một cái xương sườn của con người ra và lắp thịt thế vào. Đức Chúa là Thiên Chúa lấy cái xương sườn đã rút từ con người ra, làm thành một người đàn bà và dẫn đến với con người. Con người nói: "Phen này, dây là xương bởi xương tôi, thịt bởi thịt tôi! Nàng sẽ được gọi là đàn bà, vì đã được rút từ đàn ông ra. (Bản dịch Các giờ kinh phụng vụ).

Suy diễn là, đã có "phen này" thì ắt phải có "phen trước"! Theo truyền thuyết, nguyên thủy Thượng đế đã ban Lilith cho Adam để làm người vợ đầu tiên. Cũng giống như Adam, Lilith được tạo ra từ đất, cùng một chất liệu đã tạo ra Adam, và hệ quả là Lilith yêu cầu hoàn toàn bình đẳng với Adam. Không chịu tuân phục thẩm quyền của Adam, Lilith tự mình biến mất khỏi Vườn địa đàng. Thượng đế sai các thiên thần đi tìm nhưng Lilith không chịu quay về. Trong midrash cũng kể rằng Lilith là người vợ đầu tiên của A-đam.

Từ đó, Lilith đi với quỉ vương Satan. Các thiên thần thề sẽ trừng phạt bằng cách mỗi ngày giết chết 100 đứa con quỉ của Lilith. Đối lại, Lilith cũng tìm cách trả thù bằng việc làm hại các trẻ sơ sinh của loài người. Thế nên thời cổ đại, các bậc cha mẹ thường cho con mang bùa để tránh cơn phục hận của Lilith. Trong các truyện dân gian khác, Lilith có tham gia với con rắn Satan để khiến cho Adam và Eva sa ngã rồi bị đuổi khỏi Vườn địa đàng.

Theo các truyền thuyết ở vùng Lưỡng hà địa (Mesopotamia), Lilith là nữ vương của loài quỉ, và bị tai tiếng về việc quấy nhiễu tình dục trẻ em. Và đặc biệt, tính dâm dật của Lilith đối với đàn ông trưởng thành đã thành truyền thuyết, khiến Lilith trở nên nữ thần của các kỷ nữõ, gái giang hồ, (như thần Bạch Mi Quản Trọng ở Trung Hoa).

Theo Zohar, một tác phẩm nền tảng của của huyền học Do Thái giáo (Kabbalak), Adam là người đàn ông đầu tiên ăn nằm với Lilith. Adam được xem là con người hoàn hảo cho tới khi nhận ra tội lỗi của mình hoặc vụ Cain giết em (Abel) là nguyên nhân mang cái chết vào thế giới này. Lúc đó, sống cách ly với Eva thánh thiện, Adam ngủ một mình và ăn chay suốt 130 năm. Trong thời gian đó, Lilith (cũng là Pizna và Naamah) thèm khát vẻ đẹïp của ông và đến với ông, trái với ý muốn của ông. Và sở dĩ Lilith chinh phục được là do bởi mầm móng tội lỗi trong con người của Adam. Tuy chỉ ăn nằm với Adam trong một thời gian ngắn nhưng Lilith sinh cho ông nhiều quỉ thần, được gọi là "các tai họa của loài người".

Dù theo truyền thuyết của Do Thái Lilith là một nữ quỉ nổi tiếng nhất trong các quỉ cái nhưng chắc chắn không là con quỉ độc nhất thuộc loại ấy. Còn có Ne'amah - chị của Tubal-Cain, kẻ mà theo các sưu tập văn học dân gian midrash có một sắc đẹp siêu phàm tới độ vua quỉ Ashmodai (cũng là Satan) mang nó đi luôn và lấy nó làm vợ - cũng như hai nữ quỉ khác là Afrat và Mahlat, mà theo midrash, hết thảy những con quỉ khác là con cháu của bốn con quỉ cái đó

Sau một thời gian dài bị xem là mê tín, ngày nay, Lilith lại được các học giả để ý tới với một cái nhìn mới vì trở thành biểu tượng của phong trào đòi quyền bình đẳng cho phụ nữ, cả hai phương diện quyền con người và tư thế ăn nằm.

* Mordecai. Mordecai ben Avraham Yoffe hay Jaffe or Joffe (k. 1530 - 1612), thầy cả. Tác giả bộ sách lề luật nổi tiếng Levush Malkhut gồm 10 cuớn, nhấn mạnh cách riêng tới phong tục của dân Do Thái Đông Âu.

* Neschiz. Tên một thành phố ở Tiệp Khắc.

* Văn bản của truyện này lấy từ cuốn The Hasidic Masters (Các tôn sư phái Hasid) của học giả Áo gốc Do Thái Salomon Buber (1827-1906)..Lilith và cọng cỏ sắc cạnh

Nguồn: Kho tàng truyện dân gian DoThái, sắp xuất bản.