Dịch từ nguyên bản tiếng Nga. Nguồn Russ.ru ,Phạm Nguyên Trường

Lời tòa sọan tạp chí Nga (Russ.ru): Ngày 12 tháng 10 Tổng thống Dmitry Medvedev kí sắc lệnh bổ nhiệm Mikhail Fedotov làm cố vấn của Tổng thống Liên bang Nga, cũng như sắc lệnh bổ nhiệm ông này làm chủ tịch Ủy ban trực thuộc Tổng thống chuyên trách vấn đề phát triển các định chế của xã hội công dân và quyền con người. Hôm nay Phòng báo chí của Điện Cẩm Linh đã thông báo như thế. Người lãnh đạo mới của Ủy ban tuyên bố rằng “nhiệm vụ đầu tiên của Ủy ban trực thuộc Tổng thống về quyền con người sẽ là phi Stalin hóa nhận thức xã hội cũng như cải cách tòa án và cảnh sát”. Việc bổ nhiệm Mikhail Fedotov lại làm rúng động đề tài Stalin và chủ nghĩa Stalin, một đề tài tưởng như đã chẳng còn làm mấy ai bận tâm nữa. Phải chăng Iojef Vissarionovich [Stalin] đã chết từ lâu và bây giờ chỉ còn trong những cuốn sách giáo khoa lịch sử chứ không còn là vấn đề chính trị và văn hóa chính trị mà người Nga đang thảo luận nữa? Nếu đúng thế thì cần gì phải đấu tranh với nó? … Bài viết của nhà sử học Andrey Zubov sẽ trả lời những câu hỏi này

*

Phi Stalin hóa nhận thức xã hội đúng là vấn đề cấp bách của nước Nga ngày nay. Tất cả các cuộc thăm dò ý kiến đều cho thấy khỏang một nửa dân chúng Nga có thái độ khoan dung với ông ta, khỏang một phần tư, đôi khi đến một phần ba, còn đánh giá ông ta một cách tích cực nữa. Thế mà rõ ràng là Stalin là một nhân vật khủng khiếp, một bạo chúa, chẳng khác gì Hitler, đấy là nói về mức độ dã man và số máu người đã đổ, số tội ác và những vụ bạo hành đầy bất công dưới thời cai trị của ông ta, đương nhiên là phi Stalin hóa là công việc cần làm, không làm thì xã hội sẽ không thể lành mạnh được.

Nhưng chúng ta cần nói về hai vấn đề cực kì quan trọng khác, thiếu chúng thì quá trình phi Stalin hóa không thể nào xảy ra được. Vấn đề thứ nhất và cũng quan trọng nhất: đúng ra là phải thực hiện quá trình phi cộng sản hóa nhận thức xã hội, tương tự như quá trình phi phát xít hóa ở nước Đức thời hậu chiến vậy. Phi Stalin hóa là một thành tố của quá trình phi cộng sản hóa. Nghĩa là chúng ta phải đào tận gốc trốc tận rễ không chỉ những tình cảm tích cực đối với Stalin mà cả thí dụ như đối với Lenin và bộ hạ của ông ta. Đấy không chỉ là vấn đề của xã hội mà còn là vấn đề của nhà nước nữa. Vì vậy mà trong suốt gần hai mươi năm qua, sau khi chế độ cộng sản sụp đổ, ở Nga vẫn còn nguyên những biểu tượng của quá khứ thời Lenin, thế mà chính Lenin mới là người thành lập chế độ cộng sản và không phải vô tình mà trong lúc Stalin cầm quyền người ta đã viết: Stalin là Lenin của ngày hôm nay.

Lenin vẫn còn là biểu tượng dân tộc chính diện của chúng ta. Thành phố nào, khu dân cư nào, thậm chí làng nào cũng có tượng của ông ta. Trên thực tế, trong tất cả các tòa công sở cũ đều có thể tìm thấy hình của ông ta. Hôm qua tôi vừa tới Trụ sở hội nhà báo: một bức tượng bán thân Lenin to đùng bằng đá hoa cương đứng ngay chân cầu thang. Mấy đường phố ở Moskva mang tên Lenin, đại lộ Lenin, đường quốc lộ mang tên Leningrad, quảng trường Ilich. Ở ngọai ô Moskva có nhà ga mang tên Di huấn của Lenin. Thế mà Lenin là nhà độc tài khát máu, là bạo chúa kinh hòang, và theo một số nghĩa nào đó thì còn là người phản quốc hơn cả Stalin. Vì Lenin đã kí hòa ước Brest, Lenin đã tiêu diệt nước Nga lịch sử. Chính Lenin đã phát động cuộc khủng bố đỏ vào tháng 9 năm 1918, với hàng chục ngàn nếu không nói là hàng trăm ngàn nạn nhân, trong đó có phụ nữ, trẻ em, nhà tu hành, đã bị giết và cũng chính Lenin đã kí nghị định về khủng bố đỏ. Lenin viết: treo cổ, nhất định phải treo cổ càng nhiều kulak, nông dân, cha cố, người tu hành, càng tốt – hiện những tài liệu này đã được công bố rồi.

Vì vậy mà việc vi phạm quyền con người một cách tòan diện trong thế kỉ XX ở Nga không chỉ gắn với tên tuổi của Stalin mà còn gắn với tên tuổi của Lenin nữa. Thực ra, Stalin chỉ tiếp tục công việc của Lenin mà thôi. Và câu chuyện không chỉ về Lenin mà còn về tòan bộ nhóm đảng viên cộng sản đầu sỏ nữa. Ở thành phố nào cũng có những đường phố mang tên Quốc tế III, mang tên Volodarsky, mang tên Uritsky, mang tên Klara Setkin, mang tên Voikov, Sverdlov và Dzerzhisky. Ở Moskva có ga xe điện ngầm mang tên Voikovskaia, còn ở Peterburg thì có phố Dybenko ..v..v.. . Đến tận bây giờ mà một số chủ thể của liên bang vẫn còn mang tên những tên tội phạm và sat nhân đó như tỉnh Leningradskaia, tỉnh Svedlovkaia, tỉnh Ulianovskaia, tỉnh Kirovskaia. Ở đâu cũng có thể gặp tượng Kirov, thế mà đấy cũng là một tên lưu manh và tội phạm chẳng khác gì Lein và Stalin. Và mặc dù một tên tội phạm là Stalin đã giết một tên tội phạm khác là Kirov, nhưng chẳng có tên nào tốt hơn tên nào. Tất cả những điều này chính là biểu tượng của đời sống của chúng ta, tất cả cùng góp phần hình thành nhận thức cộng sản trong đầu óc người dân, kể cả việc củng cố chủ nghĩa Stalin và là mảnh đất màu mỡ cho chủ nghĩa Stalin mới.

Một người trung bình sẽ coi những hình ảnh này là có ý nghĩa tích cực vì không một đất nước bình thường nào lại dùng tên những kẻ tội phạm và sát nhân để đặt cho đường phố và không dựng tượng cho những kẻ như thế. Luzhkov, người vừa bị mất chức thị trưởng Moskva, nói rằng từ ngày ông ta nắm quyền vào năm 1994, chưa có một tên gọi công cộng nào bị thay đổi cả. Ông ta đã kịch liệt phản đối việc đổi tên ga xe điện ngầm Voikovskaia và ngõ Voikovskye, mặc dù đấy là quan điểm cực kì phi lí: Nhà thờ Nga đã phong thánh cho hòang đế Nokolai II, còn Voikov là kẻ lãnh đạo tổ chức đã hành quyết Nikolai II, nhưng không có ga nào mang tên Nikolai II cả, trong khi lại có ga mang tên Voikovskaia.

Dễ hiểu là nhà nước đang đứng cùng ai, chính quyền đang đứng cùng ai – nó tìm hiểu tên của ai, nó chữa tượng của ai thì là nó yêu người ấy. Xã hội bị giày vò và đau khổ vì chuyện đó, đôi khi có thể là vô thức và dĩ nhiên là mất phương hướng nữa. Thanh niên cho rằng cần phải bắt chước những người được dựng tượng trong ga xe điện ngầm, bắt chước những người mà những con đường và thành phố của chúng ta mang tên. Phi Stalin hóa nhận thức xã hội trong tình hình như thế là việc làm bất khả thi. Cần phải bắt đầu bằng việc phi cộng sản hóa, mà trước hết là phi cộng sản hóa nhận thức của chính quyền. Phi cộng sản hóa phải là phi cộng sản hóa bộ máy quyền lực, cả trên bình diện quốc gia, khu vực và công ty. Việc chính quyền tiếp tục kỉ niệm những ngày lễ của Ủy ban đặc biệt tòan Nga (UBĐB), Cơ quan bảo vệ chính trị quốc gia, Dân ủy nội vụ (DUNV) [Đây là những cơ quan chuyên chính thời Liên Xô – ND] và Cơ quan an ninh Liên bang (CQANLB) như một tổng thể là không thể chấp nhận được. Dường như chính quyền sẽ có lợi khi nhấn mạnh rằng Cơ quan an ninh Liên bang hiện nay không có liên quan gì với những tổ chức tội phạm như Ủy ban an ninh nhà nước (UBANNN), Dân ủy nội vụ và Ủy ban đặc biệt tòan nga. Nhưng trên thực tế mọi việc hòan tòan ngược lại – cứ có dịp là người ta lại đúc những huy hiệu mới “80 năm UBĐB – DUNV – UBANNN - CQANLB”, “90 năm UBĐB – DUNV – UBANNN - CQANLB”. Và nhiều quan chức cấp cao tầm cỡ quốc gia, nhiều chính khách hàng đầu lấy làm tự hào khi đeo những chiếc huy hiệu đó. Thế mà ở Nga không có cơ quan nào phạm nhiều tội lỗi và khát máu hơn là cảnh sát chính trị. Vì vậy mà phi cộng sản hóa là một quá trình cực kì nghiêm túc và sâu sắc.

Trong xã hội cũng có một lọat vấn đề rất quan trọng. Không có một đất nước lịch sự và tự trọng nào lại có những cuộc bầu cử như ở nước ta. Ứng viên phải được chính quyền hành pháp đồng ý thì mới được đưa vào danh sách. Những cuộc bầu cử mà sử dụng nguồn lực của nhà nước thì sẽ bị chính quyền làm giả. Thế mà xã hội vẫn yên lặng, xã hội đã quen với chuyện đó rồi. Vì sao? Vì trong thời Xô Viết đã từng diễn ta những cuộc bầu cử hệt như thế: chỉ có một ứng viên được giới thiệu, và bầu cử vẫn diễn ra – thật khôi hài, bây giờ thanh niên không thể nào hiểu được những cuộc bầu cử mà không có lựa chọn như thế. Thế mà đáng lẽ ra chính quyền phải để dân chúng làm quen với cách hành xử khác. Xuyên tạc những cuộc bầu cử lại có thể giáo dục được dân chúng lòng tự trọng hay sao? Mà không có lòng tự trọng thì xã hội sẽ không muốn chia tay với Stalin – sống với “cha già của dân tộc” thì thanh thản hơn, chẳng cần phải bận tâm đến bất cứ chuyện gì hết. Đấy chính là cội rễ của chủ nghĩa Stalin mới.

Ở nước ta người dân vẫn chưa quen với chế độ tự quản, mà cũng chưa có chế độ như thế nữa kia. Chưa quen với báo chí tự do, chưa quen với các phương tiện truyền thông đại chúng tự do, mà cũng không có những phương tiện như thế. Như mọi người đều biết, trên các kênh truyền hình chính, mọi thứ đều được quay từ trước, xem xét trước, rồi sau đó mới đưa lên sóng. Đấy là cách làm của thời Xô Viết, nền kiểm duyệt Xô Viết. Chuyện đó cũng đang diễn ra ở nước Trung Quốc cộng sản. Chả lẽ chúng ta lại coi mình ngang hàng với những chế độ như thế hay sao? Vì vậy mà phi Stalin hóa là một thành tố quan trọng, nhưng chỉ là một trong những thành tố của quá trình phi cộng sản hóa nước Nga mà thôi. Nếu không làm được chuyện đó thì chúng ta sẽ không có tương lai. Chúng ta sẽ mãi mãi là một đất nước dối trá. Ngay cả Liên Xô cũng không dối trá hơn vì nó tuyên bố rằng đấy là những nguyên tắc cộng sản và đưa nmhững nguyên tắc đó vào cuộc sống. Ai thích thì thích, ai không thích thì thôi. Còn chúng ta tự tuyên bố là đất nước dân chủ và tự do, trong Hiến Pháp của chúng ta có những nguyên tắc cao cả, có ai lẽ cũng sẵn sàng kí tên dưới những nguyên tắc đó, nhưng trên thực tế chúng ta vẫn có tượng Lenin, tượng Kirov, các phương tiện thông tin đại chúng và những cuộc bầu cử của chúng ta đều bị kiểm soát. Tất cả những chuyện này dĩ nhiên là đều có nguồn gốc từ thời kì Xô Viết.

Trước cách mạng chỉ những người có một số lượng tài sản nhất định mới được tham gia ứng cử và bầu cử, theo quan điểm hiện nay thì đấy rõ ràng là bất công rồi. Phụ nữ không được tham gia bầu cử. Nhưng đấy là luật và hệ thống họat động trong khuôn khổ của bộ luật đó. Nghĩa là không có chuyện luật nói một đằng nhưng trên thực tế người ta lại làm một nẻo. Nhưng đấy chính là điều đã diễn ra dưới thời Xô Viết. Hiến pháp Liên Xô năm 1936 có tất cả các quyền dân chủ, nhưng tất cả những người nghĩ đến tự do, dù chỉ trong thâm tâm, cũng đếu bị đưa vào Gulag hết. Đáng tiếc là hiện vẫn chưa thanh tóan hết được tính nước đôi, lá mặt lá trái, sự dối trá có từ thời Xô Viết. Vì vậy mà tôi nghĩ rằng sáng kiến của Mikhail Aleksandrovik Fedotov là hòan tòan đúng, nhưng tôi cho rằng phải mở rộng ra hơn nữa. Vì nếu chúng ta không thực hiện quá trình phi cộng sản hóa xã hội một cách rộng khắp, phi cộng sản hóa một cách tòan triệt, thì chúng ta sẽ không thể đánh bại được Stalin trong tâm trí người dân. Người nào tiến hành việc đó, chính quyền nào thực hiện được việc đó sẽ được các thế hệ tương lai – cho đến khi nước Nga còn tồn tại - cám ơn.

Tôi biết Mikhail Fedotov, tôi biết ông là người có tính nguyên tắc, một người chống cộng, một người có quan điểm dân chủ và tự do. Ông biết rõ Stalin là người thế nào, Lenin là người thế nào. Cho nên đương nhiên là ông tuyên bố như thế. Tôi nghĩ rằng chính việc nhà nước bổ nhiệm ông chứng tỏ rằng trong chính quyền hiện nay đang có một tinh thần phi cộng sản hóa nhất định. Tôi có cảm giác rằng trong chính quyền hiện nay đang có hai xu hướng đối địch với nhau: một nhóm trong đó muốn giữ nguyên và bảo tòan đất nước thời hậu Xô Viết, không muốn làm cho nó trở thành nước Nga thực sự; trong khi đó nhóm thứ hai lại muốn đọan tuyệt với di sản của Liên Xô, nhằm chí ít là cũng để lại thanh danh với thế hệ sau, để không mãi xấu hổ với thế giới và xấu hổ ngay với con cháu của mình, tức là xấu hổ với những người từ Thụy Sĩ hay Anh về nước trong những kì nghỉ hè, vì chế độ cộng sản đã sụp đổ hai mươi năm rồi mà vẫn còn giữ người thành lập ra nó – “Bác Lenin” – trong quan tài kính ngay ở trung tâm của nước Nga. Và có lẽ việc bổ nhiệm Mikhail Fedotov là chiến thắng nho nhỏ của nhóm thứ hai. Tôi rất muốn tin như thế./.

Dịch từ nguyên bản tiếng Nga. Nguồn Russ.ru

Đã đăng trên http://phamnguyentruong.blogspot.com/2011/01/andrey-zubov-phi-cong-san-hoa-chu-khong.html.

Bản gửi từ tác giả